Müzakerelerin dayandığı ilkeler
1 - Müzakereler bizzat Türkiye'nin kendi değerleri üzerine temellenecek ve gidişat
Türkiye'nin üyelik gereklerini karşılamak hususundaki ilerlemesine bağlı olacaktır.
İlgili Başkanlık veya Komisyon, Konsey'in durumu düzenli olarak gözlem altında
tutabilmesi için Konsey'i tam olarak bilgilendirmeye devam edecektir. Kendi
payına birlik tarafı, ilerleyen süreçte müzakerelerin sonuçlandırılması için
gereken koşulların yerine gelip gelmediğine karar verecektir; bu karar, Komisyon'un
Türkiye'nin 6. maddede sayılan gereklilikleri yerine getirdiğini teyit eden
raporu temelinde alınacaktır.
2 - Avrupa Koseyi'nin Aralık 2004'te anlaştığı gibi, bu müzakereler Avrupa Birliği Anlaşması'nın 49. maddesine dayanır. Müzakerelerin ortak hedefi üyeliktir. Bu müzakereler, sonucu önceden garanti edilemeyecek, açık uçlu bir süreçtir. Bütün Kopenhag Kriterleri göz önüne alındığında, birliğin hazmetme kapasitesini de içerecek şekilde eğer Türkiye üyeliğin bütün yükümlülüklerini tam olarak yerine getirir bir konumda değilse, Türkiye'nin Avrupa kurumlarına mümkün olan en güçlü bağla, tam olarak bağlanması sağlanmalıdır.
3 - Genişleme, birlik ve üye devletlerin içinde bulunduğu daimi oluşum ve entegrasyon
sürecini güçlendirmelidir. Birliğin uyumunu ve etkinliğini korumak için elden
gelen yapılmalıdır. 1993 Kopenhag Avrupa Konseyi'nden çıkan sonuçlar uyarınca,
birliğin, Avrupa entegrasyonu ivmesini sürdürürken, bir yandan da Türkiye'yi
sindirme kapasitesi, hem birliğin hem de Türkiye'nin genel çıkarları bakımından
önemli bir faktördür.
Komisyon müzakereler süresince bu kapasiteyi izleyecek. Bu izleme, Türkiye'nin
üyeliğinden kaynaklanan konulara ilişkin Ekim 2004'te yayımlanan belgede yer
alan tüm konuları kapsayacak. Böylelikle, Konsey, bu üyelik koşulunun yerine
getirilip getirilmediği konusunda bir değerlendirme yapabilmesi amacıyla bilgilendirilecek.
4 - Müzakereler, Türkiye'nin 1993 Kopenhag Avrupa Konseyi tarafından belirlenen,
büyük bölümü sonradan Avrupa Birliği Anlaşması'nın 6'ya 1 sayılı maddesinde
vurgulanan ve İnsan Temel Haklar Şartı'nda ilan edilen siyasi kriterleri yeterince
karşıladığının kabulü temelinde başlatılmaktadır. Birlik Türkiye'den, reform
sürecini devam ettirmesini ve özgürlük, demokrasi, insan haklarına saygı, temel
özgürlükler ve hukukun üstünlüğü gibi konularda daha ileri gitmek yönünde çalışmasını;
özellikle işkenceye ve kötü muameleye sıfır toleransla ilgili önlemlerin yasallaştırılması
ve uygulanmasını güçlendirip yaygınlaştırılmasını; ifade özgürlüğü, dinsel özgürlük,
kadın hakları, sendika haklarını içeren ILO standartları ve azınlık haklarına
yönelik düzenlemeleri hayata geçirmesini beklemektedir. Birlik ve Türkiye aralarındaki
yoğun siyasi diyaloğu sürdüreceklerdir. Sayılan alanlardaki ilerlemenin, özellikle
temel özgürlükler ve insan haklarına tam saygı konularında tam ve etkili uygulamayla
birlikte geri döndürülemez olmasını sağlamak için, Konsey'e düzenli raporlar
verilmesi istenen Komisyon, söz konusu süreci Komisyon'un 2004 raporlarında
belirtilen çekincelere, tavsiyelere ve her yıl yayımlanan raporlara uygun olarak
yakından takip etmeyi sürdürecek.
