Gaziosmanpaşa Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Bölümü öğretim üyeleri Dr. Öğr. Üyesi Özlem DEMİR Dr. ve Öğr. Üyesi Gülçin TAŞKIRAN Çalışma İlişkileri Dergisinde yayımlanan "İİBF Mezun Adaylarının İş Bulma Ümitlerini Etkileyen Faktörler Üzerine Nicel Bir Araştırma" adlı makalesinde genç işsizlik meselesi üzerinden İİBF mezunlarının durumunu incelemişler.
Bu çalışma ile bir kamu üniversitesinin İİBF son sınıfta eğitim gören öğrencilerin (mezun adaylarının) "iş bulma ümitlerinin", demografik değişkenler, akademik başarı düzeyleri, mezun olunan bölümden memnuniyet durumu, mezun olunan bölümü tercih etme nedenleri gibi birçok değişkene göre farklılık veya benzerlik gösterip göstermediğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında toplam 41 soru ile bir anket oluşturulmuş ve 251 öğrenciye uygulanmıştır.
Eğitimli işsizliği Türkiye'de önemli sorun olmaya halen devam etmektedir. Ancak bu eğitimliler arasında bazı bölüm ya da fakülte mezunları diğer eğitimli işsizlerin oranlarıyla kıyaslandığında çok daha fazla mağdur olmaktadır. Mezun olunan bölümlerden mezun olan öğrenci sayısı arttıkça ve bu orana uygun bir emek talebi yaratılmadıkça sorun da her geçen gün büyümektedir.
TÜİK verilerine göre eğitim durumuna göre işsizlerin son 10 yıl içindeki değişimi incelendiğinde yüksekokul veya fakülte mezunlarının işsizlik oranı bazı yıllarda küçük düşüşler yaşasa da genel itibariyle artış eğilimi göstermektedir.
Eğitimli işsizler arasında özellikle İİBF mezunları Türkiye'deki diğer fakülte mezunlarıyla kıyaslandığında hem işgücü hem de işsizlik oranı açısından oldukça dikkate değer veriler sunmaktadır. TBMM Araştırma Merkezi (ARMER) tarafından 2015'te yapılan üniversite mezunu nüfusun işgücü durumu araştırmasına göre İş ve Yönetim alanı içerisinde değerlendirilen İİBF mezunları 2013 yılı itibariyle 1.506 bin kişiyle, 5.388 bin toplam üniversite mezunu işgücünün neredeyse yüzde 28'ini oluşturmaktadır. Ancak işsizlik oranları incelendiğinde ise, 2013'teki üniversite mezunu işsizlik oranı yüzde 12.3, iş ve yönetim mezunu olanların işsizlik oranı ise 13,5'tir.
İİBF mezunlarının işsizlik oranı yüksek olmasına rağmen her yıl bu fakülte için açılan kontenjan sayılarının arttırılması, AÖF ve ikinci üniversitelerde de iş ve yönetim alanına dahil olan bölümlerin yer alması da bu alandan mezun olan öğrenci sayılarını arttırmakta, buna bağlı olarak bu alan mezunlarının işgücü ve işsizlik oranları da artmaktadır.
Ancak işgücü piyasasında istihdam alanları (özellikle kamu sektöründe) mezun sayısını karşılamakta yetersiz kalmaktadır. Bu nedenle gençlerin işe yerleşme süreleri uzamakta ya da eğitim aldıkları alanın dışında farklı işlerde çalışmak zorunda kalmaktadırlar. Geleceğe ilişkin belirsizlik üniversite eğitimine devam eden gençlerin kaygılarını artırmakta, hayal kırıklığı yaratmakta ve iş bulma ümitlerini kuşkusuz olumsuz yönde etkilemektedir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin yüzde 57,4'ü "kadın", yüzde 42,62'sı "erkek"dir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin genç nüfus kapsamında olması nedeni ile yüzde 98,8'i "18-30" yaş grubu arasındadır.
Öğrencilerin geldikleri yerleşim birimine göre dağılımı incelendiğinde önemli bir kısmının (yüzde40) "büyük şehir"den geldiği görülmektedir. Öğrencilerin "iş bulma ümitleri" açısından önemli bir bölümünün büyük şehirden geliyor olması ve büyük şehirlerden gelenlerde dahi işsizlik kaygısının olması kentlerin istihdam üretme anlamında eski çekiciliğini yitirdiğinin bir göstergesi olarak yorumlanabilir.
Öğrencilerin aldıkları derslerden başarı oranları da iş bulma ümitlerini etkileyen faktörlerden biridir. Öğrencilerin akademik başarı düzeyi yüzde72'lik bir oranla "60-74" arasında olduğu görülmektedir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin ailesinde işsiz bireylerin olup olmadığı da ayrıca önemli bir faktördür. Ailesinde işsiz bireylerin olması işsizlik olgusunun kendilerinde yaratacağı etkiyi de kuşkusuz artırmaktadır. Veriler incelendiğinde öğrencilerin yüzde 59,4'ünün ailesinde işsiz birey/bireylerin olduğu dikkat çekicidir.
Araştırmaya katılan öğrencilerin "mezun olacakları bölümü tercih etme nedenleri" kapsamında "puanımın bu bölüme yetmesi" cevabı yüzde 36,6 ile ilk sırada gelmektedir.
