T.C.
KAMU DENETÇİLİĞİ KURUMU
ŞİKAYET NO : 2014/2392
KARAR TARİHİ : 06/08/2014
TAVSİYE KARARI
1-YükseköğretimKumlu Başkanlığı
2-Ölçme,Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanhğı
Şikayetçilerin, Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığının resmi web sayfasında ilan edilen 2014 Dikey Geçiş Sınavı (DGS) Kılavuzunun Tablol'de Yer Alan Yükseköğretim Lisans Programlarının Koşul ve Açıklamaları Başlığı altında yer alan, örgün/uzaktan eğitim adalet ön lisans programından mezun olanlar/mezun olacaklar ile açıköğretim adalet ön lisans programı ile adalet meslek eğitimi ön lisans programından mezun olanlar/mezun olacaklar arasında hukuk fakültesi kontenjanları ve tercihleri açısından ikili bir ayrıma gidilmesini içeren "Bk. 900" koşulunun iptali talebi hakkındadır.
ŞİKAYET EDİLEN İDARELER
ŞİKAYETİN KONUSU
ŞİKAYET BAŞVURU TARİHLERİ
26/05/2014- 11/07/2014 tarihleri arasında
I-USUL
A. Şikayet Başvuru Süreci,
1)Şikayet başvuruları, 26/05/2014-11/07/2014 tarihleri arasında e-başvuru ve posta yoluyla Kurumumuza ulaşan şikayet dilekçeleri ve ekleri ile yapılmıştır. Aynı konu ile ilgili olan 2014/2396, 2014/2414 2014/2415, 2014/2452, 2014/2454, 2014/2471, 2014/2528, 2014/2539, 2014/2601' 2014/2650, 2014/2655, 2014/2732, 2014/2758, 2014/2788, 2014/2916, 2014/3056 ve 2014/3176 sayılı 17 adet dosya ile, 2014/2392 no.lu şikayet dosyası arasında sebep ve konu yönünden doğrudan bağlantı olduğu, diğer ifade ile biri hakkında verilecek kararın diğerim etkileyecek nitelikte olduğu sonucuna varıldığından, 28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun Uygulanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 22 inci maddesinin 3 üncü fikrası gereğince, 17 adet şikayet dosyasının 2014/2392 sayılı şikayet dosyası altında birleştirilmesine karar verilmiştir.
2)Şikayet başvurularının karara bağlanması için28/03/2013 tarihli ve 28601 mükerrer sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu'nun Uygulanmasına ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetaıelik'in 41/1 a maddesi ile İmza Yetkileri Yönergesinin 7'ncı maddesinin birinci fikrasınm (e) bendi uyarınca, şikayetin incelenmesine ve araştırılmasına geçilmiş; 2014/2392 şikayet Tavsiye önerisiyle Kamu Başdenetçisine sunulmuştur.
B. Ön İnceleme Süreci
3) Yapılan ön inceleme neticesinde; şikayet konusunun Kurumumuzun görev alanına girdiği, şikayetçinin menfaat ihlali koşulunu taşıdığı, şikayetin süresinde yapıldığı ve diğer ön inceleme konularında da bir eksiklik bulunmadığı, ancak idari başvuru yollarının tüketilmediği anlaşılmıştır. Bununla birlikte şikayet başvurusunun, 26 Mayıs-4 Haziran 2014 tarihleri arasında başvuruları alınan, 2014 Yılı Meslek Yüksekokulları İle Açıköğretim Ön Lisans Programlan Mezunlarının Lisans Öğrenimine Dikey Geçiş Sınavı (DGS) Kılavuzunda yer alan düzenlemenin geri alınması (iptali) talebini içermesi, sınav tarihinin 19 Temmuz 2014 olması ve sınav sonuçlannın ÖSYM tarafından açıklanmasını müteakip, kılavuzda yer alan esaslara göre ÖSYM'nin ilan edeceği takvime adayların tercih yapacak olması nedeniyle, kılavuzda yer alan düzenleme sonucu adayların telafisi güç veya imkansız zararlarla karşılaşma ihtimali bulunmaktadır. Bu nedenle 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 17. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca idari başvuru yollarının tüketilmesi koşulu aranmadan inceleme ve araştırma aşamasına geçilmiştir.
II-OLAY VE OLGULAR
A. Şikayetçinin Konu Hakkındaki Açıklamaları ve İddiaları
4) Şikayetçiler;
Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığının resmi web sayfasında ilan edilen 2014 Dikey Geçiş Sınavı (DGS) Kılavuzunun Tablo-1 'de Yer Alan Yükseköğretim Lisans Programlannın Koşul ve Açıklamalan Başlığı altında " Bk. 900. Bu programı, örgün/uzaktan eğitim adalet ön lisans programından mezun olanlar/mezun olacaklar tercih edebileceklerdir. Açıköğretim adalet ön lisans programı ile adalet meslek eğitimi ön lisans programından mezun olanlar/mezun olacaklar (Anadolu Üniversitesi AçıköğretimFakültesi Adalet (Açıköğretim) ile Anadolu Üniversitesi AçıköğretimFakültesi Adalet Meslek Eğitimi Ön Lisans Programı ve Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Adalet (Açıköğretim)) tercih edemezler. Tercih edip yerleştirilseler bile ilgili Üniversite tarafından programa kayıtları yapılmaz." koşulunun yer aldığını, bu koşul ile farklı kontenjan türünün oluşturularak bunlardan birini tercih etmelerimin istendiğini ve diğerinin engellendiğini, ancak örgün öğretim okuyanlara iki kontenjandan da tercih hakti verildiğini ve onlara iki kat kontenjan hakkı tanındığını, örgün eğitim adalet okuyanlar sadece kendi aralarında yarışacakken, açıköğretim adalet okuyanların ise hem örgün hem de açıköğretim öğrencileri arasında yarışacaklarını, bazı devlet üniversitelerinin Hukuk Fakültesi kontenjanına sadece örgün ve uzaktan eğitim ön lisans mezunlarının başvurabildiğini, Anayasanın eşitlik ilkesi gereğince aynı niteliğe sahip iki diplomayı birbirinden ayrı konumlandırmanın mümkün olmadığını, uzaktan eğitim mezunlarına tanınan bir hakkın açıköğretim mezunlarına tanınmamasında hiçbir kamu yararın bulunmadığını belirterek, binlerce kişinin mağduriyetine yol açacak mevzuata aykırı bu işlemin iptalini talep etmektedir.
B. İdarenin Şikayete İlişkin Açıklamaları
5)Şikayet edilen idareler Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı ile Ölçme, Seçme ve Yerleştinne Merkezi Başkanlığından 03/06/2014 tarih ve 4778-4779 sayılı yazılar ile bilgi ve belge istenilmiş olup, adı geçen idarelerden Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığının 25/06/2014 tarih ve 19702 sayılı, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının ise 04/07/2014 tarih ve 39846 sayılı yazısı ekinde talep edilen bilgi ve belgeler gönderilmiş; hukuki açıklamalarda bulunulmuştur.