5 - Türkiye'nin, birliğin üzerine bina edildiği özgürlük, demokrasi, insan
haklarına saygı, temel özgürlükler ve hukukun üstünlüğü gibi konuları ciddi
ve sürekli bir biçimde ihlal etmesi durumunda, Komisyon, kendi inisiyatifiyle
veya üye devletlerin üçte birinin isteğiyle, müzakerelerin askıya alınmasını
tavsiye edecek ve daha sonra devam edebilmesi gereken koşulları önerecektir.
Komisyon böyle bir tavsiye kararını, Türkiye'yi de dinledikten sonra, nitelikli
oy çoğunluğuyla alacaktır. Üye devletler, Hükümetlerarası Konferas'ta Konsey
kararına göre, Uluslararası Konferans'taki genel oybirliği zorunluluğu uyarınca
hareket edecektir. Avrupa Parlamentosu konuyla ilgili bilgilendirilecektir.
6 - Müzakerelerin ilerlemesi, ekonomik ve sosyal bir birleşme çerçevesi kapsamında
Türkiye'nin katılıma hazırlık aşamasında kaydettiği ilerleme ile 2. paragraftaki
Komisyon'un raporuna göre yönlendirilecektir. Bu ilerleme, özellikle aşağıdaki
gerekliliklere göre ölçülecektir:
- Üyelik için aşağıdaki gereklilikleri belirleyen Kopenhag Kriterleri:
"demokrasiyi garanti eden kurumların istikrarı, hukukun üstünlüğü, insan
haklarına ve azınlıklara saygı ve azınlıkların korunması;
"işleyen bir serbest piyasa ekonomisinin varlığı ve birlik dahilindeki
rekabet basıncına ve piyasa kuvvetlerine göğüs gerebilme kapasitesi;
"siyasi ve ekonomik hedeflere, yanı sıra ortak para birimi hedefine bağlılık
da dahil, üyeliğin yükümlülüklerini hayata geçirme yeteneği ve müktesebata etkin
bir biçimde uyum ve müktesebatı etkin uygulama yönünde yönetsel kapasite;
- Türkiye'nin iyi komşuluk ilişkilerine samimi inancı ve bütün sınır ihtilaflarını,
gerekirse Uluslararası Adalet Divanı'nın bağlayıcı hükümleri de dahil olmak
üzere, BM Şartı'na uygun barışçı çözüm ilkesine göre gidermeyi taahhüt etmesi;
- Türkiye'nin Kıbrıs sorununun BM çerçevesi ve birliğin dayandığı ilkelerle
paralellik içinde nihai bir çözüme ulaştırılması çabalarına verdiği desteği
sürdürmesi, nihai çözüm için gereken olumlu iklime katkı sağlayacak adımlar
atması ve Türkiye ile, Kıbrıs Cumhuriyeti de dahil bütün AB üye devletleri arasındaki
ikili ilişkilerin normalleştirilmesi yönünde ilerleme kaydetmesi;
- Türkiye'nin Ortaklık Anlaşması'nın ortaya koyduğu yükümlülükleri ve Gümrük
Birliği'ni tüm AB üye ülkelerine genişleten Ek Protokolü, bilhassa da AB-Türkiye
Gümrük Birliği'ne ilişkin olanları yerine getirmesi, düzenli olarak gözden geçirilen
Katılım Ortaklığı'nı uygulaması.
7 - Üyeliğe giden dönemde Türkiye'nin, üçüncü taraf ülkelere yönelik politikalarını
ve uluslararası örgütler içindeki konumlarını, (bu örgütler ve düzenlemelerdeki
AB ülkelerinin üyelikleri de içinde olmak üzere) artan bir biçimde birlik ve
üye devletler tarafından kabul edilmiş politikalara ve konumlara yakınlaştırması
gerekecektir.