Araştırmanın asıl amacını oluşturan ve bu kapsamda en etkin sorulardan biri ise "mezun olduktan sonra iş bulma ümidiniz var mı?" sorusudur. İİBF son sınıf öğrencilerin yüzde 62,1'inin iş bulma ümidinin olmaması dikkat çekicidir.
Yazarlar, 441 dördüncü sınıf lisans öğrencisi ile yapılan bir araştırmanın bulgularına göre üniversite son sınıf öğrencilerinde işsizlik kaygısı vardır. İşsizlik kaygı düzeyi ile durumluk kaygı düzeyi arasında negatif, sürekli kaygı düzeyi, stres belirtileri ve depresyon arasında pozitif ilişki bulunduğunu da ayrıca aktarmışlardır.
İİBF mezunu sayısının günden güne artması ve iş olanaklarının özellikle kamu sektöründe sınırlı alması bu fakültelerde okuyan öğrencilerin zaman zaman pişmanlık yaşadıkları ve başka bir fakülte tercih etmedikleri için kaygılandıkları da görülmektedir. Bu durum üzerine araştırma kapsamında sorulan sorulardan biri ise "Şimdiki aklınız olsaydı başka bir fakülte tercih eder miydiniz?" sorusudur. öğrencilerin yüzde 66,8'i başka bir fakülte tercih ederdim yanıtını vermeleri okudukları bölümden memnun olmadıkları ve gelecek kaygısı yaşadıklarını doğrular niteliktedir.
İşsizlik öğrenciler üzerinde büyük bir kaygı yaratmakla birlikte fakülte mezun adaylarının işsizliğin nedenlerine ilişkin bakış açısı da konu kapsamında önemli bir veri olarak görülmektedir. Öğrencilerin büyük bir kısmı (yüzde 66,9'u) İİBF mezunlarında işsizliğin kaynağını, mezun sayısının fazla olması olarak değerlendirmiştir. Ayrıca araştırma kapsamında sorulan diğer soruda ise öğrencilerin yüzde 80'ini İİBF mezunu olmanın değersizleştiğini düşünmektedir.
İİBF mezunlarının diplomalı işsizler ordusuna dönüşmesi mezun durumunda olan öğrencilerin de iş bulma ümitlerini etkilemektedir. Araştırma kapsamında öğrencilerin yüzde 62'sinin iş bulma ümitlerinin olmaması tehlikenin boyutlarını göstermesi açısından önemlidir.
Akademik başarı düzeyi "74-84" arasına olanların yüzde 57,4'ünün, akademik başarı düzeyi "85-100" arasında olanların ise yüzde 60'ının iş bulma ümidi vardır. Sonuç olarak akademik başarı yükseldikçe iş bulma ümidi artmaktadır.
İş bulma ümidini etkileyen ikinci faktör ise "iş arama durumuna" ilişkindir. İş aramaya başlamayanlar (67,1'inin iş bulma ümidi yok) ve mezuniyet sonrası iş aramayı bir süre düşünmeyenler (73,7'sinin iş bulma ümidi yok) iş bulma ümitleri daha azdır.
İş bulma ümidi ile iş deneyimine sahip olma arasında da ilişki vardır. Buna göre iş deneyimine sahip olmayanların iş bulma ümidi daha azdır. İş deneyimine sahip olmayanların yüzde 68,3'ünün iş bulma ümidi yoktur.
Mezun olacağı bölümden memnun olmayanların yüzde 75,7'sinin iş bulma ümidi yoktur. Özellikle okuduğu bölümden memnun olmak geleceğe ümitle bakma açısından da önemli bir faktör olarak değerlendirmek mümkündür.
Mezun olacağı bölümden memnun olmayanların iş bulma ümitlerine paralel olarak bir diğer bulgu ise "başka fakülte tercih etmek isteyenlere" ilişkindir. Şimdiki aklım olsaydı başka fakülte tercih etmek isteyenlerin yüzde 67,1'inin iş bulma ümidi yoktur.
Okudukları bölümden memnun olamamalarının en önemli nedenlerinden biri yeterli bilgi deneyim ve donanım ile mezun olmadıklarını düşünmekten ileri gelmektedir. Mesleki donanım ile mezun olmadığını düşünenlerin yüzde 69,7'sinin iş bulma ümidi olmaması şaşırtıcı bir bulgu değildir.
İşveren konumunda olsaydınız kendilerini işe almayacakların yüzde 80'inin iş bulma ümidi yoktur. Özellikle bu durumu; okudukları bölümünden yetersiz eğitim aldıklarını düşünmeleri ve işgücü piyasasına atıldıklarında gerekli donanıma sahip olmadıkları düşüncesinin bir sonucu olarak değerlendirmek mümkündür.
Öğrencilerin iş bulma ümidi etkileyen diğer bir faktör ise İİBF mezunu olmanın değersizleştiğini düşünmeleri ile ilgilidir. İş bulma ümidi olmayanların yüzde 86,4'ü İİBF mezunu olmanın değersizleştiğini düşünmektedir.
İş bulma ümidini etkileyen en önemli faktörler arasında ülkedeki işsizliğin nedeni ile ilgilidir. Ülkemizde işsizliğin nedenin siyasi ortam diyenlerin yüzde80'inin, iş bulma ümidi olmamakla birlikte "eğitim sistemindeki sorunlar", "bölümlerin ihtiyaç üzeri mezun vermesi" gibi nedenler de öğrenciler iş bulma ümitlerini olumsuz yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.
Makalenin tamamını okuma için TIKLAYINIZ