6)Ölçme, Seçme ve Yerleştimıe Merkezi Başkanlığı belirtilen yazısında, 2014 Meslek YüksekokullarıileAçıköğretimÖnlisans Programları Mezunlarının Lisans Öğrenimine Dikey Geçiş Sınavı (DGS) Kılavuzunda da belirtildiği üzere "Tablo-1 'de Yer Alan Yükseköğretim LisansProgramlannın Koşul ve Açıklamaları" kısmında yer alan "BK 900" kod numaralı açıklama ile "TABLO-1. Merkezi Yerleştirme İle Dikey Geçiş Yapılacak Yükseköğretim Lisans Programlan" kısmında koşullar sütununda yer alan 900 kod numaralı koşulun mevzuat geregınce tamamen Yükseköğretim Kurulunca belirlendiğini, söz konusu koşulun düzenlenmesi hususunda karar alma yetkisi bulunmayan Merkezin bu sınav açısından yalnızca uygulayıcı bir kurum olduğu, 6114 sayılı Kanunun 7.maddesinin 7.fıkrasında Yükseköğretim ile ilgili sınavların Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yapılacağının belirtildiğini, çerçevesinde AçıköğretimÖnlisans Programlan Mezunlarının Lisans Öğrenimine Dikey Geçiş Sınavı (DGS) Kılavuzunun Merkezce hazırlandığım Kılavuzun 20. Sayfasındaki Tablo-1 ile İlgili Açıklamalar başlıklı bölümün 2. Maddesinde " Bu' tabloda yükseköğretim lisans programlan için belirtilen kontenjanlar ve koşullar Yükseköğretim Kurulunca saptanmıştır." ifadesinin yer aldığını, Meslek Yüksekokullan ve Açıköğretim Ön Lisans Programlan Mezunlannın Lisans ÖğrenimineDevamlanHakkında Yönetmeliğin 5 Maddesi gereğince meslek yüksekokulu ve açıköğretim ön lisans mezunlarından örgün öğretim lisans mezunlarına dikey geçiş açılacak programlan ve bu programların kontenjanlarını belirlemeye dikey geçişyapılacak üniversitelerin görüş ve önerileri de dikkate alınarak Yükseköğretim Kurulunca ve ilan edileceğinin hükmünün bulunduğunu, Yönetmeliğin 6. Maddesi gereğince de OSYM'nın kılavuz hazırladığını ve bu kılavuzun Yükseköğretim Kurulunun onayı ile yürürlüğe girdiğini, Yönetmeliğin 5. Maddesi amir hükmüne uygun olarak alınan Yükseköğretim Kurulu karan geregınce "Tablo-1 'de Yer Alan Yükseköğretim Lisans Programlarının Koşul ve Açıklamalan" kısmında yer alan "BK.900" kod numaralı açıklama ile "TABLO-1. Merkezi Yerleştirme İle Dikey Geçiş Yapılacak Yükseköğretim Lisans Programlan" kısmında koşullar sütununda yer alan 900 kod numaralı koşullarda mevzuata ve hukuka 'aykırılik- bulunmadığı, belirtilmiştir.
7) Yükseköğretim Kumlu Başkanlığı 04/07/2014 tarih ve 39846 sayılı yazısında;
2000 yılından bu yana Meslek Yüksekokulları ve Açıköğretim Ön Lisans Programlan Mezunlarının Lisans Öğrenimine Devamları Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik uyarınca, Yükseköğretim Kurulu tarafından alman kararla Dikey Geçiş Sınavının düzenlendiğini, mevcut sistemde Adalet önlisans programından mezun olanların hukuk lisans programına geçiş yapabildiklerini, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi bünyesinde Adalet Önlisans Programının açılmasıyla birlikte AÖF Adalet önlisans eğitiminin binlerce lisans mezunu tarafından asıl amacından farklı şekilde DGS ile hukuk fakültelerine geçiş aracı ve bir basamak olarak görüldüğünü, AÖF Adalet önlisans programına iki yolla girildiğini, ilkinin ÖSYS ile merkezi yerleştirme yoluyla olduğunu, 2011 yılına kadar bu programa kontenjan sınırı olmadan 140 puan barajını aşan her adayın yerleştiğini, 2013 yılında kontenjanın 5000 ile sınırlandığını, ikinci yol olarak ise ön lisans/lisans programlarına devam edenler ya da mezun olanların ikinci üniversite hakkından yararlanarak AÖF Adalet önlisans programına başvurmalanyla olduğunu, örgün Adalet önlisans programlarına Adalet Meslek Lisesi mezunlarının sınavsız geçebildiğim ve hala boş kontenjan var ise bu kontenjanlara diğer lise mezunlarının YGS puanlarına göre merkezi olarak yerleştirildiğini, 2014 yılında 15.051 AÖF Adalet, 3.624 Örgün Adalet mezunu olmak üzere 18.675 adayın DGS'ye başvurduğunu, DGS'nin başka hiçbir programında görülmeyen bu yığılmayla örgün adalet programlarında okuyan adayların hukuk fakültelerine geçiş yapabilmek için açıköğretim sisteminde kolaylıkla yüksek ortalama tutturan adaylarla rekabet etmek zorunda kaldığını, örgün eğitim yapanların zor bir eğitim sürecinden geçtiğinive ders içeriklerinin ağır, sınavların ise açık uçlu yapıldığını, örgün adalet sistemlerinde bölüm birincilerinin dahi ancak 2.6-2.9 ile mezun olup 80 üzerinden 50-55 ön lisans başarı puanı (ÖBP) alırken, AÖF adalet ön lisans programında yüzlerce adayın 4.00 diploma notuyla mezun olup 80 tam ÖBP puanına sahip olduklarını, AÖF adalet mezunlarının hem lisans mezunu olmaları hem de bu denli yüksek diploma notuna sahip olmalarından dolayı 2012 yılından bu yana DGS eşit ağırlık sıralı listenin ilk 1000'inin neredeyse AOF adalet mezunlarından oluştuğunu, AOF adalet mezunlarının önemli bir kısmının esasen başka bir lisans diplomasına sahip olduklarını ve başka alanda istihdam edilebilmelerinin zaten mümkün olduğunu, bu koşullar altında kontenjan artışlarının da örgün adalet mezunları için bir anlamının olmadığını, bu koşullar altında artık örgün adalet meslek yüksekokulunda okumanın hiçbir cazibesinin kalmadığı gibi buralarda okuyan adayların asla gideremeyeceği bir dezavantaja dönüşmeye başladığını, eşitlik ilkesinin her zaman herkesin aynı kurallara bağlı olacağı anlamına gelmediğini, haklı nedenler söz konusu olduğu olduğunda pozitif ayrımcılık çerçevesinde genel eşitlik kuralına istisnalar getirilebildiğini, Yükseköğretim Genel Kurulunda hukuk fakültelerinin kontenjanlarının bir kısmını sadece örgün adalet ön lisans programlarının tercih edebilecekleri lisans programlarının yer aldığı DGS Kılavuz Taslağı uygun görülerek yayınlanmasına karar verildiğini ve bu düzenlemenin sadece devlet üniversitelerinde geçerli olduğunu, belirtmiştir.
