NEVİN BİLGİN
Yeni anayasa hazırlıklarını sürdüren AK Parti, CHP ve BDP'nin ‘Temel Hak ve Özgürlükler'e ilişkin önerileri netleşti. AK Parti, ‘vatandaşlık'ta etnik ifade kullanmazken, CHP Diyanet'in korunmasını, BDP ise anadilde eğitim istedi.
PARTİLERİN YENİ ANAYASA İÇİN ‘HAK VE ÖZGÜRLÜK' PAKETİ HAZIR
AK Parti, BDP ve CHP'nin anayasanın “Temel hak ve özgürlükler”e ilişkin önerileri
netleşti. AK Parti, eğitim hakkı, vatandaşlık hakkı ile din ve vicdan hürriyeti
konusunda önerilerini netleştirdi; eşitlik maddesine ilişkin öneri sunmadı.
CHP'de ise ulusalcı kanatla açılım taraftarları “anayasal vatandaşlık” maddesinde
uzlaşma sağlanamadığı için öneri getirilemedi, ancak diğer maddelere ilişkin
öneriler komisyona sunuldu. CHP'deki çalışmalara anayasa hukuku profesörü Süheyl
Batum'un katılmaması dikkat çekiyor. MHP, komisyona sunmadan önerilerini açıklamadı.
BDP ise resmi dili öğrenmek şartıyla anadilde eğitim ve eşcinselleri de içeren
temel haklar istedi.
Parti kapatmaya TBMM karar versin
DİN VE VİCDAN HÜRRİYETİ
“Herkes din vicdan ve inanç hürriyetine sahiptir. Bu hak tek başına veya topluca
açık veya kapalı olarak ibadet eğitim öğretim uygulama ve tören yapmak suretiyle
dinini veya inancını yaşama, açıklama, değiştirebilme hürriyetini de içerir.
Kimse ibadete dini uygulama ve törenlere katılmaya, dini inanç ve düşüncelerini
açıklamaya zorlanamaz ya da bunları yapmaktan men edilemez. Dini inanç, düşünce
kanaatlerinden ve inancının gereklerini yerine getirmekten ya da getirmemekten
dolayı kınanamaz, suçlanamaz ve farklı bir uygulamaya tabi tutulamaz. Devlet,
eğitim ve öğretim alanındaki görevlerini yerine getirirken, eğitim ve öğretimin
ana ve babanın dini ve felsefi inançlarına göre yapılmasını isteme hakkına riayet
eder. Din kültürü ve ahlak öğretimi ilk ve orta öğretim kurumlarında okutulan
zorunlu dersler arasında yer alır. Din eğitimi ve öğretimi kişilerin kendisinin
küçüklerini ise kanuni temsilcilerinin isteğine bağlıdır.”
EĞİTİM VE ÖĞRENİM HAKKI
“Kimse eğitim öğrenim hak ve hürriyetinden mahrum bırakılamaz. Temel eğitim
bütün vatandaşlar için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır.”
VATANDAŞLIK TANIMI
“Vatandaşlık anayasal bir haktır. Vatandaşlıktan çıkarılmaya ilişkin hükümler
kanunla belirlenir.” Öneride, anayasadaki “Türk Devletine vatandaşlık bağı ile
bağlı olan herkes Türk'tür” cümlesi yer almadı.
SİYASİ PARTİ KAPATMA
“Yargıtay Başsavcısının talebi üzerine TBMM'de grubu bulunan partilerin eşit
katılımı ile oluşacak komisyon tarafından gizli oyla karar verilmesi” şartı
önerildi. “Devletin bölünmez bütünlüğü, demokratik ve lâik Cumhuriyet ilkeleri,
diktatörlüğü savunma” gibi suçlar parti kapatma nedeni olmayacak. Partiler ancak
“şiddeti destekleyen odak” olması halinde kapatılabilecek. Ancak kapatma kararı
da TBMM'nin 5'te 3 çoğunlukla vereceği onaya bağlı olacak.
İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ
İfade özgürlüğü ancak “kamu düzeni, başkalarının hak ve hürriyetleri, genel
ahlaka aykırılılık” ile sınırlanabilecek; “ölçülülük, demokratik toplum düzeninin
özüne dokunulması” gibi gerekçeler ile sınırlanamayacak.
BASIN HÜRRİYETİ
‘Milli güvenlik, kamu düzeni, genel ahlak, başkalarının haklarının korunması,
özel veya aile hayatının korunması, suçların önlenmesi, yargının bağımsızlık
ve tarafsızlığının sağlanması, savaş kışkırtıcılığı, düşmanlık veya kin ve nefret
savunuculuğunun önlenmesi” amacıyla sınırlanabilecek. Her türlü ayrımcılık,
düşmanlık, kin veya nefret savunuculuğuna, masumiyet karinesinin ihlaline yönelik
yayın yapılamayacak.
Diyanet kalsın ‘devletleştirme' geri gelsin
BAŞKA DİNLERE AÇILSIN
CHP; Diyanet'in bugün olduğu gibi genel idare teşkilatı içinde kalmasını, laiklik
ilkesi çerçevesinde görevlerini yerine getirmeye devam etmesini, ancak başka
din, inanç ve mezheplerin de temsil edilmesini istedi.
