31.07.2004 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
Kanun No. 5232
Kabul Tarihi : 17.7.2004
MADDE 1. - 2.12.1999 tarihli ve 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin
Yargılanması Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi
aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
e) Bakanlar Kurulu kararı ile veya Başbakanlık ve bakanlıklar ile bağlı kuruluşların
merkez teşkilâtında görevli olup, ortak kararla atanan memurlar ve diğer kamu
görevlileri hakkında ilgili bakan veya Başbakan,
Önceki hali
e) Bakanlar Kurulu kararıyla veya bakanlıkların merkez teşkilatında görevli
olup ortak kararla atanan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında ilgili
bakan, Başbakanlık merkez teşkilatının aynı durumdaki personeli hakkında Başbakan,
Yorumu
Bu değişiklikle Başbakanın soruşturma izni verme yetkisinde önemli bir genişlemeye
gidilmiştir. Yine bakanlıkların bağlı kuruluşların merkez teşkilatında görev
yapan ve ortak kararla atanan memurların soruşturma iznini ilgili bakan veya
Başbakan soruşturma izni verecektir. Bu çerçevede 4483 sayılı Kanunun 3'üncü
maddesinin (d) bendinde; Başbakanlık ve bakanlıkların merkez ve bağlı veya ilgili
kuruluşlarında görev yapan diğer memur ve kamu görevlileri hakkında o kuruluşun
en üst idari amirin soruşturma izni vereceği hükme bağlanmıştı. Bu değişiklikle
bağlı kuruluşların merkez teşkilâtında görevli olup, ortak kararla atanan memurlar
ve diğer kamu görevlileri (d) bendi kapsamından çıkarılmıştır.
MADDE 2. - 4483 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin üçüncü ve dördüncü
fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Bu Kanuna göre memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve
şikâyetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ihbar veya şikâyetlerde kişi
veya olay belirtilmesi, iddiaların ciddî bulgu ve belgelere dayanması, ihbar
veya şikâyet dilekçesinde dilekçe sahibinin doğru ad, soyad ve imzası ile iş
veya ikametgâh adresinin bulunması zorunludur.
Üçüncü fıkradaki şartları taşımayan ihbar ve şikâyetler Cumhuriyet başsavcıları
ve izin vermeye yetkili merciler tarafından işleme konulmaz ve durum, ihbar
veya şikâyette bulunana bildirilir. Ancak iddiaların, sıhhati şüpheye mahal
vermeyecek belgelerle ortaya konulmuş olması halinde ad, soyad ve imza ile iş
veya ikametgâh adresinin doğruluğu şartı aranmaz. Başsavcılar ve yetkili merciler
ihbarcı veya şikâyetçinin kimlik bilgilerini gizli tutmak zorundadır.
Maddenin Önceki Hali
Olayın yetkili mercie iletilmesi, işleme konulmayacak ihbar ve şikayetler
Madde 4 - …..
Bu Kanuna göre memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve
şikayetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ihbar veya şikayetlerde kişi
ve/veya olay belirtilmesi zorunludur.
Yukarıdaki fıkraya aykırı bulunan ihbar ve şikayetler, Cumhuriyet başsavcıları
ve izin vermeye yetkili merciler tarafından işleme konulmaz ve durum, ihbar
veya şikayette bulunana bildirilir.
Maddenin Yorumu
Bu değişiklikle her ihbar ve şikayet işleme konulmayacaktır. Önceki metne göre
ihbar ve şikayetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ihbar veya şikayetlerde
kişi ve/veya olay belirtilmesi ihbar veya şikayetin işleme konulması için yeterli
iken yeni metne göre İhbar ve şikayetin işleme konulabilmesi için aşağıdaki
şartlar aranmaktadır.
1-İhbar ve şikâyetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması,
2-İhbar veya şikâyetlerde kişi veya olay belirtilmesi,
3-İddiaların ciddî bulgu ve belgelere dayanması,
4-İhbar veya şikâyet dilekçesinde dilekçe sahibinin doğru ad, soyad ve imzası
ile iş veya ikametgâh adresinin bulunması zorunludur.
5- Ancak iddiaların, sıhhati şüpheye mahal vermeyecek belgelerle ortaya konulmuş
olması halinde ad, soyad ve imza ile iş veya ikametgâh adresinin doğruluğu şartı
aranmaz.
Bu düzenlemeden önce herhangi bir ihbar dilekçesi gelmişse bu dilekçede ihbarda
bulunanın kimliği bulunmasa dahi işlem yapılması gerekmekteydi. Bu düzenlemeyle
kamu görevlilerinin asılsız yere karalanmasının önüne geçilerek mağduriyetler
önlenmektedir. Yine bu düzenlemeyle Başsavcılar ve yetkili mercilerin ihbarcı
veya şikâyetçinin kimlik bilgilerini gizli tutması zorunlu hale getirilmiştir.