C. Olaylar
8)Yükseköğretim Genel Kurulunun17/04/2014 tarih ve 2014.04.635 no.lu kararıyla, 2014-2015 eğitim-öğretim yılma ait Dikey Geçiş alanları ve kontenjanlarına ilişkin açıklamalar ve tabloların incelenmeleri neticesinde Genel Kurul tarafından söz konusu alanlar ve kontenjanlar ile ilgili olarak yapılan değişikliklerin ÖSYM tarafından düzenlenerek DGS Kılavuzu haline getirilerek yayınlanmasına ve söz konusu kılavuzun redaksiyonu için Yürütme Kuruluna yetki verilmesine karar verilmiştir.
9)Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının30/04/2014 tarih ve 2960 sayılı yazısıyla, 2014-2015 eğitim-öğretim yılına ait Dikey Geçiş alanları ve kontenjanlarına ilişkin açıklamalar ve tabloların 17/04/2014 tarihli Yükseköğretim Genel Kurulu toplantısında incelenmeleri neticesinde Genel Kurul tarafından söz konusu alanlar ve kontenjanlar ile ilgili olarak yapılan değişikliklerin ÖSYM tarafından düzenlenerek DGS Kılavuzu haline getirilerek yayınlanmasına ve söz konusu kılavuzun redaksiyonu için Yürütme Kuruluna yetki verilmesine karar verildiği, Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığına bildirilmiştir.
10)Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığınca Yükseköğretim Kurulu karan gereğince 2014 Yılı Meslek Yüksekokulları ile AçıköğretimÖnlisans Programlan Mezunlannın Lisans Öğrenimine Dikey Geçiş Sınavı (DGS) Kılavuzu hazırlanarak ÖSYM'nin resmi internet adresinde yayımlanmıştır.
11)Şikayetçiler, Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığının resmi web sayfasında ilan edilen 2014 Dikey Geçiş Sınavı (DGS) Kılavuzunun Tablo-rde Yer Alan Yükseköğretim Lisans Programlannın Koşul ve AçıklamalanBaşlığı altında "Bk. 900." Koşulunun iptali talebiyle Kurumumuza şikayet başvurusunda bulunmuşlardır.
D. Kamu Denetçisinin İnceleme ve Araştırma Bulguları
12)Kamu Denetçisi tarafından şikayet edilen idareler olan Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı ile Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığından 03/06/2014 tarih ve 4778-4779 sayılı yazılarile bilgi ve belge istenilmiş olup, adı geçen idarelerden Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığının 25/06/2014 tarih ve 19702 sayılı, Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının ise 04/07/2014 tarihve 39846 sayılı yazısı ekinde talep edilen bilgi ve belgeler gönderilmiş; hukuki açıklamalarda bulunulmuştur.
13)Konunun inceleme ve araştırma safhasında; idarelerden şikayet başvurularına ilişkin istenen bilgi ve belgelerle şikayet dosyası içinde yer alan evraklar incelenmiş, elde edilen bilgiler, geçerli mevzuat hükümleri değerlendirilerek rapor hazırlanmıştır.
-HUKUKİ DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE
A-İIgili Mevzuat
14)Anayasanın "Kanun Önünde Eşitlik" başlıklı 10. maddesinde, Herkesin, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşit olduğu, Devlet organlarının ve idare makamlarının bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorunda oldukları, Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi başlık 42. maddesinde kimsenin, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamayacağı,
15)Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinin 21. maddesinin 2.fıkrasında, herkesin ülkesinin kamu hizmetlerinden eşit olarak yararlanma hakkı olduğu, Beyannamenin 26. maddesinin 1. fıkrasında herkesin eğitim hakkına sahip olduğu, yükseköğretimin, yeteneklerine göre herkese tam bir eşitlikle açık olması gerektiği,
16)BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmesinin 13. maddesinin 2. fıkrasının c bendinde, söyleşmeye taraf devletlerin, eğitim hakkının tam olarak gerçekleştirilmesi amacı ile yükseköğretimin kişisel yetenek temelinde herkese eşit derecede açık olması sağlanacağı hususunu kabul ettiğinin ifade edildiği,
17)2547 sayılı kanunun "Ana İlkeler "başlıklı 5.maddesinin "e" bendinde, yükseköğretimde imkan ve fırsat eşitliğini sağlayacak önlemler alınacağı,
17.1)"Yükseköğretim Kurulunun Görevleri" başlıklı 7. Maddesinin "e" bendinde, yükseköğretim kurumlarında eğitim - öğretim programlarının asgari ders saatlerini ve sürelerini, öğrencilerin yatay ve dikey geçişleriyle ve yüksekokul mezunlarının bir üst düzeyde öğrenim yapmalarına ilişkin esasları Üniversitelerarası Kurulunda görüşlerini alarak tespit etmenin Yükseköğretim Kurulunun görevleri arasında olduğu,
17.2)"Yükseköğretime Giriş ve Yerleştirme" başlıklı 45. Maddesinin "a" fıkrasında Yükseköğretim kurumlarına giriş ve yerleştirme işlemlerinin imkan ve fırsat eşitliğini sağlayacak tedbirleri almak kaydıyla, Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslara göre yapılacağı, "e" fıkrasında önlisans mezunları için, ilişkili lisans programlarında belirlenmiş kontenjanın yüzde onunu geçmeyecek şekilde Yükseköğretim Kurulunun karan ile her yıl dikey geçiş kontenjanı ayrılabileceği,
18)6114 sayılı Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 3. maddesinin 2.fıkrasının "i" bendinde görev, yetki ve sorumluluk alanına giren konularda idari düzenlemeler yapmak ve kılavuzlar hazırlamanın ÖSYM'nin görevleri arasında olduğu, "Sınavlara İlişkin Hükümler" bölümünün "Genel ilkeler" başhklı 7.maddesinin 7. fıkrasında, Yükseköğretim ile ilgili sınavların Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yapılacağı,
19)06/11/1982 tarih ve 17860 saydı Resmi Gazetede yayımlanan Açık Yükseköğretim Yönetmeliğinin 13. maddesinde,açıköğretim öğrencileri ile aynı öğretim programına göre örgün öğretim öğrencileri arasında öğrenci hakları bakımından fark bulunmadığı gibi her iki yoldan mezun olanların eşit hakve yetkilere sahip olacağı,
20)19/02/2002 tarih ve 24676 sayıb Resmi Gazetede yayımlanan Meslek Yüksekokulları ve Açıköğretim On Lisans Programları Mezunlarının Lisans Öğrenimine Devamları Hakkında Yönetmeliğin "Amaç" başlıklı1 .maddesinde yönetmeliğin amacının, meslek yüksekokulları ve açıköğretim önlisans programlarından mezun olan başarılı öğrencilerin örgün öğretim ve açıköğretim lisans programlarına dikey geçiş yapmaları ve yerleştirilmeleriyle ilgili esas ve usulleri belirlemek olduğu,
20.1)"Kapsam" başlıklı 2.maddesinde, yönetmeliğin kapsamının, meslek yüksekokulları ile açıköğretim önlisans programlarını başarı ile tamamlamış öğrencilerin, örgün öğretim ve açıköğretim lisans programlarına dikey geçiş yapmalarına ilişkin esaslar olduğu,
