Yeni sosyal güvenlik reformunun ayrıntıları...

Hükümet, bugün akşam saatlerinde "Sosyal Güvenlik Reformu" olarak nitelenen 'Sosyal Güvenlik ve Genel Sağlık Sigortası'nı, TBMM'ye gönderdi.

Tasarı, geçici 37 madde hariç olmak üzere toplam 147 maddeden oluşuyor. Tasarının amacı, "Kısa ve uzun vadeli sigortalar ile genel sağlık sigortası bakımından kişileri, sosyal sigorta riskleri karşısında güvence altına almak, bu sigorta kollarından yararlanacak kişileri ve sağlanacak sosyal sigorta haklarını, bu haklardan yararlanma şartlarını, sosyal sigortaların finansman ve karşılanma yöntemlerini belirlemek, sosyal sigortaların işleyişi ile ilgili usul ve esasları düzenlemek" olarak ifade ediliyor. Sigorta Kanun Tasarısıyla, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları, prim oranını, sigortalının prime esas kazancının yüzde 20'si olarak düzenliyor. Bunun yüzde 9'u sigortalı hissesi, yüzde 11'i de işveren hissesinden oluşacak. Buna ayrıca devlet yüzde 5 oranında katkı yapacak. Tasarı, isteğe bağlı sigortalılığı, "zorunlu sigortalı sayılmayanlar, prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına tabi olacak" şeklinde tanımlıyor. İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için zorunlu sigortalı olarak çalışmamış olmak, 18 yaşını doldurmak ve dilekçe ile kuruma başvurmak gerekecek. İsteğe bağlı sigortalılar, prime esas kazancın alt sınırı ile üst sınırı arasında, belirleyecekleri kazanç üzerinden yüzde 20 oranında; malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalıları ise, yüzde 12 oranında Genel Sağlık Sigortası primi ödeyecekler.

TEK BİR EMEKLİLİK SİSTEMİ
Tasarının genel gerekçesinde, "Tek bir emeklilik sistemi, tek bir sağlık sistemi, tek bir sosyal yardım sistemi ve bu yapıyı yürütmek üzere tek bir kurumsal yapıyı içeren bu 4 temel unsurdan oluşan, kapsamlı bir sosyal güvenlik reformu planlanmıştır. Bu kanunla emeklilik ve sağlık sistemlerinde, norm birliği gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır" denildi.

Yasa tasarısıyla yeni emeklilik sigortası rejimi ile halen devlet memurları, hizmet akdine göre ücretle çalışanlar, tarım işlerinde ücretle çalışanlar, kendi hesabına çalışanlar ve tarımda kendi hesabına çalışanları kapsayan 5 farklı emeklilik rejiminin, aktüeryal olarak hak ve yükümlülüklerin eşit olacağı tek bir emeklilik rejimine dönüştürülmesi planlanıyor.

TASARININ AYRINTILARI
Söz konusu tasarının ayrıntıları ise şöyle sıralanıyor:
"- Kısa ve uzun vadeli sigortalar ile GSS (Genel Sağlık Sigortası) bakımından kişilerin sosyal sigorta riskleri karşısında güvence altına alınması, bu sigorta kollarından yararlanacak kişilerin sosyal sigorta haklarının, bu haklardan yararlanma şartlarının, sosyal sigortaların finansman ve karşılanma yöntemlerinin belirlenmesi, sosyal sigortaların işleyişi ile ilgili usul ve esasların düzenlemesi hedefleniyor.
- Kısa vadeli sigorta kollarını, iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortası kolları; uzun vadeli sigorta kollarını ise malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kolları kapsıyor.
- Tasarı kapsamında, çalışanlar, köy mahalle muhtarları, kendi hesabına bağımsız çalışanlar, kamu idarelerinde çalışanlar, sigortalı sayılacak.
- Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesislerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklar hakkında kısa vadeli sigorta kolları uygulanacak. Çırak, işletmelerde beceri eğitimi gören öğrenciler ile üniversite sırasında zorunlu staj yapan öğrenciler de, kısa vadeli sigorta kollarına tabi tutulacak.
- Harp malulleri ile Terörle Mücadele Kanunu veya asayiş ve güvenliğin sağlanması ile ilgili kanunlara göre, vazife malullüğü aylığı bağlananlardan bu kanuna tabi çalışanlar hakkında, aylıkları kesilmeden kısa vadeli sigorta kolları uygulanacak. Yabancı uyruklu öğretim elemanları ve öğretmenler hakkında da kısa vadeli sigorta kolları uygulanacak. Bu kişilerden isteyenlere uzun vadeli sigorta kolları da uygulanabilecek."