MADDE 3. - 4483 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasından sonra
gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
Cumhuriyet başsavcılıkları ile izin vermeye yetkili merciler ihbar ve şikâyetler
konusunda daha önce sonuçlandırılmış bir ön inceleme olması halinde müracaatı
işleme koymazlar. Ancak ihbar veya şikâyet eden kişilerin konu ile ilgili olarak
daha önceki ön incelemenin neticesini etkileyecek yeni belge sunması halinde
müracaatı işleme koyabilirler.
Maddenin Önceki hali
Ön inceleme
Madde 5 - İzin vermeye yetkili merci, bu Kanun kapsamına giren bir suç işlediğini
bizzat veya yukarıdaki maddede yazılı şekilde öğrendiğinde bir ön inceleme başlatır.
Maddenin Yorumu
Bu değişiklikle kamu görevlilerinin sürekli ön inceleme baskısı altında tutulmaları
önlenmeye çalışılmaktadır. Uygulamada bir konu hakkında birden çok fazla ön
inceleme yapıldığına şahit olunmaktadır. Ön inleme sonucundan istediği sonucu
elde edemeyenler yeni ihbar veya şikayet dilekçeleri üzerine yeniden ön inceleme
yaptırmaktadırlar. Bu durum ise bir çok kişinin mağduriyetine sebebiyet vermektedir.
Örneğin müfettişin yapmış olduğu ön incelemeden istediği sonucu elde edemeyenler
müfettişin taraflı davrandığını iddia eden ihbar dilekçeleri üzerine yeniden
ön inceleme başlatmaktadırlar. Bu değişiklikle yeniden aynı konuda ön inceleme
yapılabilmesi için ön incelemenin neticesini etkileyecek yeni belge sunulması
gerekmektedir.
MADDE 4. - 4483 sayılı Kanunun 12 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 12. - Hazırlık soruşturması genel hükümlere göre yetkili ve görevli Cumhuriyet
Başsavcılığı tarafından yapılır. Ancak Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye
Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, müsteşarlar ve valiler ile ilgili olarak
yapılacak olan hazırlık soruşturması Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcıvekili,
kaymakamlar ile ilgili hazırlık soruşturması ise il Cumhuriyet başsavcısı veya
başsavcıvekili tarafından yapılır.
Hazırlık soruşturması sırasında hâkim kararı alınmasını gerektiren hususlarda;
Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri,
müsteşarlar ve valiler için Yargıtayın ilgili ceza dairesine, kaymakamlar için
il asliye ceza mahkemesine, diğerleri için ise genel hükümlere göre yetkili
ve görevli sulh ceza hâkimine başvurulur.
Hazırlık soruşturmasını yapacak merciler
Madde 12 - Hazırlık soruşturması;
a) Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel
Sekreteri, müsteşarlar ve Bakanlar Kurulu kararı ile atanan memur ve diğer
kamu görevlileri ile büyükşehir belediye başkanları hakkında Yargıtay Cumhuriyet
Başsavcısı veya Başsavcıvekili,
b) Ortak kararla veya Başbakanın onayı ile atanan memurlar ve diğer kamu
görevlileri, il ve ilçe belediye başkanları, ilçe idare şube başkanları hakkında
il Cumhuriyet başsavcısı veya başsavcıvekili,
c) Diğerleri hakkında genel hükümlere göre yetkili ve görevli Cumhuriyet başsavcılığı,
Tarafından yapılır.
Hazırlık soruşturması sırasında hakim kararı alınmasını gerektiren hususlarda;
(a) bendinde sayılanlar için Yargıtayın ilgili ceza dairesine, (b) bendinde
sayılanlar için il asliye ceza mahkemesine, diğerleri için genel hükümlere göre
yetkili ve görevli sulh ceza hakimine başvurulur.
Maddenin Yorumu
Bu değişiklikle Bakanlar kurulu kararıyla atananlardan sadece Valiler hakkında
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcıvekili tarafından hazırlık soruşturması
yapılabilecek diğerleri hakkında ise genel hükümlere göre yetkili ve görevli
Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılacaktır. Yine büyükşehir belediye başkanları
hakkında da genel hükümlere göre yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılığı
tarafından yapılacaktır.
Ayrıca, ortak kararla atananlardan sadece Kaymakamlar hakkında ilgili hazırlık
soruşturması ise il Cumhuriyet başsavcısı veya başsavcıvekili tarafından yapılacak
diğerleri hakkındaki hazırlık soruşturması ise genel hükümlere göre yetkili
ve görevli Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yapılacaktır. Bu değişikliklerle
yetkili ve görevli Cumhuriyet Başsavcılıklarının hazırlık soruşturma yapma alanları
genişletilmiştir. Bir çok kamu görevlisinin yargılanmasının Ağır ceza mahkemelerinden
alınmasının uygulamada mahzurları ortaya çıkacaktır. Çünkü, ağır ceza mahkemelerinde
görev yapan hakimlerinin daha birikimli oldukları dikkate alındığında uygulamada
problemler çıkabilecektir. Bunun yanında bir çok kamu görevlisinin hırsızlık,
cinayet vb. suçların yargılandığı ağır ceza mahkemelerinde yargılanması psikolojik
olarak kamu görevlilerinde ciddi etkiler bırakmaktadır.