20.2)" Kontenjan" başlıklı 5.maddesinde, meslek yüksekokulları ileaçıköğretim ön lisans programlarından mezun olanların, bitirdikleri alanların devamı niteliğindeki lisans programlarına dikey geçiş yapmaları amacı ile lisans programlarında kontenjan ayrılacağı, bu kontenjanların, sınavsız olarak meslek yüksekokulları programlarına devam ederek mezun olan öğrencilerin yüzde onundan az olamayacağı, meslek yüksekokuluveaçıköğretim ön lisans mezunlarından örgün öğretim lisans programlarına dikey geçiş yapmak üzere başvurma şartlarını taşıyanlar için hangi lisans programlarının açılacağı, açılacak lisans'programlarına meslek yüksekokulları ve açıköğretiminhangi programını bitirenlerin başvurabileceği, bu programların kontenjanları ve programlara yapılacak yerleştirmede kullanılacak puan türleri, dikey geçiş yapılacak üniversitelerin görüş ve önerileri de dikkate alınarak Yükseköğretim Kurulu'nca belirleneceği ve ilan edileceği,
20.3) "Sınav Kılavuzu ve Başvuru İşlemleri" başlıklı 6. maddesinde, 1, meslek yüksekokulu ve açıköğretimönlisans mezunları ile o yıl son sınıfla olup staj dışındaki mezuniyet şartlarını yerine getirenlerin hangi lisans programlarına dikey geçiş için başvurabileceklerini, bu programların koşullarını ve bu programlara alınacak öğrenci sayılarını gösteren bir kılavuz hazırlayacağı, bu kılavuzda, adayların nasıl başvurabilecekleri, lisans programı tercihlerini nasıl yapacakları, sınav, değerlendirme ve yerleştirme işlemleri, meslek yüksekokulu müdürlükleri ve açıköğretimönlisans programlarının bağlı olduğu birimlerce yürütülecek işlemlerle ilgili ilke ve kuralların yer alacağı, bu kılavuzun, Yükseköğretim Kurulunun onayı ile yürürlüğe gireceği,
21)2014 Yılı Meslek Yüksekokulları ile AçıköğretimÖnlisans Programlan Mezunlarının Lisans Öğrenimine Dikey Geçiş Sınavı (DGS) Kılavuzunun giriş bölümünde kılavuzun, Yükseköğretim Kurulu kararlan doğrultusunda hazırlandığı, sınava başvuran adayların Kılavuzda ve ilgili mevzuatta yer alan düzenlemeleri kabul etmiş sayılacakları,
21.1)Kılavuzun Tablo.lile İlgili Açıklamalar Bölümünün 2. maddesinde, bu tabloda yükseköğretim lisans programlan için belirtilen kontenjanlar ve koşulların Yükseköğretim Kurulunca saptandığı,
21.2)Kılavuzun "Tablo-l'de Yer Alan Yükseköğretim Lisans Programlarının Koşul ve Açıklamaları" kısmında yer alan "BK.900" kod numaralı açıklama ile "TABLO-1. Merkezi Yerleştirme İle Dikey Geçiş Yapılacak Yükseköğretim Lisans Programları" kısmında koşullar sütununda yer alan 900 kod numaralı koşulda " Bk. 900. Bu programı, örgün/uzaktan eğitim adalet önlisans programından mezun olanlar/mezun olacaklar tercih edebileceklerdir. Açıköğretim adalet önlisans programı ile adalet meslek eğitimi önlisans programından mezun olanlar/mezun olacaklar (Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Adalet (Açıköğretim) ile Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Adalet Meslek Eğitimi Ön Lisans Programı ve Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Adalet (Açıköğretim)) tercih edemezler. Tercih edip yerleştirilseler bile ilgili Üniversite tarafından programa kayıtları yapılmaz." ifadesi, yer almaktadır.
B-Şikayet Konusuna İlişkin Uygulamalar
22)Şikayet konusuna benzer konularda verilen yargı kararları aşağıda yer almaktadır.
I- Anayasa Mahkemesinin 07/02/2008 tarih ve E:2004/30, K:2008/55 sayılı kararında,
5682 sayılı Pasaport Kanunu'nun 14.maddesinin ( A ) bendinin beşinci fıkrasında yer alan "...yine yanında yaşayıp reşit bulunmayan erkek çocuklarına da ..." ibaresinin; "...Anayasa'nın 2. maddesinde belirtilen hukuk devletinin, eylem ve işlemleri hukuka uygun, insan haklarına saygılı, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, Anayasa'ya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, Anayasa ve hukukun üstün kurallarıyla kendini bağhsayan, yargı denetimine açık, yasaların üstünde yasa koyucunun da uyması gereken temel hukuk ilkelerinin ve Anayasa'nın bulunduğunun bilincinde olan devlet olduğu, Anayasa'nın 10. maddesinde öngörülen "yasa önünde eşitlik ilkesi"nin amacının, aynı durumda bulunan kişilerin yasalara aynı işlemlerle bağlı tutulmalarını sağlamak ve kişilere yasalar karşısında ayrım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemek olduğu, bu ilkeyle, aynı durumda bulunan kişi ve topluluklara ayrı kurallar uygulanarak yasa karşısında eşitliğin çiğnenmesinin yasaklandığı, bu yasağın, ayrıcalıklı kişi ve topluluklannyaratılmasını engellediği, durum ve konumlanndakiözelliklerin, kimi kişiler ve topluluklar için değişik kuralları gerekli kılabileceği, ancak kişisel nitelikleri ve durumları özdeş olanların farklı kurallara tabi tutulmalarının Anayasanın eşitlik ilkesine aykırılık oluşturduğu, hususi damgalı pasaport sahibi olan kişilerin kız ve erkek çocuklarının aynı hukuki durumda oldukları, aynı durumda bulunan kişilerin yasaların öngördüğü haklardan aynı esaslara göre yararlandırılmaları ya da yararlandırmamalarının eşitlik ilkesinin gereği olduğu, itiraz konusu 5682 sayılı Yaşatan 14.maddesinin (A ) bendinin beşinci fıkrası uyarınca kız çocukları hususi damgalı pasaport sahibi ile birlikte yaşadıkları, çalışmadıkları ve evlenmedikleri sürece hususi damgalı pasaporttan yararlanabilme olanağına sahip olmalarına karşın, aynı (turumda bulunan erkek çocukların bu imkandan ancak reşit olana kadar yararlanabilmelerinin cinsiyetler arasında eşitlik ilkesine ve Anayasa'nın 2. ve 10. maddelerine aykırı olduğu..." gerekçesiyle iptaline karar verilmiştir.
II-Anayasa Mahkemesinin20/03/2008 tarih ve E: 2006/109, K: 2008/82 sayılı kararında, Anayasanın 10. Maddesinde; herkesin, dil, ırk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetmeksizin kanun önünde eşit olduğunun vurgulandığı, Devlet organları ve idari makamların bütün işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorunda olduğu eşitlik ilkesi ile birbiriyle aynı durumda olanlara aynı kuralların uygulanmasının sağlanmasının amaçlandığı, aynı hukuksal durumda olanlar için yapılan farklı düzenlemelerin Anayasanın eşitlik ilkesine aykırılık oluşturduğuna, karar verilmiştir.