KİMLER SİGORTASIZ SAYILACAK
Tasarıda sigorta kapsamında bulunmayan kişiler ise şöyle sıralandı:
"- İşverenin işyerinde ücretsiz çalışan eşi,
- Aynı konutta birlikte yaşayan ve 3. derece dahil, bu dereceye kadar akrabalar arasında, yaşadıkları konut içinde yapılan işlerde çalışanlar,
- Ev hizmetlerinde süreksiz çalışanlarla, ev hizmetlerinde iş akdi ile sürekli çalışmasına rağmen aylık kazançları, prime esas günlük kazanç alt sınırının 30 katından az olanlar,
- Er ve erbaşlar, yedek subay okulu öğrencileri, yabancı bir ülkede kurulu herhangi bir kuruluştan gönderilen ve yabancı ülkede sosyal sigortaya tabi olduğunu belgeleyen kişiler,
- Meslek ve sanat okulları ile yüksek okullarda yapım ve üretim işlerinde çalışan öğrenciler,
- Sağlık hizmeti sunucuları tarafından, işe alıştırılmakta olan hasta veya maluller,
- 18 yaşını doldurmamış olanlar,
- Kamu idareleri hariç olmak üzere, tarım işlerinde veya orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz işlerde çalışanlar ile tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan tarımsal faaliyette bulunan ve yıllık tarımsal faaliyet gelirlerinden bu faaliyete ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarın aylık ortalamasının, kanunda
tanımlanan prime esas günlük kazanç alt sınırının 30 katından az olduğunu belgeleyenler,
- Niteliği itibariyle, bir kişinin bir gün içinde yapabileceği işlerde, yevmiyeli olarak çalışanlar,
- Kendi nam ve hesabına çalışanlardan gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkar siciliyle birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşlarına usulüne uygun olarak kayıtlı olanlardan, aylık kazançlarından bu faaliyetine ilişkin masraflar düşüldükten sonra kalan tutarı prime esas günlük kazanç alt sınırının 30 katından az olduğunu belgeleyenler.
- GSS, sigortalı sayılanlar için çalışmaya başladıkları tarihten itibaren, gelir vergisi mükelleflerinin mükellefiyetinin başladığı tarihten, şirket ortaklarının, ortaklığın tescil edildiği tarihten, gelir vergisinden muaf olanların ise, esnaf ve sanatkar siciliyle birlikte kanunla kurulu meslek kuruluşlarına kayıtlı olmaları gereken tarihten, tarımda kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar için çalışmaya başladıkları tarihten, köy-mahalle muhtarları için sea'fdyor.
- Tasarı kapsaçildikleri tarihten itibaren başlayacak.
- Sigortalıların tescili ve diğer işlemlerinde sigorta sicil numarası olarak TC kimlik numarası kullanılacak. Hizmet akdinin sona ermesi veya çalışanın ölmesi durumunda sigortalılık sona erecek. Gelir vergisi mükellefi olanlar için, faaliyete son verildiği, gelir vergisinden muaf olanlar için meslek kuruluşundaki üye kayıtlarının silindiği durumlarda sigortalılık sona erecek. Şirket ortağı olanların şirketin iflas veya tasfiyesine karar verildiği, tarımda kendi hesabına çalışanların tarımsal faaliyetlerinin sona erdiği tarihten itibaren sigortalılıkları da ortadan kalkacak."