8 - Müzakerelere paralel olarak birlik, Türkiye ile arasındaki siyasi ve sivil
toplum diyaloğunu sürdüreceklerdir. Kapsamlı sivil toplum diyaloğunun amacı
halkları bir araya getirmek suretiyle karşılıklı anlayışı arttırmak olacaktır.
9 - Türkiye, kendi üyeliğiyle aynı zamanda gerçekleşen bütün diğer üyelik müzakerelerini kabul etmek durumundadır.
Müzakerelerin özü
10 - Üyelik, birlik sistemine bağlı hakların ve yükümlülüklerin ve birlik 'müktesebatı'
olarak bilinen kurumsal çerçevesinin kabulü anlamına gelmektedir. Türkiye, üyelik
noktasına geldiğinde bunları uygulamak durumunda olacaktır. Yanı sıra, hukuksal
uyuma ek olarak üyelik, müktesebatın zamanında ve etkin uygulanmasını ifade
etmektedir. Müktesebat sürekli olarak değişim geçirmekte ve aşağıdaki unsurları
içermektedir:
- Birliğin temelini teşkil eden Anlaşmaların içeriği, ilkeleri ve siyasi hedefleri;
- Anlaşmalara uygun olarak kabul edilen yasalar ve kararlar, ve Adalet Divanı'nın
içtihatları;
- hukuki bağlayıcılığı olsun veya olmasın, kurumlararası anlaşmalar, kararlar,
açıklamalar, tavsiyeler, kılavuzlar gibi, birlik çerçevesi içinde kabul edilen
diğer kurallar;
- ortak dış politika ve güvenlik politikası çerçevesindeki ortak eylemler, ortak
pozisyonlar, açıklamalar, sonuçlar ve diğer kurallar;
- adalet ve içişleri çerçevesinde kabul edilen ortak eylemler, ortak pozisyonlar,
imzalanan anlaşmalar, kararlar, açıklamalar ve diğer kurallar;
- Toplulukların kendi üye devletleriyle, birlikle ortaklaşa vardığı uluslararası
anlaşmalar ve üye devletlerin birlik faaliyetleriyle ilgili olarak kendi aralarında
vardığı uluslararası anlaşmalar.
Türkiye'nin, üyelikten önce müktesebatın Türkçe çevirilerini makul bir sürede
hazırlaması gerekecektir. Yanı sıra, üyeliğine bağlı olarak AB kurumlarının
doğru işlemesi için gereken yeterli sayıda çevirmeni eğitmesi gerekecektir.
11 - Türkiye'nin üye devlet sıfatıyla sahip olacağı bütün haklar ve yükümlülükler,
Türkiye ile topluluklar arasındaki bütün mevcut ikili anlaşmaların ve Türkiye'nin
taraf olduğu, fakat üyelik gerekleriyle uyuşmayan bütün diğer uluslararası anlaşmaların
feshi anlamına gelmektedir. Ortaklık Anlaşması'nın müktesebata aykırı herhangi
bir maddesi, üyelik müzakerelerinde emsal olarak gösterilemez.
12. Türkiye'nin müktesebattan kaynaklanan hak ve yükümlülükleri kabulü, müktesebata
özel uyumlar gerektirebilir ve istisnai olarak, üyelik müzakereleri sırasında
belirlenmesi gerekecek geçiş tedbirlerine yol açabilir.
Gereken yerlerde müktesebata ilişkin özel adaptasyonlar, bu müktesebatı kabul
ettiklerinde üye ülkelerin uyguladığı şekliyle müktesebatta bulunan ilke, kriter
ve parametreler temel alınarak ve Türkiye'nin özellikleri dikkate alınarak kararlaştırılacaktır.
