Avrupa'da öğretmen olmak ya da öğretmen maaşlarına ilişkin karşılaştırmalar
24 Ocak 2023 Salı günü Euronews'de "Teacher's
Strike: How do teachers's salaries compare across Europe (Öğretmen
grevleri: Öğretmen maaşları Avrupa genelinde nasıldır?)" başlığıyla
bir Türk meslektaşımız (Servet Yanatma) tarafından kaleme alınan haber yorumda
toplumun mayasını yoğuran öğretmelerin özlük haklarıyla ilgili oldukça dikkat
çekici veriler bulunmaktadır. Bunların bir kısmını paylaşmak ve genel bir değerlendirme
yapmak istiyoruz.
Başlamadan hemen şunu belirtmekte fayda var ülkelerin okullarında çalışan yeterli
ve etkili öğretmenlere sahip olmanın ekonomik ve sosyal kalkınmadaki muazzam
faydaları hakkında yüzlerce makale saygın dergilerde yayınlanmıştır. Dünya Ekonomik
Forumu tarafından Mayıs 2022'de yayınlanan "Catalysing
Education 4.0" başlıklı raporda eğitimin milli gelire devasa katkısı
ortaya konulmuştur.
Bütün bu çalışmalara rağmen aralarında İngiltere, Fransa, Almanya'nın da bulunduğu
birçok Avrupa ülkesinde değişik eğitim kademelerinde öğretmenler geçim sıkıntısı
nedeniyle son bir yıl içerisinde ciddi grevlere gitmişlerdir.
Öğretmenlerin özlük haklarıyla ile ilgili en güvenilir verileri düzenli olarak
derleyip yayınlayan Avrupa Komisyonu altında Eurydice'dır. Avrupa Birliği üye
ülkeleri dışında aralında Ülkemizin de bulunduğu 40 Eurydice üyesi vardır. Bu
birimin amacı Avrupa'da eğitim sistemlerinin nasıl organize edildiğini ve nasıl
çalıştığını açıklamaktır. Eurydice tarafından yayınlanan eğitim alanında göstergeler
ve istatistiklerden birisi de "Teachers'
and School Heads' Salaries and Allowances in Europe - 2020/2021" başlıklı
dokümandır. Bu dokümana göre ortaöğretim birinci kademedeki devlet okullarındaki
resmi yıllık brüt başlangıç maaşları, 2020/2021'de Arnavutluk'ta yaklaşık 4.233
Avro en düşük olurken Lüksemburg'da 69.076 Avro ile en yüksek düzeyde idi. Türkiye
de aynı rakam 8.330 Avro olarak verilmiş ve 36 ülkenin bulunduğu listede son
on ülke arasında yer almıştır.
Ancak Türkiye'de öğretmen maaşları Satın Alma Gücü Standardı (PPS), Eurostat
tarafından tanımlanan, bir PPS biriminin teorik olarak her ülkede aynı miktarda
mal ve hizmet satın alabileceği "yapay bir para birimi" ile yeniden
düzenlendiğinde 36 ülke arasında 11 inci sıraya yükseliyor. Ama aynı haberde
aynen şu ifadelere yer verilmiştir; "Türkiye, listede, muhtemelen son yıllarda
Türk lirasının değer kaybetmesi nedeniyle başlangıç öğretmen maaşlarının 876
Avro veya yüzde 10 oranında düştüğü tek ülkedir." Yılbaşında yapılan memur
maaş artışları ile ülkemizde bir miktar iyileşme sağlansa da durumun hala çok
iyi olduğunu söylemek pek mümkün değildir.
Aralık ayında Almanya
Federal İstatistik Ofisi (Destatis) verilerine göre 100.000 nüfuslu
bir şehirde evlerin aylık bir metrekare birim kira maliyeti 8,30 Avro
olup ısıtma gideri olarak aylık 6,90 Avro ödenmektedir. Bu rakamlar büyük şehirlerde
yüzde 30 daha fazladır. Yani sadece 80 metrekarelik bir evin kira ve ısıtma
maliyeti 1200 Avro civarındadır. Brüt aylık geliri 4000-4500 Avro civarında
olan bir Alman öğretmenin maaşının neredeyse yarısı sadece ev kirasına gitmektedir.
Almanya görece öğretmenliğin en iyi olduğu ülkedir. Fransa'da öğretmenler benzer
yaşam maliyetlerine rağmen Alman meslektaşlarının neredeyse yarısı kadar maaş
almaktadır.
Öğretmenlik mesleği Avrupa ülkelerinin birçoğunda da cazibesini kaybetmiş olduğundan
yapılan tüm işe alım çağrılarına rağmen birçok okulda öğretmen eksikliği vardır.
Financial Times'ta 02 Eylül 2022'de "Wanted:
tens of thousands of teachers to staff Europe's schools (Aranıyor:
Avrupa okullarında görev yapacak on binlerce öğretmen)" başlığıyla
çıkan makalede aynen şu ifadelere yer veriliyor; "Hükümet ve öğretim
sendikası tahminlerine göre, yalnızca beş ülkede - Almanya, Macaristan, Polonya,
Avusturya ve Fransa - 80.000'den fazla öğretmenlik pozisyonu doldurulmamış durumda"
Benzer şekilde yapılan
hesaplamalara göre şu anda dünya çapında yaklaşık 85 milyon öğretmen
istihdam edilirken, BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi (SDG) 4: Kaliteli Eğitim'e
ulaşmak için önümüzdeki yıllarda 69 milyon öğretmenin daha işe alınması gerekecektir.
Ülkelerin ekonomik ve sosyal gelişmişliğinin temel belirleyicileri arasında
büyük farkla öne çıkan öğretmenlik mesleğine hem ülkemizde hem de tüm dünyada
gereken önemin verilmesini diliyoruz.
Aşağıdaki Tablolarda Satın Alma Gücü Standardında (PPS) öğretmenlerin yıllık
brüt başlangıç maaşları ile öğretmenlerin yıllık brüt başlangıç maaşlarına yer
verilmiştir