Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, ''gecekondu sorununun aşılması ve depreme dayanıklıklı
yapıların oluşturulması'' amacıyla Kentsel Dönüşüm Yasa Taslağı hazırladı.
Alınan bilgiye göre, yerel yönetimlere geniş yetki öngören taslak, önümüzdeki
günlerde Başbakanlığa sunulacak.
Taslağa göre, dönüşüm alanları, belediye ve mücavir alan sınırları içinde ''belediyeler'',
dışında ''il özel idareleri'', büyükşehirlerde ''büyükşehir belediyeleri'' veya
büyükşehir belediye meclisince yetki verilmesi halinde ''ilçe veya ilk kademe
belediyeleri'' tarafından tespit edilecek. Dönüşüm alanı belirlenirken, şu bölgeler
esas alınacak:
- Kırsal ve kentsel alanlarda, kısmen veya tamamen yapılaşmış veya yapılaşmakta
olan doğal ve teknolojik afet risklerine veya kentsel tehlike ve risklere maruz
yerler, - Sosyal, ekonomik veya fiziki köhneme alanlar, - Doğal, tarihi, kültürel
çevre ve ekosistemlerin korunması, yaşatılması ve geliştirilmesi gereken alanlar,
- Sosyal ve teknik altyapının yetersiz ve niteliksiz olduğu yerler.
Dönüşüm alanlarının, ''afete duyarlı, kentsel standartlara uygun olarak kullanılmasına
ilişkin iyileştirme, tasfiye, yenileme ve gelişimi'' sağlanacak.
DÖNÜŞÜM ALANLARI İÇİN 30 GÜN İTİRAZ SÜRESİ
Dönüşüm alanları 5 hektardan küçük olmayacak ve tespiti sırasında ilgili tüm
kamu kurum ve kuruluşların görüşlerini alınacak.
İdare meclislerince onaylanan bölgeler, 30 gün süre ile ilan edilecek. Vatandaşlar,
bu süre içinde itiraz edebilecek. İtiraz gelmezse, dönüşüm alanı, ilan süresinin
sonunda kesinleşecek. İtiraz gelmesi halinde ise ilk meclis toplantısında konu
ele alınacak ve karara bağlanacak.
Dönüşüm alanları kararının kesinleşmesiyle birlikte, bu alanlardaki bütün yapım
faaliyetleri durdurulacak.
İdare, dönüşüm alanlarının kesinleşmesinden itibaren 3 yıl içinde, dönüşüm
amaçlı imar planlarını ve parselasyon planlarını hazırlamak, hazırlatmak, onaylamak
ve kesinleştirmekle yükümlü ve sorumlu tutulacak.
DAĞITIMDA, ''EŞDEĞERLİLİK'' ESAS ALINACAK
Dönüşüm alanlarında önce mevcut taşınmazların ''değeri'' belirlenecek. Düzenleme
sonrasında dağıtım, bu ''değer'' temel alınarak, eşdeğerlik esasına göre yapılacak.
Dönüşüm alanlarında, mevzuata uygun yapıların boşaltılması ve yıkılarak kaldırılmasında,
''anlaşma'' yolu esas alınacak. Anlaşma kapsamında idare, konut sahiplerine,
proje gerçekleştirilinceye kadar geçici konut tahsisi veya kira yardımı yapabilecek.
Anlaşma sağlanamadığı takdirde ise kamulaştırma yapılacak. Bu süreçte itiraz,
sadece bedele yönelik olabilecek.
Dönüşüm alanlarında gayrimenkul mülkiyeti, menkul değere de dönüştürülebilecek.
Bir bağımsız bölüme karşılık gelmeyen küçük ve parçalı hisseler karşılığında
gayrimenkul sertifikası ve bunun gibi menkul kıymet belgesi verilebilecek ya
da taşınmazın bedeli paraya çevrilerek hak sahibine ödenecek.
GECEKONDU SAHİPLERİ VE KİRACILARA KONUT HAKKI
Gecekondu yaptıranlara yönelik yaptırımlar içeren yeni TCK'nın kabul edildiği
12 Ekim 2004 tarihinden önce dönüşüm alanında inşa edilen gecekonduların sahiplerine,
dönüşüm alanında oturanlara veya kiracılara, hak sahipleri için yaptırılacak
konutlardan tahsis edilecek.
Konutların bedeli, 20 yılı aşmayacak şekilde vadelendirilerek, tahsil edilecek.
''BİNALAR YA GÜÇLENDİRİLECEK YA YIKILACAK''
Dönüşüm alanlarında kalsın veya kalmasın, yapıldığı dönemdeki mevzuata uygun
olan, ancak afet karşında yıkılma tehlikesi bulunan yapıların, tadilat veya
güçlendirme ile kurtarılabileceği belgelendirilirse, sahiplerine belirli bir
süre tanınacak.
