İDDK'nın gerekçesi:
Sözlü sınavların yargısal denetimine ilişkin olarak; adayların girdiği sözlü sınav öncesinde, sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin, tutanakta ayrı ayrı gösterilmesi gerektiği, bu durumun sözlü sınavın nesnelliği ve yargısal denetimin gerçekleştirilmesini sağlayacağı içtihat olarak benimsenmekte olup, bu prosedürler yerine getirilerek yapılan sözlü sınavların, hukuka uygun olarak gerçekleştirildiğinin kabulü gerekmektedir.
Bu durumda, Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonları tarafından yapılan zabıt katipliği sözlü sınavları öncesinde, sınav komisyonlarınca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesinin dışında, adayların verdiği cevapların da kayıt altına alınmasının gerekmediği, adayların sorulara verdikleri cevapların kayda alınmamasının, yapılan sözlü sınav işlemini hukuken sakatlamayacağı sonucuna varılmıştır.
T.C.
DANIŞTAY
İDARİ DAVA DAİRELERİ
KURULU
Esas No: 2023/34
Karar No: 2023/45
BÖLGE İDARE MAHKEMESİ KARARLARI ARASINDAKİ AYKIRILIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİ HAKKINDA KARAR
Adana Bölge İdare Mahkemesi Başkanlar Kurulunun 11/07/2023 tarih ve E:2023/16, K:2023/18 sayılı kararıyla;
Konya Bölge İdare Mahkemesi 4. İdari Dava Dairesinin 10/05/2023 tarih ve E:2023/270, K:2023/879 sayılı kararı ile Adana Bölge İdare Mahkemesi 1. İdari Dava Dairesinin 24/11/2021 tarih ve E:2021/15, K:2021/2277 sayılı, Samsun Bölge İdare Mahkemesi 1. İdari Dava Dairesinin 31/12/2021 tarih ve E:2020/612, K:2021/1085 sayılı kararı kararı arasındaki aykırılığın giderilmesinin istenmesi nedeniyle, aykırılığın, davanın reddi yolundaki Konya Bölge İdare Mahkemesi 4. İdari Dava Dairesi kararı doğrultusunda giderilmesi gerektiği görüşüyle, 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu ve Görevleri Hakkında Kanun'un 3/C maddesinin 5. fıkrası uyarınca karar verilmesi için dosyanın Danıştay'a gönderilmesi üzerine, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hakimi 'un açıklamaları dinlendikten sonra konu ile ilgili kararlar ve yasal düzenlemeler incelenerek gereği görüşüldü:
I-AYKIRILIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU BÖLGE İDARE MAHKEMESİ KARARLARI:
A- KONYA BÖLGE İDARE MAHKEMESİ 4. İDARİ DAVA DAİRESİNİN E:2023/270 SAYILI DOSYASINA
KONU YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istemin özeti: Davacı tarafından, Adliyesi Adli Yargı İlk Derece
Mahkemesi Adalet Komisyonu Başkanlığınca gerçekleştirilen zabıt katibi alımına
ilişkin sözlü sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işleme karşı yaptığı itirazın
reddine ilişkin kararın iptali istenilmiştir.
