Dava, yetkili sendika olan Bem Bir Sen başkanı Levent Uslu tarafından yapıldı. Başvuru, 23.08.2015 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 3. dönem toplu sözleşmede, yerel yönetim hizmetleri kolunda imza altına alınan sosyal denge sözleşmesi aidatına ilişkindir. 3. dönem toplu sözleşmede tarafların anlaştığı madde şu şekildeydi:
"Sosyal denge sözleşmesi imzalayan sendikanın üyesi olmayan kamu görevlilerinden aynı unvanlı personelden alınacak aidatın iki katına kadar taraf sendika sosyal denge sözleşmesi aidatı alabilir. Bu aidatı ödeyen kamu görevlileri söz konusu sözleşmeden aynı usul ve esaslar dahilinde yararlanır."
Bu maddeye göre, yetkili sendika üyesi olmayan yerel yönetim hizmetleri kolundaki kamu personelinin sosyal denge sözleşmesinden yararlanabilmesi için, iki kat aidatı ödemeleri zorunlu tutulmuştur. Söz konusu bu toplu sözleşme hükmünün iptali için, yerel yönetim hizmetleri kolunda örgütlü ikinci büyük sendika olan Türkiye Yerel Yönetim Hizmetleri Kolu Kamu Görevlileri Sendikasınca (Türk Yerel Hizmet Sen) Danıştay'da dava açılmıştır. Danıştay söz konusu hükmü iptal etmiş ve Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu da iptal hükmünü onamıştır. Danıştay, gerekçesini, 4688 sayılı Kanunun 28. maddesinde yer alan sendika üyesi olan ve olmayan kamu görevlisi arasında ayrım yapılamayacağına dair maddeye dayandırmıştır.
Toplu sözleşmeyi imzalayan yetkili sendika olan Memur Sen'e bağlı Bem Bir Sen, Danıştay'ın iptal kararının sendika hakkıyla bağlantılı ayrımcılık yasağını ihlal ettiği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunmuştur.
Anayasa Mahkemesi'nin sosyal denge sözleşmesi aidatı değerlendirmesi
Anayasa Mahkemesi, başvuruyu değerlendirirken sendika hakkı, toplu sözleşme özgürlüğü ve kamu hizmetlerinin sürdürülebilirliği ilkelerini birlikte ele aldı. Mahkeme, "yetkili sendika üyesi olmayanların da toplu sözleşme hükümlerinden yararlanabilmesi, ancak bu yararlanmanın belirli bir katkı payı veya aidat farkı ödemesiyle sınırlandırılmasının, sendikal örgütlenmeye zarar vermeyeceğini" vurguladı.
Kararda, şu ifadeye yer verildi:
"Toplu sözleşmenin getirdiği mali ve sosyal haklardan faydalanmak, bu sözleşmenin yapılmasına katkı sağlayan yetkili sendika üyelerinin ayrıcalığıdır. Ancak, belirli bir aidat farkı ödeyerek bu haklardan diğer kamu görevlilerinin de yararlanmasına imkan tanınması, örgütlenme özgürlüğünü zedelemediği gibi sosyal adaleti de gözetmektedir."
Gerekçe: "Sendikal Adalet ve Kamu Yararı Dengesi"
Mahkeme, kararında sosyal devlet ilkesine ve kamu yararına da dikkat çekti. Sendikaların üyelerinin haklarını korumakla yükümlü olduğunu, ancak kamu hizmetlerinin eşit ve adil yürütülmesi gereğiyle bu düzenlemenin uyumlu olduğunu belirtti.
Kararda, "sendika üyesi olmayanların, toplu sözleşmeden ancak iki aidat tutarı kadar bir ödeme yaparak yararlanması, ne örgütlenme özgürlüğüne ne de eşitlik ilkesine aykırıdır" ifadesi dikkat çekti.
AYM'nin toplu sözleşme ikramiyesi kararının sonucu
Anayasa Mahkemesi'nin bu kararı, kamu görevlilerinin sendikal hakları ve toplu sözleşme sistematiği açısından emsal teşkil edecek nitelikte. Bu kararla birlikte, yerel yönetim hizmetleri kolunda yapılacak sosyal denge sözleşmelerinde sendika üyesi olan ve olmayan yönünden farklı hükümler konulabilecek.
12 Haziran 2025 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan kararı görmek için tıklayınız.