III-Danıştay lO.Dairesinin 14/6/20} 1 tarih ve E:2007/5427, K:2011/2289 sayılı kararında, hukukun üstünlüğünün egemen olduğu bir devlette hukuk güvenliğinin sağlanmasının hukuk devleti ilkesinin yerine getirilmesi zorunlu koşullardan olduğu, yapılan düzenlemelerde istikrar, belirlilik ve öngörülebilirlik göz önünde bulundurularak hukuki güvenliğin sağlanacağı, bireyin insan olarak varlığının korunmasını amaçlayan hukuk devletinde vatandaşlann hukuk güvenliğinin sağlanmasının zorunlu olduğu, Devletin açık ve belirgin hukuk kurallarını yürürlüğe koyarak bunları uyguladığı zaman hukuk güvenliğinin sağlanacağı, "Haklı beklentinin, yönetimin bir düzenleyici işlemine veya bir taahhüdüne veyahut uzun süren bir uygulamasına güvenerek olsun, bireylerin çıkarlarına ya da lehlerine olan bir sonuca ulaşabileceklerini ümit etmeleri" olduğu,
İdarelerin, kendi görev alanlarını ilgilendiren yasa ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, her zaman yönetmelik, tebliğ, genelge çıkarabilme ve bu düzenlemelerle, değişen koşullar dikkate alınarak, daha önceki düzenlemeler ile doğmuş bulunan objektif hukuki durumları, ileriye yönelik olarak yürürlükten kaldırma yetkisine sahip bulundukları, ancak idarelerin, bu konudaki yetkilerini kullanırken önceki düzenlemeler kapsamında kişilerin kazanılmış haklarını ve haklı beklentilerini korumak zorunda oldukları, bu durumun, hukuk güvenliğinin ve hukuki istikrarın sağlaması açısından vazgeçilmez nitelikte olduğuna karar verilmiştir.
C- Kamu Denetçisinin Kamu Başdenetçisine Önerisi
23)Kamu Denetçisi inceleme ve araştırma sonucunda; konuyu düzenleyen mevzuat hükümleri gereğince, idarenin kılavuzla getirmiş olduğu düzenlemenin, üst hukuk normlarına aykırılık taşıması, Anayasa, Uluslararası Sözleşmeler ve Yükseköğretim mevzuatında yer alan eğitim öğretim hakkının ihlaline yol açması ve eğitimde fırsat eşitliğini ortadan kaldırması, Anayasanın Hukuk Devleti ve eşitlik ilkesine aykırı olması, adayların hukuka uygun haklı beklentilerini yok etmesi, yapılan düzenlemenin makul sınırların dışına çıkıp orantısızlığa yol açarak iyi yönetim ilkelerine de aykırı olması sebebiyle, idarenin işleminin hukuka ye hakkaniyete aykırı olduğunu, hukuka ve hakkaniyete aykırı olan düzenlemenin geri alınması Veyahut düzenlemenin değiştirilerek, adalet meslek yüksekokulu mezunu adaylar ile açıköğretim adalet ön lisans mezunu adaylar arasında sınava başvuran aday sayısının dikkate alınarak, toplam kontenjan sayısı ile sınava başvuran aday sayısının oranlanması suretiyle her iki grup için ayrı ayrı yeni kontenjan sayılarının belirlenmesi yönünde işlem tesis edilmesi hususunda Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına tavsiyede bulunulmasına karar verilmesi önerisinde bulunmuştur.
D-Hukuka ve Hakkaniyete Uygunluk Yönünden Değerlendirme ve Gerekçe
24)2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun Yükseköğretim Kurulunun Görevleri" başlıklı 7. Maddesinin "e" bendiyle, yükseköğretim kurumlarında eğitim - öğretim programlarının asgari ders saatlerini ve sürelerini, öğrencilerin yatay ve dikey geçişleriyle ve yüksekokul mezunlarının bir üst düzeyde öğrenim yapmalarına ilişkin esasları Üniversitelerarası Kurulun da görüşlerini alarak tespit etmek görevi Yükseköğretim Kuruluna verilmiş olup, "Yükseköğretime Girişve Yerleştirme" başlıklı 45. Maddesinin "e" fıkrasındaönlisans mezunları için, ilişkili lisans programlarında belirlenmiş kontenjanın yüzde onunu geçmeyecek şekilde Yükseköğretim Kurulunun karan ile her yıl dikey geçiş kontenjanı ayrılabileceği belirtilmiş; 6114 sayılı Ölçme, Seçmeve Yerleştirme Merkezi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun "Sınavlara ilişkin Hükümler" bölümünün "Genel İlkeler" başlıklı 7.maddesinin 7. fıkrasında, Yükseköğretim ile ilgili sınavların Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yapılacağı, hükümlerine yer verilmiştir.
25)2547 sayılı Kanunun 7. Maddesinin "e" fikrası ve 45 .maddesinin "e" fıkrasının verdiği yetkiye dayanarak çıkarılan 19.02.2002 tarih ve 24676 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Meslek Yüksekokulları ve Açıköğretim Ön Lisans Programlan Mezunlarının Lisans Öğrenimine DevamlanHakkında Yönetmeliğin 1 .maddesinde meslek yüksekokullarıveaçıköğretim ön lisans programlarından mezun olan başarılı öğrencilerin örgün öğretim ve açıköğretim lisans programlarına dikey geçiş yapmalan ve yerleştirilmeleriyle ilgili esas ve usulleri belirlemenin yönetmeliğin amacı olduğu; 2.maddesinde, meslek yüksekokullan ile açıköğretim ön lisansprogramlanmbaşanile tamamlamış öğrencilerin, örgün öğretim ve açıköğretim lisans programlarına dikey geçiş yapmalarına ilişkin esasların yönetmeliğin kapsamını belirlediğine yer verildikten sonra, 5.maddesinde, meslek yüksekokulu ve açıköğretim ön lisans mezunlarından örgün öğretim lisans mezunlanna dikey geçiş açılacak programlan ve bu programlannkontenjanlannı dikey geçiş yapılacak üniversitelerin görüş ve önerileri de dikkate alınarak Yükseköğretim Kurulunca belirleneceği ve ilan edileceği düzenlemelerine yer verilmiştir.
26)Sözkonusu yönetmelik hükümlerinde meslek yüksekokullanmezunlan ve açıköğretimönlisans mezunlarının örgün öğretim ve açıköğretim lisans programlarına dikey geçiş yapmalan ile ilgili genel kurallar düzenlenmiş; dikey geçiş açılacak programlan ve bu programların kontenjanlarını belirleme konusunda Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına yetki verilmiştir.
27) 2014 Yılı Meslek Yüksekokullan ile AçıköğretimÖnlisans Programlan MezunlannınLisans Öğrenimine Dikey GeçişSınayı (DGŞ) Kılavuzunun "Tablo-rde Yer Alan Yükseköğretim Lisans Programlarının Koşul ve Açıklamaları" kısmında yer alan "BK.900" kod numaralı açıklama ile "TABLO-1. Merkezi YerleştirmetleDikey Geçiş Yapılacak Yükseköğretim Lisans Programlan" kısmında koşullar sütununda yer alan 900 kod numaralı koşulda " Bk. 900. Bu program}, örgün/uzaktan eğitim adalet ön lisans programından mezun olanlar/mezun olacaklar iercih edebileceklerdir. Açıköğretim adalet ön lisans programı ile adalet meslek eğitimi ön lisans programından mezun olanlar/mezun olacaklar (Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Adalet (Açıköğretim) ile Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Adalet Meslek Eğitimi Ön Lisans Programı ve Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Adalet (Açıköğretim)) tercih edemezler. Tercih edip tarafından almaktadır.
