Çalışmaya devam eden veya yeniden çalışmaya başlayan emeklilerin emekli maaşlarının kesilmesine tepkiler büyüyerek devam ediyor. Emekli olduğu halde çalışan vatandaşlarımızın bir kısmı ikisi bir olunca ancak geçindiklerini, biri kesilirse ya da kazanmadığı paranın primini ödemek zorunda kalırsa nasıl geçineceklerini soruyorlar.
Konuştuğumuz sosyal güvenlik uzmanları bu önlemlerin ancak uzun dönemde, 30 yıllık bir sürede sonuç doğuracağını, emeklilerin aylıklarının kesilmesinin kısa vadede nakit çıkışını azaltacağını ama çözüm olmadığını söylüyorlar. Kısa vadede nakit çıkışı azalsın diye Anayasa'da yer almış olan sosyal devlet olma ilkesinden vazgeçilmesi, düşük gelirle de çalışarak ek kazanç elde etme çabasındaki emeklilerin zora sokulmayacağını umuyoruz. Henüz zaman var. Bu uygulama uygun bir çözüm bulununcaya dek ertelenebilir, ertelenmesini bekliyoruz.
- Çalışan emeklilerin emekli aylığının kesilmesine ya da ödenecek destek primlerinin artmasına ilişkin yeni Sosyal Güvenlik Yasası hangi emeklileri kapsıyor?
* Gündeme yaratacağı sorunlarla getirdiğimiz 5510 Sayılı Yasa, emekli olmuş ya da olacak SSK, BağKur, Emekli Sandığı emeklilerinin tümünü kapsıyor. Bu konuda yasada bir istisna yok.
- Şu anda bir işyerinde çalışan emeklilerin maaşları değişecek mi? Emekli öğretmenler için değişen bir durum olacak mı?
* Evet, onların maaşlarından kesilen SSK primi de artacak. Mevcut uygulamaya göre yüzde 30 destek primi ödeniyor. Bunun yüzde 22.5'i işveren, yüzde 7.5'i çalışan tarafından ödeniyor. Yeni durumda prim yüzde 33.5'e çıkıyor ve bunun yüzde 14'ü çalışan, 19.5'i işveren tarafından ödenecek. Dolayısıyla maaşlarında azalma olacak. Yani çalışanın ödeyeceği prim tutarı ücretinin yüzde 6.5'i kadar arttığı için maaşında da buna göre azalma olacak. İşverenlerin ödeyeceği prim tutarı yüzde 3 azalacak. Net maaş üzerinden anlaşılan işyerlerinde ise emeklinin işverene maliyeti yüzde 3.5 artacak. Bir işyerinde ücretli olarak çalışanların aldıkları emekli maaşları kesilmeyecek. Emekli öğretmelerin de diğerlerinden farkları yok.
- Kazancı çok az, zar zor işin içinden çıkmaya çalışan emeklilerin ödeyecekleri prim ne kadardır?
* Emekli olup da dükkan açarak, serbest çalışarak ya da şirket ortağı olarak faaliyette bulunanlar kazancı çok az da olsa, zarar da etse en az asgari ücretin yüzde 33.5'i kadar prim ödeyecek. Bugünkü durumda asgari ücret 531 YTL olduğu için aylık 178 YTL prim ödeyecekler. Yılbaşından itibaren geçerli olmak üzere asgari ücret artacak. Buna göre ödenecek en az prim tutarı da artacak. Emekli olan kişinin yanında çalıştırdığı elamanlardan asgari ücretten daha yüksek ücretle çalışan varsa bu defa ödenecek en az prim tutarı o elemanın ücretinin yüzde 33.5'inden az olamayacak. Örneğin, yanınızda çalışan elemanlardan en yüksek ücret alanın ücretinin brüt tutarı 1.000 YTL ise ödeyeceğiniz prim 335 YTL'den az olamayacak.
- Bir işyeri sahibi olan emeklilerinin ödeyeceği vergi arttı mı? Bu vergiyi gelirlerinden mi yoksa maaşlarının üzerinden mi ödeyecekler?
* Emekli maaşları üzerinden vergi alınmasına ilişkin IMF önerisi henüz kabul edilmedi. Bu yüzden emekli maaşları üzerinden vergi ödenmesi söz konusu değil. Artmış olan ve 1.1.2007 tarihinde yürürlüğe girecek olan şey emeklilerin ödeyecekleri destek primi. Destek primi ödemek istemeyenlerin ise emekli maaşları kesilecek.
- Bir işyerine ya da şirkete ortak olan emekliler için durum nasıl? Bu emekliler hangi kritere göre prim ödeyecekler?
* Bir işyerine ya da şirkete ortak olanlar için de durum aynı. Anonim şirketlerde kurucu ortak olmayan veya yönetim kurulunda olmayan ortaklar için bir değişiklik yapılmadı. Ancak anonim şirketlerde kurucu ortak olanlarla yönetim kurulunda olanlar, limited şirket ortakları için açıkladığımız aylık kesme veya prim ödeme söz konusu. Adi şirket ve kollektif şirket ortakları da tüccar sayıldıkları için aylık kesme veya prim ödeme onlar için de geçerli. Bazı şirketlerde emekli olan ortaklar sırf ortak sayısını tamamlamak için şirkete ortak olmuşlardır, edilmişlerdir. Bu şekilde ortak sayısını tamamlamak için şirkete ortak olanların karşılaşacağı sürpriz daha büyük olabilecek. Şirketin çalıştırdığı elemanların içinde özellikli elemanlar bulunabilir ve yüksek ücret alabilir. Örneğin bir mühendis varsa ve 3.000 YTL brüt maaşı varsa bu durumda emekli ortağın ortak sayısını doldurmak için ortak olduğuna bakılmadan 3.000 YTL üzerinden prim ödeyecek. Bu durumda ödeyeceği prim 1.005 YTL olacak. Şirket ortağı olan emekliler hemen durumlarını gözden geçirmeli.
Emekli milletvekilinin maaşı kesilmeyecek
Yasaya göre emekli iken milletvekili olanların maaşları kesilmeyecek. Milletvekilliği serbest çalışma sayılmıyor, ücret alıyorlar. Emekli olan milletvekillerinin serbest çalışmaya başlamaları veya şirket ortağı olmaları durumunda aylıkları da kesilmeyecek. Neden mi? Emekli milletvekilleri 3 ayda 10.500 YTL, yani aylık 3.500 YTL emekli maaşı alıyor. Ödeyecekleri primin aldıkları aylıkları geçmesi mümkün değil. Bunun için maaş kesilmesi kapsamına sokulmamışlar.