AB Türkiye'nin geçici önlemlere ilişkin taleplerini, süre ve kapsamlarının kısıtlı
olmaları ve müktesebatın uygulanmasına dair açıkça tanımlanmış aşamaları bulunan
bir plan eşliğinde sunulmaları koşuluyla, kabul edebilir. İç pazarın genişletilmesiyle
ilgili alanlarda, düzenleyici önlemler hızla hayata geçirilmeli ve geçiş dönemleri
kısa ve az sayıda olmalıdır; büyük mali harcamalar gibi önemli çaba gerektiren
kapsamlı uyum çalışmalarında sürekli, ayrıntılı ve bütçelenmiş bir uyum planı
kapsamında uygun geçiş düzenlemeleri öngörülebilir. Geçiş düzenlemeleri hiçbir
şekilde AB'nin kural veya politikalarında değişikliğe yol açmamalı, kendi işleyişini
engellememeli veya rekabette ciddi sapmalara yol açmamalıdır. Bu bağlamda AB'nin
ve Türkiye'nin çıkarları dikkate alınmalıdır.
Uzun geçiş dönemleri, derogasyonlar, özel düzenlemeler veya kalıcı kısıtlayıcı
şartlar, yani kısıtlayıcı önlemler için kalıcı olarak temel alınabilecek şartlar
düşünülebilir. Komisyon bunları uygun şekilde, kişilerin serbest dolaşım, yapısal
politikalar veya tarım gibi alanlardaki önerilerine dahil edecektir. Ayrıca
kişilerin serbest dolaşımının 'eventual establishment'ına ilişkin karar alma
sürecinde üye ülkelerin azami rol oynamasına izin verilecektir. Geçiş düzenlemeleri
veya kısıtlayıcı önlemler, rekabet veya iç pazarın işleyişi üzerindeki etkilerine
göre gözden geçirilecektir.
Müktesebata teknik uyumun ayrıntılarının, üyelik müzakeleri sırasında tespit
edilmesine gerek yoktur. Bunlar Türkiye ile işbirliği içinde hazırlanacak ve
AB kurumları tarafından, üyelik tarihinde yürürlüğe girecek şekilde vaktinde
kabul edilecektir.
13. Türkiye'nin üyeliğinin mali yönleri, uygulanabilir Mali Çerçeve içinde
ele alınmalıdır. Ancak Türkiye'nin üyeliğinin önemli mali sonuçları olabileceğinden,
müzakereler ancak, 2014 yılından itibaren Mali Çerçeve'nin oluşturulmasının
ardından, bunun getireceği olası mali reformlarla birlikte sonuçlandırılabilir.
Düzenlemeler finansal yükümlülüklerin üye ülkeler arasında eşit şekilde paylaştırılacağını
garanti eder.
14. Türkiye üye ülke olarak kabul edildikten sonra ekonomik ve parasal birliğe
bir derogasyonla katılacak, ve Konsey'in, Türkiye'nin gereken koşulları yerine
getirip getirmediğine yönelik bir değerlendirmeye dayanarak alacağı karar neticesinde,
avroyu ulusal para birimi olarak kabul edecektir. Bu alanda geri kalan müktesebat,
üyelik itibarıyla tümüyle geçerli olacaktır.
15. Özgürlük, adalet ve güvenlik alanlarında AB üyeliği için, Türkiye'nin üye
olurken bu alanlardaki müktesebatı, Schengen müktesebatı da olmak üzere tümüyle
kabul etmesi gerekir. Ancak bu müktesebatın bir kısmı Türkiye'de sadece, Türkiye'nin
yürürlükteki Schengen müktesebatını uygulamaya hazır olup olmadığı değerlendirmesine
göre, iç sınırlarda şahıslar üzerindeki kontrollerin kaldırılmasına yönelik
bir Konsey kararını takiben uygulanabilecektir.
16. AB, nükleer güvenliğin tüm yönleri dahil olmak üzere, yüksek düzeyde çevre
korumasının önemini vurgular.