Bu süre içinde güçlendirme işlemleri tamamlanmadığı veya yapı yıktırılarak
tehlike ortadan kaldırılmadığı takdirde, yapı idarece mühürlenecek. Verilen
ek süre içinde de tamamlanmazsa bu işler, yapının durumuna göre idarece derhal
yapılacak ve masrafı maliklerinden tahsil edilecek.
Tadilat veya güçlendirme ile mevzuata uygun hale getirilemeyeceği karara bağlanan
binaların izalesi için ise idarece ilgililere en fazla 10 gün içinde tebligat
yapılacak.
Bu yapılar tebligattan itibaren en fazla 1 ay içinde ilgilileri tarafından
boşaltılarak ortadan kaldırılmadığı takdirde, idarece derhal, gerektiğinde güvenlik
güçleri marifetiyle tahliye edilecek. Yıkılarak enkazı taşınacak ve masraflar
yüzde 20 fazlasıyla ilgililerden tahsil edilecek. Ancak ilgilinin fakirlik belgesi
bulunuyorsa masraf, idare bütçesinden karşılanacak.
YEREL YÖNETİMLERE TANINAN YETKİLER
Kentsel dönüşüm uygulamalarıyla ilgili idareye tanınan bazı yetkiler şöyle:
- İmar planı kararlarına uygun olarak mevcut yapıların ve çevrelerinin koruma,
kullanma, güçlendirme, ıslah, geliştirme, yenileme ve tasfiyesine yönelik kararlar
alma, bu kararlara bağlı olarak ruhsat verme.
- Plan kararlarını gerçekleştirmek amacıyla; arazi ve arsa düzenleme işlemleri
yapma, kamulaştırma, toplulaştırma, satın alma, önalım, bağımsız bölümler dahil
mülkiyetindeki gayrimenkullerle trampa, gayrimenkul mülkiyetini veya imar haklarını
başka bir alana aktarma, kamu ve özel sektör işbirliğine dayalı yöntemler uygulama,
kamu tüzel kişiliği olarak veya özel sektörle birlikte proje temelli gayrimenkul
yatırım ortaklıkları kurma, kurulmuş olanlara katılma, kat karşılığı inşaat
yapma veya yaptırma, Kat Mülkiyeti Kanunu esaslarına göre paylaştırma, hisseleri
ayrıştırma veya bütünleştirme, değerleme esasına göre bağımsız bölüm verilmek
suretiyle alan ve hisse miktarlarını değiştirme.
- Dönüşüm amaçlı imar planı ve projeleri kapsamında mimari özellikleri veya
kentsel siluet içinde yöresel dokuya uymayan yapılara ilişkin olarak cephe,
cephe kaplaması, çatı özellikleri, giriş saçakları gibi konularda süre verme,
yaptırımlar getirme ve getirmeyenler hakkında İmar Kanunu'nun ilgili maddelerini
uygulama, verilen süre içinde yapılmayanları kendisi yapma, yaptırma ve masraflarını
yüzde 20 fazlasıyla yapmayan maliklerden tahsil etme.
İdare meclisinin alacağı karar doğrultusunda, proje için TOKİ ile de işbirliği
sağlanabilecek.
Kanun kapsamında yapılacak her türlü mal ve hizmet alımları ile yapım işleri,
Kamu İhale Kanunu'nun ceza ve ihalelerden yasaklama hükümleri dışındaki diğer
hükümlerinden muaf tutulacak.
VERGİ GELİRLERİNDEN PAY AKTARILACAK
Kaynak, projeler için oluşturulan bütçelerden karşılanacak.
Dönüşüm alanı kararını kesinleştiren idareye, 500 hektardan az olmamak ve 5
yılı geçmemek kaydıyla, sorumluluk alanlarındaki vergi gelirlerinden pay aktarılacak.
Buna göre, 1 ve 2. derece deprem bölgelerinde tahsilatın yüzde 10'u, diğer
deprem bölgelerinde yüzde 5'i aşmamak üzere Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenecek
oran doğrultusunda Maliye Bakanlığı'nca hesaplanacak tutar, idarenin hesabına
yatırılacak.
Plan ve proje uygulamaları ile inşaatlar, dönüşüm amaçlı imar planlarının onay
tarihinden itibaren 5 yılı aşmamak üzere, her türlü vergi, resim, harç ve bedellerden
muaf olacak.
BAKANLIĞA DENETİM YETKİSİ
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, dönüşüm alanları içinde kalsın veya kalmasın,
İçişleri Bakanlığı'nın denetim yetkileri saklı kalmak kaydıyla, planlama ve
yapılaşmaya ilişkin tüm konularda il özel idareleri, büyükşehir belediyeleri
ve belediyelerin iş ve işlemlerini, denetlemeye yetkili kılınacak.
Mevzuata aykırılık görülmesi halinde hazırlanan inceleme raporu, gereği yapılmak
üzere İçişleri Bakanlığı ve idareye gönderilecek.