Konya 1. İdare Mahkemesinin 26/10/2022 tarih ve E:2022/849, K:2022/1114 sayılı
kararının özeti: Sözlü sınavda başarısız sayılma işleminin, diğer tüm idari
işlemlerde olduğu gibi yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden yargısal
denetiminin yapılmasının esas olduğu, idari işlemin yetki, şekil gibi salt usule
ilişkin unsurları ile sınırlı olarak yapılacak bir yargısal denetimin, hukuk
devleti ilkesinin sağladığı güvenceyi temin etmeyeceği, bu itibarla, davacının
girdiği sözlü sınav öncesinde, sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların
önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda
geçirilmesi ve sorulan sorulara adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince,
hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesi, böylece sözlü
sınavın nesnel olarak yapılması ve yargısal denetimin tüm unsurlarıyla gerçekleştirilmesinin
sağlanması gerektiği,
Uyuşmazlıkta, Mahkemelerinin 05/10/2022 tarihli ara kararı ile davalı idareden;
Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonu Başkanlığınca 12/09/2019 tarihinde
gerçekleştirilen zabıt katipliği sözlü sınavı öncesinde; sınavda sorulacak soruların
önceden hazırlanarak, tutanağa bağlanıp bağlanmadığı, adaylara yöneltilen soruların
ne şekilde belirlendiği ve her adaya sorulan soruların kayda alınıp alınmadığı,
davacıya sorulan soru/soruların neler olduğunun, soruların ve verdiği cevabın
tutanak altına alınıp alınmadığının sorulduğu, ara karara istinaden Mahkemeye
gönderilen 20/10/2022 tarihli cevabi yazıda; Adalet Bakanlığı Personel Genel
Müdürlüğünün 28/06/2019 tarihli 4.424 Adet Sözleşmeli Pozisyon İçin İstihdam
İlanı'nın "11) Sözlü sınav konuları:" başlıklı bölümünde,
"Adayın sözlü sınavda başarılı sayılabilmesi için 100 tam puan üzerinden
en az 70 puan alması gerekecektir. Sözlü sınavda konular ve puanlama aşağıda
belirtildiği şekilde olacaktır.
a) İlgilinin istihdam edileceği pozisyonun gerektirdiği mesleki bilgi (40 puan),
b) Atatürk ilkeleri ve inkılap tarihi (20 puan),
c) Genel kültür (20 puan),
d) Bir konuyu kavrama ve ifade yeteneği (20 puan) olmak üzere toplam 100 puan
üzerinden yapılır. İlgilinin istihdam edileceği pozisyonun gerektirdiği mesleki
bilgi tespit edilirken;
1) Zabıt katipliği ve mübaşirlik pozisyonlarına istihdam edilecekler için genel
hukuk bilgisi ve kalem mevzuatına,
2) Diğer pozisyonlara istihdam edilecekler için istihdam edileceği pozisyonun
gerektirdiği teknik bilgiye ilişkin konuların bir veya birkaçından soru sorulur.
3) Şoför pozisyonlarına istihdam edilecekler için bu tespit araç başında ve kullanma becerisi de ölçülmek suretiyle yapılacaktır" şeklinde ilanın yer aldığı, davacı adaya atanacağı
kadronun gerektirdiği mesleki bilgi, Atatürk ilkeleri ve inkılap tarihi, genel
kültür ve bir konuyu kavrama ve ifade yeteneği alanlarında soru kitapçığında
yer alan sorulardan kura usulü ile belirlenen sorular yöneltildiği; adayın sorulara
vermiş olduğu cevapların sınav komisyonu tarafından değerlendirildiği ve aday
değerlendirme formlarında yer alan notların verildiği, aritmetik ortalama alınarak
davacı adayın sözlü notunun, 36,67 olarak belirlendiğinin ifade edildiği, cevabi
yazı ekinde komisyon heyetince düzenlenen aday değerlendirme formlarının gönderildiği,
ancak ilgilinin atanacağı kadronun gerektirdiği mesleki bilgi, Atatürk ilkeleri
ve inkılap tarihi, genel kültür sorularının ve cevaplarının önceden hazırlanarak
tutanağa bağlandığına, yine davacıya sorulan soruların da kayda geçirildiğine
ilişkin herhangi bir belge sunulmadığının görüldüğü; dolayısıyla, davacıya hangi
soruların sorulduğu, hangi soruyu ne ölçüde ve ne şekilde cevapladığı, kavrama
ve ifade yeteneğinin neye göre belirlendiği hususları tutanağa yansıtılmadığı
gibi, davacının başarılı sayılan diğer adaylarla kıyaslanmasına da olanak tanıyacak
herhangi bir kayda rastlanılmadığı,
Bu durumda, davacının girdiği sözlü sınav öncesinde, sınav komisyonunca sınavda
sorulacak soruların ve cevap anahtarının önceden hazırlanması gerekirken soru
ve cevap anahtarının önceden hazırlanıp tutanağa bağlanmadığı, söz konusu sınavda
yargı denetimine olanak tanıyacak şekilde objektifliğin sağlanmadığı anlaşıldığından,
davacının sözlü sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işlemde hukuka uyarlık
bulunmadığı, gerekçesiyle işlemin iptaline karar verilmiştir.