28)Bu koşul devlet üniversitelerinin hukuk fakültesi kontenjanlarıyla ilgili olup, aynı üniversitenin hukuk fakültesi kontenjanlarında ikili bir ayrıma gidildiği, adalet meslek yüksekokulu mezunlarına her iki tür kontenjan içinde tercihte bulunma hakkı verilmişken,açıköğretim adalet önlisans mezunlanna ise bu kontenjanlardan sadece bir tanesine başvurma hakkı verildiği anlamını taşımaktadır. Örneğin, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi 100710145 program koduna ayrılan kontenjan sayısı9, 100700001 program koduna ayrılan kontenjan sayısı ise yine 9 "dur. 100700001 program kodunun açıklamalar kısmında "Bkz.900" koşulu bulunmaktadır. Bu koşul yer almasa hem açıköğretim ön lisans mezunları hem adalet meslek yüksekokulu mezunları toplam 18 kontenjan için tercih yapabileceklerdir. Bu koşulun konulmasıyla, açıköğretim adalet ön lisans mezunları ""Bk. 900" koşulunun yer aldığı 100700001 program kodu için tercihte bulunmayacaklar, sadece 100710145 program koduna tercihte bulunabileceklerdir. Daha açık ifadeyle açıköğretim adalet önlisansmezunları sadece 9 adet kontenjan için başvuruda bulunabilecekken, adalet meslek yüksekokullu mezunları toplam 18 kontenjan için de tercih yapabileceklerdir.
29)2547 sayılı Kanun ve bahsi geçen yönetmelik hükümlerinde, meslek yüksekokulları mezunları ve açıköğretimönlisans mezunlarının örgün öğretim ve açıköğretim lisans programlarına dikey geçiş yapmaları hususu bir bütün ve aynı şekilde değerlendirilerek kontenjan ve diğer hususlara ilişkin olmak üzere bunlar için farklı düzenlemeler yapılabileceğine ilişkin herhangi bir ayrıma yer verilmemiştir.
30)Mevzuatta her ne kadar Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına dikey geçiş ile ilgili kontenjan ve diğer hususları belirleme konusunda yetki verilse dahi, yasa ve yönetmelik hükümlerinde açıköğretimönlisans mezunlarının lisans programlarına başvurusuyla ilgili örgün meslek yüksekokulları mezunlarından farklı olarak herhangi bir kısıtlayıcı hüküm bulunmamaktadır. İdarelerin düzenleyici işlemlerinin üst hukuk normlarına aykırı olamayacağı hususu Anayasal bir zorunluluk olup, idareler düzenleyici işlem tesis ederken üst hukuk normlarının çizdiği çerçeveye göre hareket etmek zorundadır. Bu nedenle kontenjan konusunda kılavuzla getirilen düzenlemenin, üst hukuk normlarının belirlediği çerçevenin dışına çıkarak kanunve yönetmelikte öngörülmeyen kısıtlayıcı hüküm içermesi sebebiyle, söz konusu işlemde hukuka uygunluk bulunmamaktadır.
31)Anayasanın Eğitim ve Öğrenim Hakkıve Ödevi başlıklı 42. maddesinde kimsenin, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamayacağı hükmüne yer verilerek, bu hüküm ile Devletin, eğitim ve öğretim alanında "fırsat eşitliğini" gerçekleştirme anlayışı ile hareket etmesi gerektiği vurgulanmıştır. Bu kuralın Anayasa'ya konulmasının amacı, hangi düzeyde olursa olsun eğitim ve öğretimin engellenmeyip aksine teşvik edilmesidir. Eğitim ve öğretim alanında firsat eşitliği anlayışı ile hareket etmesi ve fırsat eşitliğini sağlayacak tedbirleri alması, Devletin Anayasal bir görevi olup, yükseköğretimde firsat eşitliğinin gerçekleştirilmesi konusunda 2547 sayılı kanunun "Ana ilkeler "başlıklı 5.maddesinin "e" bendinde yer alan hükümle Yükseköğretim Kuruluna yetki ve sorumluluk verilmiştir.
32)06/11/1982 tarih ve 17860 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Açık Yükseköğretim Yönetmeliğinin 13. Maddesine göre açıköğretim öğrencileri ile aynı öğretim programına göre örgün öğretim öğrencileri arasında öğrenci hakları bakımından fark bulunmadığı belirtilerek, her iki yoldan mezun olanların eşit hak ve yetkilere sahip olacağı, açıkça vurgulanmıştır.
33)Anayasanın 2. maddesinde öngörülen Hukuk Devleti; insan haklarına saygılı, bu haklan koruyan, toplum yaşamında adalete, eşitliğe uygun bir hukuk düzeni kuranve bu düzeni sürdürmekle kendini yükümlü sayan, bütün davranışlarında Anayasa ve hukuk kurallarına uyan, işlem ve eylemleri yargı denetimine bağlı olan devlettir. Hukuk devleti ilkesi, devletin tüm faaliyetlerinde hukukun egemen olmasını amaçlar. Bu amacın gerçekleşmesi için, yapılan düzenlemelerde adalet ve hakkaniyet ölçülerinin dikkate alınması gerektiği gibi, hukuk güvenliğinin de sağlanması ve evrensel hukuk ilkelerinin de göz önünde tutulması gereklidir.
34)İdareler, kendi görev alanlarını ilgilendiren yasa ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, her zaman yönetmelik, tebliğ, genelgeçıkarabihne ve diğer düzenleyici işlemleri tesis etme yetkisine sahiptir.Düzenleyici işlem yapma yetkisine sahip idari makamların, düzenleyici işlem ile getirilen kuralların öngörülebilir, hukuka ve haklı beklentilere uygun, bireyin kanuni haklan ile hukuki istikran gözeten, Anayasanın 10 uncu maddesindeki kanun önünde eşitlik ilkesinin gereği olarak, aynı şartlan taşıyanlara aynı şekilde davranan ve ayrımcılığa yol açmayacak şekilde olmasına dikkat etmeleri gerekir.