DEVLETLEŞTİRME TALEBİ
Özelleştirme yanında ‘devletleştirme' de savunuldu. Stratejik önem taşıyan Telekom
gibi kurumların özelleştirilemeyeği belirtildi.
‘VİCDANİ RET'E AÇIK KAPI
“Kamu hizmetine girme ve vatan hizmeti” bölümünde, “Vatan hizmetinin ne şekilde
yerine getirileceği yasayla düzenlenir” hükmü konularak vicdani redde de kapı
aralandı. “Toplumsal dışlanmışlığa karşı korunma Hakkı” adı altında eşcinseller
de kapsama alındı.
HALK VETOSU İSTENDİ
Çevreyi olumsuz etkilen konularda halka danışma yolunun açılarak “halk vetosu”nun
getirilmesi istendi.
GREV VAR, LOKAVT YOK
“Sendika kurma hakkı” bölümünde uyuşmazlıkların çözümü için “Toplu İş İlişkileri
Kurulu” kurulması öngörüldü. Memurlara grev hakkı verilmesi istendi. Lokavt'ın
tamamen yasak olması istenen bölümde sağlık ve hava trafiği gibi alanlarda greve
kısıtlama getirilebilmesi; asker ve polislere ise sendika yasağı önerildi.
ASGARİ ÜCRET VERGİ DIŞI
Asgari ücretin vergi dışı kalması istendi.
TRT VE AA'DAN YARARLANMA
Kamu tüzel kişiliğinin elindeki TRT, AA gibi basın araçlarından muhalefet partilerinin
de yararlanma hakkının korunması istendi.
ANADİLDE EĞİTİM
“Eğitim dili Türkçe'dir. Bu durum anadilin öğrenilmesine engel teşkil etmez”
denildi.
Resmi dilin öğrenilmesi şartıyla anadilde eğitim
EŞCİNSELLER YURTTAŞ
“Türkiye vatandaşlığının kazanılmasında, kullanılmasında ve kaybedilmesinde,
dil, din, ırk, etnik köken, kültür, cinsiyet, cinsel yönelim ve benzeri farklılıklar
gözetilemez. Hiç kimse kendi isteği dışında vatandaşlıktan çıkartılamaz.”
EĞİTİMDE ANADİL TALEBİ
“Resmi dilin öğrenilmesi ve öğretilmesi şartıyla herkes, anadilinde eğitim ve
öğrenim görme hakkına sahiptir. Bu hak, eğitim ve öğrenim sürecinin bütün aşamalarını
kapsar.”
PARTİ KAPATMA KALKSIN
“Partiler, insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne dayalı demokratik anayasal
düzeni yıkmayı amaç edinemezler; savaş kışkırtıcılığı, yabancı düşmanlığı, ayrımcılık
veya kin ve nefret savunuculuğu yapamazlar. Anayasa Mahkemesi, seçim dönemi
hariç, bir partinin hazine yardımından geçici olarak muaf tutulmasına veya geçici
olarak faaliyetten alıkonulmasına karar verebilir. Cinsiyet kotası yüzde 40'ın
altında olamaz.”
VERGİSİZ ‘TEMEL GELİR'
“Herkes kendisi ve ailesini açlıktan ve yoksulluktan koruyacak, asgari düzeyde
beslenme, barınma, eğitim ve sağlık ihtiyaçlarını karşılayabileceği temel gelir
hakkına sahiptir. Temel gelirden vergi alınmaz.”
KÜLTÜREL KİMLİK HAKKI
“Devlet, bütün kimlikleri ve kültürleri tanır; bütün kültürlerin ve kimliklerin
kendilerini özgürce ifade etme, koruma, geliştirme ve yayma hakkını güvence
altına alır.”
SENDİKAYA GÜVENCE
“Sendika kurma hakkı herkes ve bütün meslekler için güvence altındadır. Bu hakkı
sınırlamayı veya ona engel olmayı amaç edinen sözleşmeler geçersizdir.”
HAKİKATI ÖĞRENME
BDP'nin önerisinde ‘Hakikat Hakkı' bölümünde, “Herkesin hakikate ulaşma, ülkenin
tarihsel geçmişiyle ilgili gerçek bilgilere erişme, devlet arşivi dahil bu geçmişe
ilişkin belge ve bilgilerin açıklanmasını isteme hakkı vardır. Soykırım ve insanlığa
karşı suçlarda zaman aşımı işlemez” denildi.
ESAD'A SIĞINMA HAKKI YOK
AK Parti, yeni Anayasa'ya ilk kez girecek ‘Sığınma hakkı' maddesinde de, hakkında
savaş veya insanlık suçu ‘iddiası' bulunan kişiye sığınma hakkı verilmemesini
önerdi. Düzenleme Suriye lideri Esad ve ekibine de Türkiye'ye sığınma yolunu
kapatıyor. AK Parti'nin teklifi şöyle: “Devlet, siyasi nitelikli suç iddialarının
varlığı halinde başka ülke vatandaşları ve vatansızların yaptığı sığınma taleplerini
kabul eder. İadesi durumunda işkence ve kötü muameleye maruz kalma ihtimali
olanlar sınır dışı edilemez. Savaş suçlusu ve insanlığa karşı suç işlediği iddiasının
varlığı halinde sığınma hakkı için başvuran kişiye yargı mercilerinin kararı
olmadıkça sığınma hakkı tanınamaz.”