Konya Bölge İdare Mahkemesi 4. İdari Dava Dairesinin 10/05/2023 tarih ve
E:2023/270, K:2023/879 sayılı kararının özeti:
İlgili Yönetmelik hükümlerinde, sözlü sınavın hangi usul ve esaslara göre yapılacağına dair kuralların belirlendiği ve sınavda değerlendirme tutanakları dışında herhangi bir kaydın tutulmasının zorunlu olmadığı görülmekle birlikte; esasen sözlü sınavlarda adayların girdiği sözlü sınav öncesinde, sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesinin, bu tür işlemlerin nesnelliğini sağlayacağı; açık bir hüküm bulunmadığı sürece verilen cevapların kayıt altına alınmasının ise zorunlu olmadığının, Danıştay içtihatıyla da kabul edildiği,
Dava dosyasının incelenmesinden, Adalet Bakanlığınca ilan edilen sözleşmeli zabıt katipliği sınavına başvuran davacının, yapılan uygulamalı klavye sınavında 95 doğru kelime, 8 yanlış kelime yazarak sözlü sınava girmeye hak kazandığı, 12/09/2019 tarihinde gerçekleştirilen sözlü sınavında, sınav komisyonunca "ilgilinin atanacağı kadronun gerektirdiği mesleki bilgi", "Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi", "Genel Kültür" ve "bir konuyu kavrama ve ifade yeteneği" alanlarından sorular yöneltildiği, sonuç olarak üç komisyon üyesi tarafından sırasıyla, 30, 45 ve 35 puan verilerek davacının sözlü sınavda 36,6 puan alması üzerine başarısız sayıldığı, ardından davacı tarafından, kendisine yöneltilen soruların tamamını tam ve doğru olarak yanıtladığından bahisle, verdiği cevaplar dikkate alındığında başarılı sayılması gerekirken, başarısız sayıldığı iddiasıyla, sözlü sınavda düşük not verilmesi işlemine karşı yaptığı itirazın reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle bakılmakta olan davanın açıldığının anlaşıldığı,
Uyuşmazlıkta, sözlü sınav komisyonunun usulüne uygun şekilde oluşturulduğu, sınav komisyonu tarafından, sınavda sorulacak soruların ve cevaplarının kitapçık halinde önceden hazırlanarak tutanağa bağlandığı, sınavda davacıya hazırlanan sorular içinden genel kültür ve genel yetenek bilgisi olarak 11. ve 95. soruların, alan bilgisi olarak ise 116. sorunun, Atatürk ilkeleri ve inkılap tarihine ilişkin 93. sorunun sorulduğu, başkan ve üyeler tarafından gerek bu konu başlığı gerekse değerlendirme formunun gözlem ve kanaate dayalı olan diğer konu başlıklarının karşılığı olarak ayrı ayrı not takdir edilerek verilen notların aritmetik ortalaması sonucu davacının 36,67 puan ile değerlendirildiği, üyeler tarafından birbirinden bağımsız olarak verilen notların birbirleriyle uyumlu ve tutarlı olduğu hususu birlikte dikkate alındığında, ayrıca önceden hazırlanan sorulara davacı tarafından verilen cevapların kayıt ve tutanak altına alınmasının, ilgili mevzuat uyarınca zorunlu tutulmadığı, diğer sınav konu başlıkları açısından da gözlem ve kanaate göre usule uygun şekilde not takdir edildiği açık olduğundan ve davacıya objektif davranılmadığı yolunda dosyada herhangi bir tespit ya da emare görülmediğinden mevzuatta belirlenen kurallara göre tesis edilen dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı, gerekçesiyle istinaf başvurusunun kabulüne, Konya 1. İdare Mahkemesinin 26/10/2022 tarih ve E:2022/849, K:2022/1114 sayılı kararının kaldırılmasına, davanın reddine kesin olarak karar verilmiştir.
8- ADANA BÖLGE İDARE MAHKEMESİ 1. İDARİ DAVA DAİRESİNİN E:2021/15 SAYILI
DOSYASINA KONU YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istemin özeti: Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonu
tarafından yapılan sözleşmeli zabıt katibi alımı sınavına katılan davacı tarafından,
sınavda başarısız sayılmasına ilişkin işlemin iptali istenilmiştir.
