Yeni sosyal güvenlik sisteminin anlatıldığı bu yazı dizisinin son bölümünde, reformun mimarlarından Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanı Tuncay Teksöz, herkesin merak ettiği sorulara yanıt verdi. Reformla 18 yaşın altındaki her Türk vatandaşının koşulsuz Genel Sağlık Sigortası (GSS) kapsamında olacağını ve anne-babalarının prim borcu olup olmadığına bakılmaksızın sağlık hizmeti alacaklarını belirten Teksöz, mevcut çalışanların emekliliği hakediş koşullarında değişiklik olmayacağını, 9 bin gün prim ödeyerek emekliliği hak edenlerin emekli olmayıp çalışmaya devam etmelerinin kendi yararlarına olduğuna dikkat çekti.
Emekli aylığı alanların aylığı yeni sistemde düşecek mi?
Hangi sosyal güvenlik kurumuna bağlı olursa olsun, mevcut aylıkta hiçbir düşme
olmayacak.
Ödeme gücü olmayanların durumu ne olacak?
Amacımız toplumun tüm bireylerinin yanı sıra Türkiye'de bulunan yabancı sığınmacıları
da GSS kapsamına almak. GSS'li olmak isteğe bağlı değil, zorunlu olacak. Şu
anda sağlık sigortası kapsamında olmayan kesimleri ikiye ayırıyoruz; yoksul
olanlar ki, onların primini devlet ödeyecek. Yoksul olmayanlar da kendileri
prim ödeyerek sisteme katılacaklar. Daha önce parası olduğu halde sosyal güvenlik
sistemine girerek sağlık sigortası yaptırmak isteseler de bu olanak yoktu.
Prim ödeyip ödemeyeceği açısından, kişinin yoksul olup olmadığı nasıl belirlenecek?
Sosyal Yardımlar ve Primsiz Ödemeler Kanunu tasarısında kimlerin yoksul kategorisine
alınıp, primlerinin devlet tarafından ödeneceği düzenlenecek. Sosyal Güvenlik
Kurumu (SGK) kişilerin ikamet ettiği bölgenin sosyoekonomik özellikleri, evli
olup olmadıkları, çocuk sayılarını dikkate alarak yıllık veya altı aylık olarak
'eşik değer' belirleyecek. Bunun altında yaşayanların sağlık primini devlet
ödeyecek.
Yeşil kartlı vatandaşlar sağlık primi ödeyecek mi?
Mevcut yeşil kartlıların, sistemin başladığı tarihten itibaren iki yıl boyunca
sağlık primini devlet ödeyecek. Yeşil kartlar iki yılda bir vize edildiği için,
vize edilme günü geldiğinde primleri yine devlet tarafından ödenecek.
Memurlar sağlık primi ödemiyor. Yeni sistemde sağlık primi ödeyeceğime göre
toplam prim yüküm artacak mı?
Yeni sistemde sigortalıların toplam prim yükü yüzde 33.5 olacak. Bunun yüzde
20'si emeklilik, yüzde 12.5'i sağlık, yüzde 1'i de analık, meslek kazası gibi
kısa süreli sigorta kolları için kesilecek. SSK'lıların mevcut prim ödemeleri
halen bu oranda. Bağ-Kur'luların toplam primleri, prime esas kazançlarının yüzde
40'ı, memurlarda da yüzde 36'sı oranında olduğu için toplam prim yükünde artış
değil, bazıları açısından düşüş söz konusu olacak.
Yeni sistemde herkese emeklilik sigortası zorunlu mu?
Yevmiyeli işlerde çalışanlar, tarımda kendi adına veya ev işlerinde süresiz
olarak çalışıp aylık geliri asgari ücretin altında olanlar ile kendi nam ve
hesabına çalışıp vergi mükellefi bulunmayan ve asgari ücretin altında kazananlara
emeklilik sigortası zorunluluğu olmayacak. Çünkü söz konusu kesimin yeterince
geliri yok. Bunlar için isteğe bağlı sigortalılık çok daha esnek tasarlandı.
GSS herkes için zorunlu olduğuna göre, parası olmayan kişi sağlık hizmetlerinden
yararlanamayacak mı?