35)Anayasa Mahkemesinin çok sayıda kararında da belirtildiği üzere, Anayasanın 10. maddesinde ifadesini bulan eşitlik ilkesi, birbiriyle aynı hukuki durumda olanlara veya olması gerekenlere aynkuralların uygulanmasını ve ayncalıkh kişi ve toplulukların yaratılmasını engellemektedir. Anayasa'nın 10. maddesinde yer verilen eşitlik ilkesi ile eylemli değil, hukuksal eşitlik öngörülmektedir. Eşitlik ilkesinin amacı, aynı durumda bulunan kişilerin kanunla aynı işleme bağlı tutulmalarım sağlamak ve kişilere kanunlar karşısında ayrım yapılmasını ve ayncalık tanınmasını önlemektir. Bu ilkeyle, aynı durumda bulunan kimi kişi ve topluluklara ayn kurallar uygulanarak kanun karşısında eşitliğin ihlali yasaklanmıştır. Zorunlu ve istisnai hallerde belli kesimler için uygulanan pozitif ayrımcılık dışında eşitlik ilkesi uyarınca hukuki nitelikleri ve durumlan benzer olanlar arasında değişik uygulamalar yapılamaz ve aynı durumda bulunanlar için farklı düzenlemelere gidilmesi bu ilkeye aykınlıkoluşturur. Anayasamızın 10 uncu maddesinde yer alan eşitlik ilkesinin görünümlerinden biri de düzenli idare ilkesidir. Düzenli idare ilkesi; idarenin düzenleme yapma yetkisine sahip olduğu alanlarda, bu alanlan tüzük, yönetmelik gibi idari metinlerle objektif bir şekilde düzenlemesi ve sürekli uygulamalar ile hukuki istikran tesis ederek buna uymasıdır. Dolayısıyla, idarenin düzenleme yetkisine sahip olduğu alanlarda, aynıve benzer durumda olan kişi ve olaylar için eşit uygulamayı sağlamak adına objektif düzenlemeler yapması ve istikrarlı uygulamalarda bulunması gerekmektedir.
36) Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığı ve Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı verilerine göre 2014 yılında 15.051 AÖF Adalet, 3.624 Örgün Adalet mezunu olmak üzere 18.675 adayın DGS'ye başvurduğu anlaşılmaktadır. Dikey Geçiş Sınavı kılavuzuyla getirilen "Bk.900" koşulu, aynı üniversitenin hukuk fakültesi kontenjanlarında açıköğretimönlisans adalet mezunlan aleyhine, eşit olmayan ve ayrımcı bir durum ortaya çıkararak, açıköğretimönlisans adalet mezunlanaçısından adayların tercih yapabileceği kontenjan sayısında belirgin bir kısıtlama getirmektedir. Bu durum ise adayların eğitim ve öğretim hakkını kısıtlayarak, örgün adalet yüksekokullanmezunlanyla eşit koşullarda tercih ^apamamalan sebebiyle fırsat eşitliği ilkesinin ihlaline ve fırsat eşitliğinin adaylar için sağlariamamaSına yol açmaktadır.
37)Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı konuya ilişkin olmak üzere Kurumumuza gönderdiği açıklamalarında örgün adalet programlarında okuyan adayların hukuk fakültelerine geçiş yapabilmek için açık öğretim sisteminde kolaylıkla yüksek ortalama tutturan adaylarla rekabet etmek zorunda kaldığını, örgün eğitim yapanlann zor bir eğitim sürecinden geçtiğinive ders içeriklerinin ağır, sınavların ise açık uçlu yapıldığını, örgün adalet sistemlerinde bölüm birincüerinin dahi ancak 2.6-2.9 ile mezun olup 80 üzerinden 50-55 ön lisans başan puanı (ÖBP) alırken AÖF Adalet ön lisans programında yüzlerce adayın 4.00 diploma notayla mezun olup 80 tam OBP puanına sahip olduklarını, AÖF adalet mezunlannın hem lisans mezunu olmalan hemde bu denli yüksek diploma notuna sahipolmalanndan dolayı 2012 yılından bu yana DGS Eşit Ağırlık sıralı listenin ilk 1000!inin neredeyse AÖF Adalet mezunlarından oluştuğunu belirtip, bunların aslında eşit olmadıklarını ifade etmiştir.
38)Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının "haklı neden" olarak ortaya koyduğu bu açıklamalarına rağmen, mevzuatta açık öğretimmezunlannın örgün öğretim mezunlanyla tamamen eşit olduğu açıkça belirtilmiştir. Mevzuatında açıköğretim mezunlarının diğer bölüm mezunlanyla tamamen eşit olduğunun kabul edilmesi karşısında, Yükseköğretim Kurulunun kılavuzla getirmiş olduğu söz konusu düzenlemenin Anayasada tarif bulan eşitlik, eğitimde fırsat eşitliği ilkesi, Yükseköğretim Kanununda yer bulan eğitimde fırsat eşitliği ilkesine Uluslararası sözleşmelerle ortaya konulan kimsenin eğitim öğrenim hakkından yoksun bırakılamayacağı prensibine aykırı olduğu görülmektedir. Nitekim önlisans mezunlannın dikey geçiş yöntemi ile lisans programlama geçişi, sınav ve puan üstünlüğü esaslanna göre yapılmaktadır, idarenin bu düzenlemesi açıköğretim ön lisans mezunu olup, örgün adalet yüksekokulu mezunlanndan daha fazla puan alan adayların tercih kısıtlaması nedeniyle yerleşememeleri sonucunu doğuracaktır. Bunun ise hukuk ve hakkaniyet bağlamında kabulü mümkün değildir.
39)Bunun yanında Yükseköğretim Kurulunun açıklamalannda yer bulan, açıköğretim önlisans mezunlannın Dikey Geçiş Sınavında avantaj elde etmeleri hususu ise, bunların kontenjanlanna kısıtlama getirilmesi sonucunu doğurmamalıdır. Fiiliyatta böyle bir durum ortaya çıkmışsa, Yükseköğretim Kurulunun açıköğretim programlarında eğitim ve sınav yöntemi veya Dikey Geçiş Sınavı yerleştirme puanı hesaplamasında diploma notunun etkisinin dengelenmesi konulan üzerinde çalışmalar yapması gerektiği düşünülmektedir.
40)Adalet meslek yüksekokulu mezunlan ile açıköğretim adalet ön lisansmezunlan arasında Hukuk Fakültesi kontenjanlarında 2014 yılında ikili bir aynm yapılmasına karşın önceki yıllar uygulamalannda herhangi bir aynma yer verilmemiş, adalet meslek yüksekokulu mezunlan ile açıköğretim adalet ön lisans mezunları kontenjan konusunda eşit hak ve koşullara sahip olmuşlardır.
41)Öğreti ve yüksek yargı kararlarına göre haklı beklenti, yönetimin bir düzenleyici işlemine veya bir taahhüdüne veyahut uzun süren bir uygulamasına güvenerek, bireylerin çıkarlarına ya da lehlerine olan bir sonuca ulaşabileceklerini ümit etmeleridir/Hukuki belirlilik ve güvenlik ilkesi gereğince idareler düzenlemelerini önceden öngörülebilir ve kişilerin haklı beklentilerini bariz bir şekilde bertaraf etmeyecek bir şekilde yapmak zorundadır.
42)Açıköğretimönlisansadalet mezunu adayların gerek mevzuat hükümleri gerekse önceki yıllar uygulamaları bağlamında adalet mezunlarıyla eşit şekilde yarışacaklarına dair hukuka uygun haklı beklentilerinin bulunduğu açık olup, Yükseköğretim Kurulunun kılavuzda yaptığı söz konusu düzenleme, adayların haklı beklentisini yok etmektedir. Bu ise gerek haklı beklenti gerekse hakkaniyet ilkeleriyle bağdaşmayıp, hukuk devleti kuralının ihlali sonucunu doğurmaktadır. Ayrıca bu düzenlemenin adayların haklı beklentisine aykırı olarak beklenmedik etki yaratmasına rağmen, adaylara bu durumun telafisini sağlayacak telafi edici hiçbir tedbir de sunulmamıştır.