Mersin 1. İdare Mahkemesinin 17/09/2020 tarih ve E:2020/579, K:2020/845 sayılı
kararının özeti: Olayda, zabıt katipliği sınavının bir aşamasını oluşturan sözlü
sınavda, Adalet Bakanlığı Memur Sınav, Atama ve Nakil Yönetmeliği'nin sözlü
sınava ilişkin hükümlerine uygun olarak oluşturulan sınav komisyonu tarafından,
Yönetmelikte öngörülen konu ve unsurlar yönünden adayların tek tek değerlendirildiği
ve belirlenen niteliklere sahip olup olmadıkları yönünden, her bir üye tarafından,
bu hususlara yönelik ayrı ayrı not takdir edilerek davacının sınav sonucunun
oluşturulduğunun görüldüğü,
Bu durumda, sorulacak soruların, davacının kendisi tarafından kura ile çekildiği,
komisyon tarafından davacıya şeffaf ve objektif davranılmadığına ilişkin bilgi
ve belge bulunmadığı anlaşıldığından, dava konusu işlemde hukuka ve mevzuata
aykırılık bulunmadığı, gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Adana Bölge İdare Mahkemesi 1. İdari Dava Dairesinin 24/11/2021 tarih ve
E:2021/15, K:2021/2277 sayılı kararının özeti:
Sözlü sınavda başarısız sayılma işleminin, diğer tüm idari işlemlerin yargısal
denetiminde olduğu gibi yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden yargısal
denetiminin yapılmasının esas olduğu, idari işlemin yetki, şekil gibi salt usule
ilişkin unsurları ile sınırlı olarak yapılacak bir yargısal denetimin, hukuk
devleti ilkesinin öngördüğü güvenceyi sağlamayacağı,
Bu itibarla, davacının girdiği sözlü sınav öncesinde, sınav komisyonunca sınavda
sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan
soruların kayda geçirilmesi ve sorulan sorulara adayların verdiği yanıtlara
hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı
gösterilmesi, böylece sözlü sınavın nesnel olarak yapılması ve yargısal denetimin,
tüm unsurlarıyla gerçekleştirilmesinin sağlanması gerektiği,
Uyuşmazlık konusu olayda, davalı idare tarafından dosyaya sunulan bilgi ve belgelerden, her ne kadar sınavda sorulmak üzere önceden soru hazırlandığı anlaşılmakta ise de, hangi adaya hangi soruların sorulduğunun tutanak altına alınmadığı, davalı idare tarafından gönderilen belgeler arasında yer alan ve 75, 76 ve 77. soruların bulunduğu soru listesinden kaçıncı sıradaki soruların davacıya sorulduğunun belirsiz olduğu, davacının savunma dilekçesine verdiği cevap dilekçesinde ve istinaf başvuru dilekçesinde, kendisine davalı idarenin sunduğu bu soruların sorulmadığı, başka sorular sorulduğu ve sorulan sorulara doğru cevaplar verdiği, ayrıca "mesleki bilgi" alanında soru sorulmadığının ileri sürdüğü, bu yönüyle davacıya hangi soruların sorulduğunun ve davacının cevabının ne olduğunun belirsiz olduğu, böylelikle sözlü sınav sırasında davacıya yöneltilen ancak tespiti yapılamayan sorulara verilen cevapların kurulun her bir üyesi tarafından ayrı ayrı değerlendirilip, verilen puanların aritmetik ortalaması alınarak davacının sözlü puanının belirlendiğinin anlaşıldığı,
Bu durumda, sözlü sınavın yargısal denetiminin yapılmasını sağlayacak biçimde sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanarak tutanağa bağlanmadığı, her adaya sorulan soruların ve cevapların kayda geçirilmediğinin anlaşıldığı, gerekçesiyle istinaf başvurusunun kabulüne, Mersin 1. İdare Mahkemesinin 17/09/2020 tarih ve E:2020/579, K:2020/845 sayılı kararının kaldırılmasına, dava konusu işlemin iptaline kesin olarak karar verilmiştir.