Hazırlık soruşturması sırasında hâkim kararı alınmasını gerektiren hususlarda
da oldukça ciddi sınırlamalar getirilmiştir. Daha önce birçok kamu görevlisi
için Yargıtayın ilgili ceza dairesinden karar alınması gerekirken yeni düzenlemeyle
sınırlı sayıdaki kamu görevlisi için Yargıtayın ilgili ceza dairesinden karar
alınması gerekmektedir. Buna göre, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye
Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, müsteşarlar ve valiler için Yargıtayın
ilgili ceza dairesinden karar alınması gerekmektedir.
MADDE 5. - 4483 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 13. - Davaya bakmaya yetkili ve görevli mahkeme, genel hükümlere göre
yetkili ve görevli mahkemedir. Ancak Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye
Büyük Millet Meclisi Genel Sekreteri, müsteşarlar ve valiler için yetkili ve
görevli mahkeme Yargıtayın ilgili ceza dairesi, kaymakamlar için ise il ağır
ceza mahkemesidir.
Maddenin önceki hali
Yetkili ve görevli mahkeme
Madde 13 - Davaya bakmaya yetkili ve görevli mahkeme, 12 nci maddenin (a) bendinde
sayılanlar için Yargıtayın ilgili ceza dairesi, (b) bendinde sayılanlar için
il ağır ceza mahkemesi, diğerleri için genel hükümlere göre yetkili ve görevli
mahkemedir.
Maddenin Yorumu
Yeni düzenlemeye göre, Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri, Türkiye Büyük Millet
Meclisi Genel Sekreteri, müsteşarlar ve valiler için yetkili ve görevli mahkeme
Yargıtayın ilgili ceza dairesi, kaymakamlar için ise il ağır ceza mahkemesi,
diğer kamu görevlilerinin yargılanacağı mahkeme ise genel hükümlere göre yetkili
ve görevli mahkemedir.
Bu durumu örneklendirmek gerekirse, daha önceki düzenlemeye göre Devlet Personel
Başkanı veya Genel Müdürler görevi kötüye kullanma suçundan Ağır ceza Mahkemesinde
yargılanırken yeni düzenlemeye göre genel hükümlere göre yetkili ve görevli
ceza mahkemesidir. Bu düzenlemeyle ağır ceza mahkemelerinin yükleri hafifletilmiştir.
MADDE 6. - 4483 sayılı Kanunun 15 inci maddesinin birinci fıkrasındaki
"garaz, kin veya mücerret hakaret için" ibareleri madde metninden
çıkartılmış ve "Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkındaki ihbar ve
şikâyetlerin" ibaresinden sonra gelmek üzere "ihbar veya şikâyet edileni
mağdur etmek amacıyla ve" ibaresi eklenmiştir.
Maddenin Önceki Hali
Cumhuriyet başsavcılığınca re`sen dava açılacak haller
Madde 15 - Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkındaki ihbar ve şikayetlerin
garaz, kin veya mücerret hakaret için uydurma bir suç isnadı suretiyle yapıldığı
hazırlık soruşturması sonucunda anlaşılır veya yargılama sonucunda sabit olursa
haksız isnatta bulunanlar hakkında yetkili ve görevli Cumhuriyet başsavcılığınca
re`sen soruşturmaya geçilir.
Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin yukarıdaki fıkrada belirtilen durumlarda kamu davası açılması için Cumhuriyet başsavcılığına başvurma ve haksız isnatta bulunanlar hakkında genel hükümlere göre tazminat davası açma hakları saklıdır.
Maddenin yorumu
Bu değişiklikle ihbar veya şikayet edileni mağdur etmek amacıyla veya uydurma
bir suç isnadı suretiyle yapıldığı hazırlık soruşturması sonucunda anlaşılan
şikayetler için yetkili ve görevli Cumhuriyet başsavcılığınca re`sen soruşturmaya
geçilebilecektir.
MADDE 7. - 4483 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
GEÇİCİ MADDE 2. - Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce Memurlar ve Diğer Kamu
Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanuna göre Yargıtayın ilgili ceza dairesinde
ve il ağır ceza mahkemesinde açılmış davalar ile Danıştayca itirazen incelenen
kararlar, bu Kanunun yürürlüğe girmesini müteakip genel hükümlere göre yetkili
ve görevli mahkemelere devredilir.
Maddenin yorumu
Bu geçici maddeyle yapılan değişikliklere devam eden davalar için uyum sağlanmaya
çalışılmaktadır.