SİGORTA KAPSAMINDAKİ YARDIMLAR
Sigorta kapsamındakilere iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde şu yardımlar sağlanacak:
"- İş kazası ve meslek hastalığı hallerinde, sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince, günlük ödenek verilecek. Sürekli iş göremezlik geliri bağlanacak. Bu nedenlerle ölen hak sahiplerine gelir bağlanacak, cenaze yardımı ödenecek. Gelir alan eş ve çocuklara evlenme yardımı verilecek.
- Hastalık, analık hallerinde geçici iş göremezlik süresince günlük ödenek verilecek, sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması nedeniyle sigortalı erkeğe, çocuğun ölü doğmaması ve yaşamaya devam etmesi şartıyla, doğumdan sonraki altı ay süresince her ay, doğum tarihinde geçerli asgari ücretin altıda biri tutarında emzirme yardımı verilecek.
- İş kazası veya meslek hastalığı sonucu, ilgili raporlarla meslekte kazanma gücünün en az yüzde 10 oranında azaldığı tespit edilen sigortalılar, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanacak. Bu gelir sigortalının mesleğinde kazanma gücünün kaybı oranına göre hesaplanacak.
- Kısa vadeli sigorta kolları kapsamına girenlerden askere giden sigortalının askerlikte geçen hizmet süresi, hükümlülükle sonuçlanmayan tutuklulukta geçen süre, iş kazası, meslek hastalığı sonucu, geçici iş göremezlik ödeneği alan sigortalının iş göremediği süre, sigortalının greve katılması veya işverenin lokavt yapması halinde geçen süre sigorta kapsamının dışında kalacak.
- Yaşlılık sigortasında, yaşlılık aylığı bağlanması ve toptan ödeme yapılması gibi yardımlar sağlanacak. Kanun yürürlüğe girdikten sonra, ilk defa sigortalı olanlar kadın ise 58, erkek ise 60 yaşını doldurmuş olmaları ve en az 9 bin günlük malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları şartıyla yaşlılık aylığından
yararlanabilecekler.
- Yaşlılık aylığı, kanunda belirlenen hükümlere göre, saptanacak ortalama aylık kazanç ile aylık bağlama oranının çarpı sonucunda bulunacak.
- Sigortalıların görevlerinde fiilen çalışmak suretiyle geçen hizmet sürelerine bu sürenin her 360 günü için belirlene fiili prim gün sayıları, fiili hizmet süresi zammı olarak eklenecek. Madende çalışanlar için bu süre 180 gün, radyasyonla çalışan sağlıkçılar için 120 gün, gazeteciler, polisler, MİT görevlileri, subay, astsubay, jandarma, infaz koruma memurları için 90 gün olarak belirlendi."

Tasarıya göre Cumhurbaşkanı ve Başbakan'ın yasal Güvenceleri şöyle sıralanıyor:
"- Cumhurbaşkanı iken görevinden ayrılanlara, istekleri üzerine, istek tarihinde cumhurbaşkanına ödenen aylık ödeneğin yüzde 40'ı oranında yaşlılık aylığı bağlanacak.
- Başbakan iken görevinden ayrılanlara yine istekleri üzerine, istek tarihindeki Cumhurbaşkanlığı ödeneğinin yüzde 40'ı esas alınarak, Cumhurbaşkanı'na bağlanacak yaşlılık aylığının yüzde 75'i oranında aylık bağlanacak.
- Yaş haddinden emekliye ayrılan çalışanlara, 15 yıl fiil hizmet süresini doldurmaları, 30 yıl fiili hizmet süresini tamamlayanlardan kadrosuzluk nedeniyle resen emekli edilenlere yaşlılık aylığı bağlanacak."
Yasaya göre bağlanacak aylık ve gelirlerin birleşmesi halinde malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından hangisinin bağlanacağı şu şekilde belirlendi:
"- Hem malullük hem de yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıya, bu aylıklardan yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız yaşlılık aylığı; Malullük ve yaşlılık aylığı ile birlikte ölen eşinden dolayı da aylığa hak kazanan sigortalıya her iki aylığı; Ana ve babasından ayrı ayrı aylığa hak kazanan çocuklara, yüksek olan aylığın tamamı, az olan aylığın ise yarısı; Birden fazla çocuğundan hak kazanan ana ve babaya ise, yüksek olan aylık ödenecek.
- Bağlanacak gelir ve aylıkların, her yılın Ocak ve Temmuz ödeme tarihlerinden geçerli olmak üzere bir önceki 6 aylık döneme göre, DİE tarafından açıklanan, kentsel yerler tüketici fiyat indeksindeki değişim oranı kadar artırılarak belirlenmesini de öngörüyor. Gelir ve ayıklar her ay peşin olarak ödenecek."
Milli Savunma Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Ankara'da bulunan tıp fakülteleri ile en çok üyeye sahip işçi ve işveren konfederasyonları, çeşitli uzmanlık dallarında görevlendireceği doktorlardan oluşan Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulu oluşturulmasını öngörüyor. Kurul sigortalılar hakkında, iş kazası ve meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik derecesi tespiti ile çalışma gücünün 3'te 2'sinin kaybına ilişkin, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı'nca verilen kararlardan itiraza konu olanlarını inceleyerek karara bağlayacak.

