Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan "Uluslararası Petrol Fiyatlarının Tüketici Fiyatlarına ve Cari Dengeye Yansımaları" başlıklı analizde, ham petrol fiyatlarının yıl içinde sert dalgalanmalar gösterebildiği ve bu oynaklığın makroekonomik göstergeler üzerinde önemli etkiler yaratabildiği vurgulanmıştır. Özellikle son haftalarda yaşanan gelişmelerin, petrol fiyatlarında keskin yükselişlere yol açtığı ve bu durumun kalıcı bir nitelik kazanması halinde, enflasyon ve cari denge gibi temel göstergeler üzerinde olumsuz sonuçlar doğurabileceği belirtilmiştir. Analizde, Brent petrol varil fiyatının mayıs ayı başında 60 dolar seviyesine kadar gerilediği, ancak jeopolitik gelişmelerin etkisiyle hızla artarak 80 dolara yaklaştığı ifade edilmiştir. Fiyatlardaki bu artışın, Türkiye ekonomisi özelinde enflasyon ve cari denge üzerindeki tahmini etkileri detaylı şekilde ele alınmıştır.
Ham Petrol Fiyatlarının Ekonomiye Etkileri
Analize göre, ham petrol fiyatlarındaki artışlar, akaryakıt üzerinden doğrudan tüketici enflasyonunu etkilerken, taşımacılık maliyetleri ve ulaştırma hizmetleri fiyatlarında da dolaylı artışlara neden olabilmektedir. Ayrıca, petrol fiyatlarındaki yükseliş; tüp gaz, ambalaj ve kimyasallar gibi birçok üründe de maliyet artışına yol açmaktadır. Enflasyon üzerindeki etkiler ise sadece doğrudan değil, aynı zamanda döviz kuru baskısı ve enflasyon beklentileri gibi kanallarla da hissedilmektedir.
Enflasyon Üzerindeki Etkiler
- Ham petrol fiyatında %10'luk bir artış, tüketici enflasyonunu nihai olarak 1 puan artırmaktadır.
- Toplam etkinin yaklaşık yarısı ilk çeyrekte gerçekleşirken, bir yıl sonunda yaklaşık 0,8 puanlık bir etki oluşmaktadır.
- 2025 yılı Haziran ayında Brent petrol fiyatının 62 dolar olacağı varsayılmıştır.
- 10 dolarlık (yaklaşık %16'lık) bir yükseliş senaryosunda, yıllık enflasyon tahmini toplamda 1,6 puan artmaktadır.
Cari Denge Üzerindeki Etkiler
- Ham petrol fiyatındaki her 10 dolarlık artış, cari açık üzerinde 2,6 milyar dolar civarında yükselişe yol açmaktadır.
- Aynı artış, petrol ürünleri ithalatını 5,1 milyar dolar, ihracatını ise 2,2 milyar dolar artırmaktadır.
- Cari açık üzerindeki net etki hesaplanırken dış ticaret uyarlama kalemleri ve net taşımacılık gelirleri de dikkate alınmaktadır.
- 2025 yılı cari açığı üzerinde 1,2 milyar dolar yukarı yönlü risk oluşmaktadır.
Sonuç ve Değerlendirme
Özetle, ham petrol fiyatlarının oldukça oynak bir yapıya sahip olduğu ve yıl içinde sert dalgalanmalar sergileyebildiği bir kez daha vurgulanmıştır. Son haftalardaki gelişmeler bu durumu teyit etmiş; fiyatlardaki keskin yükselişlerin kalıcı olması halinde temel makroekonomik göstergeler üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceği belirtilmiştir. Ancak yapılan hesaplamalar, Brent petrol varil fiyatında gerçekleşebilecek 10 dolar tutarında bir artışın, temel makroekonomik değişkenler üzerindeki etkinin yönetilebilir olduğunu göstermektedir.