Türkiye Gazetesi yazarı İsa Karakaş, köşe yazısında Artık patronlar engellilerin peşine düşecek! SGK'nın otomatik radarı geliyor, cezalar katlanacak! ile ilgili önemli detayları paylaştı.
Ülkemizde engelli vatandaşların sayısı sanılandan çok fazla. 2,5 milyondan fazla engelli bu zorlu yolda mücadele ediyor. Ama iş dünyası bu yükümlülüğü hala hafife alıyor. Yeni yılda büyük bir dönüşüm başlıyor!
SGK, işverenleri "gözünden kaçırmayacak" bir sistemle donatılıyor. Engelli kotasını doldurmayan patronlar anında yakalanacak, cezalar fırlayacak. Binlerce engelli, kapıların ardına kadar açılmasını bekliyor. İşte detaylar...
2,5 milyonu aşkın engelli var, ama engelli kontenjanları hala boş!
Ülkemizde engelli nüfusu adeta bir ordu büyüklüğünde: 2022 verilerine göre 2 milyon 511 bin 950 kişi, bunlardan 775 bini ağır engelli. Erkekler 1,4 milyon, kadınlar 1 milyondan fazla. Bu devasa kitle, çalışma hayatına katılmak için can atıyor. İş Kanunu, işverenlere net bir emir veriyor: "Engellileri unutma!" Ama pratikte?
Pek çok işveren kotayı es geçiyor. Oysa devlet engelli çalıştıran işverenlere en cazip destek ve teşviklerini sunmaktadır.
Her şeyden önce engelli istihdamı vicdani ve toplumsal bir meseledir.
Bazı işverenler "aşırı" uyumlu, bazıları "sıfır" çekiyor!
Özel sektörde 50'den fazla işçisi olan her işveren, çalışanlarının %3'ünü engelli olarak işe almak zorunda.
İşe alınan engelli işçilerin meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırması mecburi.
Kamuda da eski hükümlüler dahil benzer kurallar geçerli.
Peki ne oluyor? Beyan esasına dayalı sistem, işverenlerin keyfine bırakılmış.
Çok şubeli iş yeri olan işverenler, bazen bir ilde kotayı doldurup diğerinde eksik bırakıyor.
Dolayısıyla bir ilde kontenjan fazlası işçi istihdam eden patron başka bir ilde işe göre engelli işçi bulamadığından eksik kontenjan nedeniyle idari para cezasıyla boğuşuyor.
Uygulamada çıkan adaletsizliğin ortadan kaldırılması için her ilin ceza uygulaması yerine sadece iş yeri merkezinin bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri tarafından idari para cezalarının uygulamasına geçiş yapılıyor.
Bu bağlamda il bazlı uygulama yerine merkez bazlı sisteme geçiş yapılması söz konusu.
Yeni uygulamanın yasal dayanağını temmuz ayında Resmi Gazete'de yayımlanan Torba Kanun'da yer alan ". birden fazla ilde iş yeri bulunan işverenlere uygulanacak idari para cezaları iş yerlerinin merkezinin bulunduğu yerdeki Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürünce verilir" hükmü teşkil etmektedir.
Engelli çalıştırmaktan kaçış yok!
Engelli istihdamında pratikte yaşanan sorunların giderilmesi için 2026'dan itibaren "Çalışan Bildirim Sistemi" devreye giriyor!
Engelli çalıştırmak zorunda olanlar SGK kayıtlarıyla taranacak, uyumsuz işverenler radar gibi anında tespit edilecek.
Artık beyanla kandırmak yok; otomatik sistem her şeyi görecek.
Ceza tsunamisi geliyor!
Engelli işçi kontenjanının belirlenmesinde çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan bütün işçiler esas alınıyor.
Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülüyor.
Engelli kontenjan oranın hesaplanmasında ayrıca yarıma kadar kesirler dikkate alınmamaktadır. Yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülmektedir.
İş yerinin işçisi iken engelli hale gelenlere öncelik tanınmak zorunda. Diğer yandan istihdam edilecek engelli işçinin Türkiye İş Kurumu aracılığı ile iş sağlanması gerekiyor.
50 veya daha fazla işçi çalıştıran iş yerleri hakkında, çalıştırılmayan her engelli ve çalıştırılmayan her ay için ayrı ayrı 30 bin 81 TL idari para cezası uygulanmakta. Üstelik bu ceza sabit olmayıp her yıl yeniden değerleme oranında artırılmaktadır.
2026 yılında bu cezalar %25,49 oranında güncellenecektir. Ayrıca engelli çalıştırmanın sağlanması için bu cezaların iki katına kadar çıkarılıp caydırıcılığın artırılması beklenmektedir.
Kesilen bu cezalar sadece özel sektör için değildir. Kamuda da engelli ve eski hükümlü işçi çalıştırmayan idarelere de her ay işçi başına ceza kesilecektir.
Netice itibarıyla yeni uygulama ile birlikte daha çok engelli iş imkanına kavuşmuş olacaktır.