TEDAVİDE YENİ DÖNEM
Genel Sağlık Sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilere koruyucu sağlık hizmetleri, hastalık nedeniyle ayakta veya yatarak, analık nedeniyle ayakta veya yatarak ve acil sağlık hizmetleri verilecek. Ayrıca bu kapsamda 15 yaşına kadar ağız ve diş muayenesi, 60 yaş ve üzerindeki genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin diş protezleri de karşılanacak.

Sağlık hizmetleri kişinin iyileşmesine kadar sürecek. Hekimin veya diş hekiminin göreceği lüzum üzerine genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin yurt dışı dahil yerleşim yeri dışına yapılan sevklerinde, kendisinin ve bir kişiyle sınırlı olmak üzere refakatçisinin yol gideri ve gündelikleri karşılanacak.

Genel Sağlık Sigortalısı sayılanların, sağlık hizmeti sunucusuna başvurdukları tarihten önceki son 1 yıl içinde, 90 gün genel sağlık sigortası primi ödemesi gerekecek. İsteğe bağlı sigortalılarda ise, prim borcu bulunmaması şartı aranacak.

Ayakta tedavide hekim ve diş hekimi muayenesi için 2 YTL, ayaktan tedaviden sağlanan ilaçlar, ortoz, protez, iyileştirme araç ve gereçleri için yüzde 10 ila 20, ayaktan tedavide sağlanan diğer hizmetler için ise, yüzde 3 ila yüzde 6 oranlarında olmak üzere kurumca belirlenecek katılım payı alınacak.
Eğer sigortalı sevk zincirine uymadan tedavi görürse bu oranlar yüzde 50 oranında artırılacak. Sözleşmeli sağlık hizmeti verenlere tahsil ettikleri katılım payı düşüldükten sonra kalan tutar ödenecek.

İş kazası ve meslek hastalığı halleri, kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri, sağlık kurulu raporu ile belgelendirmek şartı ile kurumca belirlenen kronik hastalıklar ve kontrol muayenelerinden katılım payı alınmayacak.

Sağlık hizmetlerinin ödenecek tutarlarını her bir sağlık hizmeti için, ''Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonu'' yetkili olacak.

Genel Sağlık Sigortası gelirlerinden karşılanmak üzere karşılığı ödenmeksizin Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı'na sosyal yardım niteliğinde görev verilemeyecek.
Kısa ve uzun vadeli sigortalar ile genel sağlık sigortasına tabi olanlar bakımından prime esas kazanç için ücret veya ödenek almak suretiyle çalışanların o ay için hak ettiği ücretler ile ücret dışında kalan her türlü ödeme, prim ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan sigortalılara yapılan ödemelerin brüt toplamı esas alınacak.
Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalıları prim oranı sigortalının prime esas kazancının yüzde 20'si olacak. Bunun yüzde 9'u sigortalı hissesi, yüzde 11'i de işveren hissesinden oluşacak. Buna ayrıca devlet yüzde 5 oranında katkı yapacak.

Fiili hizmet zammı uygulanan işlerde çalışan sigortalılar için uygulanacak malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, belirlenen yüzde 20 oranının her yıl fiili hizmet gün sayısının 360'a bölünmesi sonucunda bulunacak oranda artırılması suretiyle belirlenecek. Artırılan bu primin 3'te biri sigortalı, 3'te ikisi ise işveren hissesi olacak.
Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı yapılan işin iş kazası ve meslek hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre yüzde 1 ila 6 oranlarında olmak üzere kurumca belirlenecek.