Ödeme gücü olmayanların sigorta primini devlet karşılayacak. Ödeme gücü olup
da GSS'ye kayıtlarını yaptırmayanlar ya da prim borçlarını ödemeyenler sağlık
hizmetlerinden yararlanamayacak. Ancak, 18 yaşın altındaki her Türk vatandaşı
koşulsuz GSS kapsamında olacak ve anne babalarının prim borcu olup olmadığına
bakılmaksızın sağlık hizmetlerinden yararlanacaklar. Ayrıca, bulaşıcı hastalığı
bulunma, analık ve hamilelik, bakıma muhtaç olma, iş kazası ve meslek hastalığı
geçirme, acil vakalardaki kişiler prim ödeme zorunluluğu dışında olacak ve sağlık
hizmetlerinden yararlanacak.
İşveren sağlık primini zamanında ödemezse ne olur?
Primin ödenmemesi işverenle Genel Sağlık Sigortası Kurumu arasındaki bir sorun.
İşverenin ödemediği primden işçi sorumlu olmayacak. Primini kendisi ödemekle
yükümlü olan kişiler, örneğin şu anki Bağ-Kur'lular primlerini ödemezlerse sosyal
güvenlik sisteminin faydalarından yararlanmaları kısıtlanıyor. Fakat sağlıkta
acil durumlar, 18 yaşın altındaki çocukları, analık, hamilelik gibi durumlarda
gibi nedenler açısından istisnalar getiriliyor.
SSK'ya tabi ve şu anda emekliliği haketmiş bir kişi emeklilik başvurusuna şimdi
mi, yoksa yeni sistem yürürlüğe girdikten sonra mı yapsa avantajlı duruma geçer?
Emekliliğini haketmiş kişiler açısından sistemde kalarak daha uzun süre çalışmak,
mevcut sisteme göre yeni sistemde daha avantajlı. Çünkü yeni sistemin temel
felsefesi emekliliği değil çalışmayı özendirmek; daha uzun süre çalıştıkça daha
yüksek emekli aylığı hak etmeyi sağlamak.
O anlamda da mevcut emekliliği hak etmiş kişilerin panikle emekli olmalarına
gerek yok. Başka nedeni olup da emekli olmak isteyenler varsa ayrı ama sırf
bu yasa çıkacak, 'kötü etkileneceğiz' diye emekli olmak isteyenler yanlış yaparlar.
Çünkü bu yasa onları olumlu etkileyecek.
Memurların prime esas kazançlarına tavan getirilmemesi, daha fazla prim
ödemesine neden olmayacak mı?
Memurların kazancının tümü prime tabi değil, yeni sistemde prime tabi olacak
ama bu da sonuçta emekli olduklarında aylıklarını yükseltecek. Doğacak matrah
farkı ise yasanın ilk yılında devlet tarafından karşılanacak.
Mevcut kazanılmış haklar yeni sistemde korunacak mı?
Yasa yürürlüğe girmeden önce mevcut yasaya tabi olarak bir gün dahi çalışan
herkes için emekli olma koşulları değişmeyecek. Çalışan hiç kimsenin emekliliği
hak etme koşulları, yani hangi yaşta, hangi prim ödeme gün sayısında emekli
olacağı konularında hiçbir değişiklik olmayacak.
Yirmi yıllık SSK'lının on yıl daha çalıştığı takdirde emekli aylığı ne olacak?
Bu durumdaki kişi için eski ve yeni sisteme göre 30 yıllık iki tane emekli aylığı
hesaplayacağız. Yani eski sistemde 30 yıl çalışsaydı ne alacaktı, yeni sistemde
30 yıl çalışmış olsa ne alacak, bunu ayrı ayrı hesaplayacağız. Sonra 30 yıl
üzerinden eski sisteme göre hesaplanan aylığın üçte ikisi (20 yıl için), yeni
sisteme göre hesaplananın da üçte biri (10 yıl için) dikkate alınacak. İkisinin
toplamı, aylığı oluşturacak. Dolayısıyla bu durumdaki bir kişi yeni sistemde
geçirdiği süre kadar yeni sistemden etkilenecek.
506 Sayılı SSK Kanunu'nda sakatlara uygulanan vergi avantajları ile erken
yaşlanan sigortalıların emekli olabilmelerini düzenleyen hüküm neden kaldırıldı?