C- Samsun Bölge İdare Mahkemesi 1. İdari Dava Dairesinin 31/12/2021 tarih ve E:2020/612, K:2021/1085 sayılı kararı, Adana Bölge İdare Mahkemesi 1. İdari Dava Dairesinin yukarıda belirtilen kararı ile aynı yöndedir.
II-İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
Uyuşmazlıklarda, farklı Adalet Komisyonu Başkanlıklarınca farklı tarihlerde yapılan Zabıt Katibi alımlarına ilişkin sözlü sınavlarda adayların başarısız sayılmalarına ilişkin işlemlere karşı açtıkları davalarda farklı nitelikteki kararların kesinleşmesi üzerine incelenen aykırılığın oluştuğu görülmüştür.
İLGİLİ MEVZUAT:
.
HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
İncelemeye konu başvuruda giderilmesi istenen aykırılığı; Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonları tarafından yapılan zabıt katipliği sözlü sınavları öncesinde, sınav komisyonlarınca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin, tutanakta ayrı ayrı gösterilmesinin dışında adayların verdiği cevapların da kayıt altına alınmasının gerekli olup olmadığı, adaylarca verilen cevapların kayda alınmamasının yapılan sözlü sınavı hukuka aykırı hale getirip getirmeyeceği hususu oluşturmaktadır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 3. maddesinde, söz konusu Kanun'a hakim olan temel ilkelere yer verilmiş; bu ilkeler ise, sınıflandırma, kariyer ve liyakat olarak belirtilmiştir. Anılan Kanun'da, liyakat ilkesi, kamu hizmetlerine girmede, işin ehline verilmesi ve bu sistemin, eşit olarak tüm Devlet memurlarına uygulanmasını sağlamak olarak ifade edilmiştir.
Kamu görevine girme ve yükselmede liyakat ilkesi çerçevesinde, mevzuatımızda genel olarak yazılı sınavların yanında, sözlü ve/veya mülakat sınavlarına da yer verilmektedir. Görsel, işitsel ve anlık gözlemlere yönelik değerlendirmeler içeren sözlü ve/veya mülakat sınavlarının da objektif nitelikte olması zorunludur.
Diğer tüm idari işlemlerin yargısal denetiminde olduğu gibi, sözlü sınavda başarısız sayılma işlemlerinin de, yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden hukuka uygunluğunun denetiminin yapılması gerekmektedir.
Sözlü sınavların yargısal denetimine ilişkin olarak; adayların girdiği sözlü sınav öncesinde, sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin, tutanakta ayrı ayrı gösterilmesi gerektiği, bu durumun sözlü sınavın nesnelliği ve yargısal denetimin gerçekleştirilmesini sağlayacağı içtihat olarak benimsenmekte olup, bu prosedürler yerine getirilerek yapılan sözlü sınavların, hukuka uygun olarak gerçekleştirildiğinin kabulü gerekmektedir.
Bu durumda, Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonları tarafından yapılan zabıt katipliği sözlü sınavları öncesinde, sınav komisyonlarınca sınavda sorulacak soruların önceden hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi ve adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin tutanakta ayrı ayrı gösterilmesinin dışında, adayların verdiği cevapların da kayıt altına alınmasının gerekmediği, adayların sorulara verdikleri cevapların kayda alınmamasının, yapılan sözlü sınav işlemini hukuken sakatlamayacağı sonucuna varılmıştır.
III- SONUÇ:
Açıklanan nedenlerle; Bölge İdare Mahkemesi kararları arasındaki aykırılığın,
sözlü sınav öncesinde, sınav komisyonunca sınavda sorulacak soruların önceden
hazırlanması ve tutanağa bağlanması, her adaya sorulan soruların kayda geçirilmesi
ve adayların verdiği yanıtlara hangi komisyon üyesince, hangi notun takdir edildiğinin
tutanakta ayrı ayrı gösterilmesinin, sözlü sınavın nesnelliği ve yargısal denetimin
gerçekleştirilmesini sağlamak için yeterli olduğu, bu prosedürler yerine getirilerek,
yapılan sözlü sınavların hukuka uygun olarak gerçekleştirilmiş olacağı, bunun
dışında adayların verdiği cevapların kayıt altına alınmamasının sözlü sınav
işlemini hukuken sakatlamayacağı doğrultusunda giderilmesine kesin olarak, 25/12/2023
tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.