Genel Sağlık Sigortası primi kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanlar için prime esas kazancın yüzde 12.5'i olacak. Bunun yüzde 5'i sigortalı, yüzde 7.5'i ise işveren hissesi olarak uygulanacak.

Yalnızca genel sağlık sigortasına tabi olanlar ile isteğe bağlı sigortalıların genel sağılık sigortası primi, prime esas kazancın yüzde 12'si olacak.

Bu kanuna göre, gelir veya aylık alan kişilerden prim alınmayacak. Sosyal Güvenlik Kurumu, prim ve her türlü alacaklarını işverenlere olan borçlarından mahsup edebilecek. Kurumun prim ve diğer alacakları yasal süresi içinde ve tam olarak ödenmezse ödenmeyen kısmı sürenin bittiği tarihte yüzde 10 oranında artırılacak. Bulunan bu tutara, borç ödeninceye kadar her ay için ayrı açıklanacak, bir önceki aya ait YTL cinsinden ıskontolu ihraç edilen devlet iç borçlanma senetlerinin aylık ortalama faizi bileşik bazda uygulanarak gecikme zammı belirlenecek.

Kısa ve uzun vadeli sigortalar ile genel sağlık sigortası kapsamındaki kişilerin sigortalı olması zorunlu olacak. Bu kanunda yer alan sigorta hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmak, azaltmak veya başkasına devretmek için sözleşmeye konulan hükümler geçersiz olacak.

MUAYANEDE YENİ SİSTEM
Sosyal Güvenlik Kurumu, sağlık hizmeti alan genel sağlık sigortalısından veya bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerden, yürütülen soruşturma kapsamıyla sınırlı olmak üzere sağlık hizmetinin gerçekten alınıp alınmadığını tespit amacıyla kontrol muayenesi ve tetkiklerinin yaptırılmasını talep edebilecek.

Bağlanacak gelir ve aylıklarını tahakkuk ettirildiği tarihten itibaren aralıksız bir yıl sonuna kadar tahsil etmeyenlerin gelir ve aylıkları durdurulacak.

İş kazası, meslek hastalığı, analık ve ölüm sigortalarından kazanılan diğer haklar, hakkı doğuran olay tarihinden itibaren istenmezse düşecek.

Genel Sağlık Sigortası hükümlerine göre, sigortalı veya sigortalının bakmakla yükümlü oldukları kişilerin alacakları hakkı doğuran olayın öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıl içinde istenmezse zaman aşımına uğrayacak, 5 yıl sonunda da düşecek.

İşverenlerin gerek prim ödemede, gerekse kuruma vermesi gereken bilgi ve belgeleri zamanında yerine getirmezse, idari para cezası verilecek.

SSK, Bağ-Kur, Tarım İşçileri Sosyal Sigortalar Kanunu, Yurtdışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurtdışında geçen sürelerinin, Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun, Devlet Memurları Kanunu, İşsizlik Sigortası Kanunu, Avukatlık Kanunu, Noterlik Kanunu, Emniyet Teşkilatı Kanunu gibi bazı kanunların ilgili hükümlerini de yürürlükten bu tasarıyla kaldırılıyor.

Kamu görevlilerinin emeklilik ikramiyeleri bu kanunun yürürlük tarihinden itibaren diğer ilgili kanunlar uyarınca çalıştıkları kurumlarca ödenecek. 1 yıllık sürenin dolmasından sonra kamu görevlisinin son çalıştığı kurumun özelleştirilmesi halinde ödemeyi Hazine yapacak.

Emekli ikramiyesine esas alınacak sürenin hesabına fiili hizmet süresi zamları dahil edilecek.

Sosyal güvenlik kurumlarından, aylık, gelir, tazminat, harp malullüğü zammı ve diğer ödeneklerin verilmesine devam edilecek.

Kanunun yürürlüğe girmesinden önce sakatlık kontenjanından göreve başlayan ve Emekli Sandığı'na tabi bir göreve devam edip bu kanunun malulen emeklilik şartlarını taşımayanlardan 15 yıl hizmeti bulunanlara istekleri halinde yaşlılık aylığı bağlanabilecek.

İHA