Bu hükümler tasarının ilk halinde kaldırılmıştı. Ancak Ekonomik Sosyal Konsey
ile görüşmeler sonrası yeniden tasarıya konulması kararlaştırıldı.
Yurtdışındakilerin borçlanarak Türkiye'de emekli olabilmelerinde fark olacak
mı?
Önemli bir fark olacak. Mevcut sistemde günlük 3.5 dolarlık prim ödeme var.
Yeni sistemde artık, yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızdan bir matrah seçmelerini
isteyeceğiz. Türkiye'de çalışan bir kişi nasıl asgari ücretle, asgari ücretin
6.5 katı arasındaki herhangi bir matrah üzerinden prim ödüyorsa kendisi de seçeceği
bir matrah üzerinden prim ödeyecek ve emekli olacak. Türkiye'de çalışan bir
kişi ne kadar ödüyorsa onlar da o kadar ödeyecek; ne daha az, ne daha fazla.
Sağlık ocaklarından parasız hizmet alınabiliyor. Koruyucu sağlık hizmetleri
yeni sistemde paralı mı olacak?
Aksine, koruyucu hekimlik prim ödeme yükümlülüğü bile gerektirmeyecek. Nasıl
18 yaşın altındakilerde, bulaşıcı hastalıklarda, analık, gebelik hallerinde
prim ödeyip ödemediğine bakmıyorsak, koruyucu sağlık hizmetlerinde de prim ödenip
ödenmemesine bakmıyoruz. Prim ödemeyenlere de aşılama, tetkik, ön araştırma
gibi kişisel koruyucu sağlık hizmeti verilecek.
Sağlık hizmeti için katkı payı ödenecek mi?
Eski sistemde olduğu gibi ortez, protezde yüzde 10 ile yüzde 20 arasında katılım
payı olacak. Onun dışında sigortalılarımız ihtiyaçlarına bağlı olarak sağlık
hizmetlerine erişebilecekler.
Primi çok ödeyen, daha çok sağlık hizmeti mi alacak?
Sağlık sigortası için herkes, prime esas kazançlarının yüzde 12.5'i oranında
prim ödeyecek ve ihtiyacı kadar sağlık hizmeti alacak. Bunu doktorlar belirleyecek.
Yeni sistemde her yıl tedavinin kapsamı düzenlenecek. Kurum bir yıl kapsama
aldığı sağlık hizmetini ertesi yıl uygulamayabilir mi?
Bu düzenlemenin amacı, hangi ilacın hangi koşullarda hangi sürelerde kullanılabileceği,
hangi tıbbi malzemenin ödeneceği, hangi şekilde hastaların sevk zincirine uyacağı
gibi kuralları belirlemektir. Bu kuralları belirleme yetkisini artık Genel Sağlık
Sigortası Kurumu kullanacak. Üstelik bu yetkiyi kullanırken de birtakım kriterler
verildi. Bu, hiçbir şekilde sağlık hizmetini kısıtlayıcı bir yetki değildir.
Kanun sigortanın kapsamını belirliyor.
Muayenede sigortalılardan 2 YTL katkı payı alınacak mı?
Ekonomik Sosyal Konsey'deki tartışmalar sonucu söz konusu 2 YTL'lik katkı payının
tasarıdan çıkarılması kararlaştırıldı.
Sağlık karnesinin yerini yeni kimlik kartları alacak
Sigortalıların sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi için T.C. kimlik kartı
yeterli olacak. İçişleri Bakanlığı'nca dizayn edilecek yeni kimlik kartlarında,
sosyal güvenliğe ilişkin bilgiler de yer alacak.
İsteyen farkını ödeyerek lüks hastaneye gidebilir
Genel Sağlık Sigortası'ndan yararlananlar sosyal güvenlik kurumunun anlaşmalı
olmadığı bir hastanede tedavi olabilecek mi?
Kişiler farkını ödeyerek çok lüks hastanelerden sağlık hizmeti satın almak isterse
buna engel yok. Sistem buna izin verecek. Sosyal güvenlik kurumu o hastaneyle
fiyat sözleşmesi yapmayacak. Hasta da oraya giderken bedeli kendisinin ödeyeceğini
bilecek. Ama bu durumda da biz hastamıza, anlaşmalı bir yere gitseydi ödeyeceğimiz
rakamın yüzde 70'ini yine ödeyeceğiz
radikal