Bir dönem sadece "CV hazırlayıp başvuru yapmak" anlamına gelen iş arama süreci, artık başlı başına ekonomik bir yük haline geldi. Kariyer sitelerinin üyelik ücretleri, daha fazla görünür olmak için üyelik yükseltme harcamaları, online eğitim ve sertifika masrafları, mülakatlar için yapılan yol harcamaları derken iş arayanların cebi işbaşı yapmadan boşalıyor.
Şayet vasıfsız işçi değilseniz şirketlerin istedikleri yetenekler oldukça fazla. Kendinizi işe kabul ettirene kadar belli talepleri karşılamanız gerekiyor. Eskiden gazete ilanlarında olan iş ilanları yerini online platformlara bırakınca, en basit üyelik bile iş arama sürecindekilere yük oluyor. Bu durum, iş arayan gençlerin çoğu için artık "iş bulmak için bile yatırım yapmak gerekiyor" cümlesini gerçeğe dönüştürüyor.
EN BÜYÜK MASRAF EĞİTİMLER
Birçok iş ilanı artık 'dil sertifikası', 'alan eğitimi' veya 'dijital yetkinlik' gibi ek belgeler talep ediyor. Bu da adayları çevrim içi kurslara ve ücretli eğitimlere yönlendiriyor. Bu eğitimleri veren platformlar 2025 itibarıyla kurs başına ortalama 2.000-10.000 TL aralığında ücret talep ediyor. İngilizce ya da bilişim odaklı özel eğitimlerse 20.000 TL'yi bulabiliyor.
Sertifikaların yanı sıra, profesyonel CV tasarımı için alınan hizmetler, kariyer koçluğu paketleri ve kişisel marka danışmanlıkları da yeni bir sektör oluşturmuş durumda. Bazı adaylar, şehir dışındaki görüşmelere gitmek zorunda kalabiliyor; yol ve konaklama ücretleriyle birlikte yalnızca birkaç görüşmenin toplam maliyeti 5.000 TL'yi aşabiliyor. Üstelik işverenin bilgisayar sağlamadığı durumlarda dizüstü bilgisayar, kulaklık veya webcam gibi ekipman yatırımları da işe başlamadan önce cebinizden çıkıyor. Bazı şirketlerdeki ehliyet bulundurma mecburiyeti de ciddi bir masraf kalemi olarak öne çıkıyor.
Eğitim ve üyeliklerle sınırlı kalmayan iş arama sürecinde, görünmeyen ama zorunlu başka giderler de var. Mülakatlar için giyim-kuşam masrafı, profesyonel bir görünüm için alınan takım elbise veya blazer ceketler, kişisel bakım giderleri derken bütçe kabarıyor. Ulaşım, özellikle büyükşehirlerde, günlük harcamaları ciddi biçimde artırıyor. Yeni mezun veya iş arayışındaki biri için başlangıç seviyesinde bir iş arama süreci ortalama 20.000 TL civarında bir harcama gerektiriyor. Bu miktar, kişisel gelişim yatırımı ve mülakat hazırlıklarıyla birlikte kolaylıkla iki üç katına çıkabiliyor. Eğer iş başka bir şehirdeyse, taşınma, depozito ve kira masraflarıyla birlikte maliyet 50.000 TL'yi bulabiliyor. Ehliyet, yabancı dil sınavı veya mesleki belge gerektiren sektörlerde ise bu miktar 100.000 TL'ye kadar yükseliyor.
Sosyal medyada iş arayanların bu konuda yaptığı paylaşımlar artıyor. Bir videoda genç bir kadın, "Sertifikalar aldım, yabancı dil kursuna gittim, CV danışmanına para verdim ama hala iş bulamadım" diyerek tepkisini dile getiriyor. Benzer serzenişler X ve TikTok'ta sıkça görülüyor.
DOLANDIRILMA VAKALARI DA ARTIYOR
İş arama sürecinin büyüyen bu "pazar" yapısı, kötü niyetli kişilerin de ilgisini çekiyor. Sahte iş ilanları, ücretli mülakat vaatleri ve kimlik bilgilerini isteyen dolandırıcılar giderek çoğalıyor. Tüketici dernekleri ve güvenlik uzmanları, "iş vaadiyle ön ödeme isteyen" platform ve kişilere karşı dikkatli olunması gerektiğini hatırlatıyor. Uzmanlar, özellikle gençlerin dijital ortamlarda iş ararken güvenilir siteleri tercih etmesini, resmi kurum onaylı eğitim programlarını seçmesini ve kişisel bilgilerini paylaşmadan önce doğrulama yapmasını öneriyor.
KAAN ZENGİNLİ