43)Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'nin 20 Haziran 2007 tarihlive CM/Rec (2007) 7 sayılı kararıyla kabul edilen "İyi İdare Konusunda Üye Devletlere Tavsiye Karan"nın "Yasallık ilkesi" başlıklı 2. Maddesi ve "Orantılılık ilkesi" başlıklı 5. Maddesinde ise, idarenin yasaya uygun faaliyette bulunacağı, yetkilerini ve işleyiş yöntemlerini düzenleyen kendi iç düzen kurallarına uygun davranacağı, takdir yetkisini kullandığında keyfi kararlar alamayacağı, kararın özel kişilerin hak ve çıkarları üzerindeki her türlü olumsuz etkisi ile takip edilen amaç arasında uygun bir denge kuracağı ve alınan hiçbir önlemin aşın olmayacağı, belirtilmiştir.
44)idarenin tesis etmiş olduğu işlem ile adalet meslek yüksekokulu mezunları ile açıköğretim adalet önlisans mezunlarının tercih hakkı hususunda adil bir dengenin gözetilmediği, bunun sonucunda ise düzenlemenin makul sınırların dışına çıkan açık bir orantısızlığa da yol açtığı görülmektedir. Bu bağlamda idarenin getirdiği söz konusu sınırlamanın açıköğretimönlisans adalet mezunu adayların kontenjan bağlamında tercih hakkının ve buna bağlı olarak eğitim-öğretim hakkının özünü zedeleyecek ve etkinliğinden yoksun bırakacak dereceye vardığı görülmektedir.
45)Tüm bu açıklamalar çerçevesine idarenin kılavuzla getirmiş olduğu düzenlemenin, üst hukuk normlarına aykırılık taşıması, Anayasa, Uluslararası Sözleşmeler ve Yükseköğretim mevzuatında yer alan eğitim öğretim hakkının ihlaline yol açması ve eğitimde fırsat eşitliğini ortadan kaldırması, Anayasanın Hukuk Devleti ve eşitlik ilkesine aykırı olması, adayların hukuka uygun haklı beklentilerini yok etmesi, yapılan düzenlemenin makul sınırların dışına çıkıp orantısızlığa yol açarak iyi yönetim ilkelerine de aykırı olması sebebiyle, idarenin işleminde hukuka ve hakkaniyete uygunluk bulunmamaktadır.
46)Ote yandan 6114 saydı Kanunun 7.maddesinin 7.fıkrasında Yükseköğretim ile ilgili sınavların Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yapılacağı hükmü, 2547 sayılı Kanunun 7. Maddesinin "e" fikrası ve 45.maddesinin "e" fikrası hükümleri ve bu hükümlerin verdiği yetkiye dayanarak çıkarılan Meslek Yüksekokulları ve Açıköğretim Ön Lisans Programlan Mezunlannın Lisans Öğrenimine DevamlanHakkında Yönetmeliğin 5. Maddesi gereğince meslek yüksekokulu ve açıköğretim ön lisans mezunlanndan örgün öğretim lisans mezunlanna dikey geçiş açılacak programları ve bu programların kontenjanlarını belirlemeye dikey geçiş yapılacak üniversitelerin görüş ve önerileri de dikkate alınarak Yükseköğretim Kurulunca belirleneceğinin ve ilan edileceği hükmü gereğince, kontenjan da dahil olmak üzere dikey geçiş ile ilgili düzenlemeleri yapma yetkisi Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına verilmiş olup, AçıköğretimÖnlisans Programlan Mezunlarının Lisans Öğrenimine Dikey Geçiş Sınavı (DGS) Kılavuzunun 20. Sayfasındaki Tablo-1 İle İlgili Açıklamalar başlıklı bölümün 2. Maddesinde, " Bu tabloda yükseköğretim lisans programları için belirtilen kontenjanlar ve koşullar Yükseköğretim Kurulunca saptanmıştır." açıklamasına yer verilmiştir.
47)Bu çerçevede Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezinin Dikey Geçiş Sınavıyla ilgili tamamen uygulayıcı kurum konumunda bulunması ve kontenjan vb. koşullarının içeriğine dahil olma yetkisinin bulunmaması sebebiyle, şikayet konusuyla ilgili olarak Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi Başkanlığına bir tavsiyede bulunulmasına gerek bulunmamaktadır.
IV-HAK ARAMA ÖZGÜRLÜĞÜNE İLİŞKİN YASAL MEVZUAT
A.Dava Açma Süresinin Yeniden Başlaması
48)14/06/2012 tarihli ve 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 21 inci maddesinin ikinci fikrası uyarınca, bu tavsiye karan üzerine otuz gün içinde herhangi bir işlem tesis edilmez veya eylemde bulunulmaz ise durmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden işlemeye başlayacaktır.
B-Yargı Yolu
49)2709 Sayılı 1982 Anayasası'nın Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması Başlıklı 40 maddesinin ikinci fıkrasında, "Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yollan ve mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır." hükmü yer almakta olup, 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 20 nci maddesinin ikinci fikrası uyarınca, ilgili idarenin işlemine karşı dava açma süresinden arta kalan süre içinde Danıştay'a yargı yolu açıktır.
V-KARAR
Yukanda açıklanan gerekçeler ve dosya kapsamına göre şikayetinKABULÜNE ;
1-2014 Yılı Meslek YüksekokullanileAçıköğretimÖnlisans Programlan Mezunlannın Lisans Öğrenimine Dikey Geçiş Sınavı (DGS) Kılavuzunun "Tablo-1 'de Yer Alan Yükseköğretim Lisans kısmında yer alan "BK.900" kod numaralı açıklama ile TABLO-1. Merkezi Yerleştirme İle Dikey Geçiş Yapılacak Yükseköğretim Lisans Programlan" kısmında koşullar sütununda yer alan 900 kod numaralı koşulda yer alan düzenlemenin geri alınması,
2-Bu mümkün olmadığı takdirde, eşitlik ilkesinin nispeten gerçekleşmesi ve örgün adalet yüksekokulu mezunlarının hukuk fakültesi programlarına makul sayıda yerleşmelerini de teminen, 1 no.lu bentte belirtilen düzenlemenin değiştirilerek, adalet meslek yüksekokulu mezunu adaylar ile açıköğretim adaletönlisansmezunu adaylar arasında sınava başvuran aday sayısının dikkate alınarak, toplam kontenjan sayısı ile sınava başvuran aday sayısının oranlanması suretiyle her iki grup için ayrı ayrı yeni kontenjan sayılannın belirlenmesi yönünde işlem tesis edilmesi hususunda
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına TAVSİYEDE BULUNULMASINA,
Açıklamaları
3 - Karann şikayetçilere, şikayet edilen YÜKSEKÖĞRETİM KURULU BAŞKANLIĞI ile bilgi için ÖLÇME, SEÇME VE YERLEŞTİRME MERKEZİ BAŞKANLIĞINA TEBLİĞİNE.
Türkiye Cumhuriyeti Kamu Başdenetçisi'ncekarar verildi.
Mehmet ELKATMIŞ
Kamu Başdenetçisi V.