17. Müktesebatın tüm alanlarında, Türkiye kurumlarını, yönetim kapasitesini ve idare ve yargı sistemlerini gerek ulusal, gerek bölgesel düzeyde, müktesebatı etkin bir şekilde hayata geçirme amacıyla AB standartlarına yükseltmeli, veya gerektiği durumda, bunları üyelik öncesinde vaktinde hayata geçirebilmeye yetkin olmalıdır. Genel anlamda bu, etkin ve tarafsız bir sivil kamu hizmeti üzerine inşa edilmiş iyi işleyen ve istikrarlı bir kamu idaresi ve bağımsız ve etkin bir yargı sistemi gerektirir.
Müzakere prosedürleri
18- Müzakereler, bir tarafta tüm üye ülkeler, diğer tarafta aday ülkenin katıldığı
Hükümetlerarası Konferans tarafından yürütülür.
19 - Komisyon müktesebatı formel bir inceleme sürecine alarak ('tarama'), müktesebatı
Türk makamlarına açıklayacak, Türkiye'nin müzakerelerin belirli alanlarını başlatmaya
yönelik hazırlık durumunu değerlendirecek ve müzakerelerde büyük olasılıkla
konu edilecek meseleler için ön bilgiler elde edecektir.
20. Tarama işlemi ve ardından gelecek müzakereler için müktesebat, her biri
belirli bir politika alanını kapsayan bir dizi bölüme ayrılacaktır. Bu bölümlerin
bir listesi Ek'te verilmiştir. Türkiye veya AB tarafından müzakerelerin herhangi
bir bölümü hakkında belirtilecek herhangi bir görüş, diğer bölümlerde alınacak
tutumu hiçbir şekilde etkilemeyecektir. Ayrıca müzakereler sürecinde kısmen
de olsa belirli bölümler üzerine varılacak anlaşmalar, tüm bölümlere dair genel
bir anlaşmaya varılmadıkça, nihai nitelik taşımayacaktır.
21. Komisyonun Türkiye'nin üyeliğe ilerleyişi üzerine düzenli raporlarına ve
özellikle Komisyon'un tarama sürecinde elde ettiği bilgilere dayanılarak Konsey,
Komisyon'un bir önerisi üzerine oybirliğiyle hareket ederek, her bir bölümün
geçici olarak kapatılması ve gereken yerlerde açılması için kriterler belirleyecektir.
AB, bu gibi kriterleri Türkiye'ye bildirecektir. Bölümlere göre açıkça tarif
edilen bu kriterler özellikle, müktesebat ile yasal uyumu ve yeterli idare ve
yargı kapasitesinin varlığını gösterir şekilde, müktesebatın ana öğelerinin
hayata geçirilmesinde tatmin edici ilerlemeleri konu alacaktır. Gereken yerlerde
kriterler ayrıca, Ortaklık Anlaşması'nda kararlaştırılmış olan ve bilhassa müktesebatın
gereklerini yansıtan taahhütlerin yerine getirilmesini de kapsayacaktır. Müzakerelerin
uzun bir dönemi kapsadığı veya yeni müktesebat gibi yeni öğelerin dahil edilmesi
amacıyla bir bölüme yeniden dönüldüğü durumlarda, mevcut kriterler güncellenebilir.
22. Türkiye'den, müktesebatla ilgili durumunu belirtmesi ve kriterleri karşılamada
gösterdiği ilerlemeyi rapor etmesi istenecek-tir. Müzakelerin ilerleme hızını,
Türkiye'nin müktesebatı, uygun idari ve yargı yapılarıyla etkili ve etkin uygulaması
da dahil olmak üzere kendi sistemine doğru aktarması ve hayata geçirmesi belirleyecektir.
23. Bu amaçla Komisyon, Türkiye'nin tüm alanlardaki ilerleyişini yakından izleyecek, kullanılabilir tüm araçları, Komisyon tarafından veya adına sahada yapılacak uzman incelemeleri de dahil olmak üzere, kullanacaktır. Komisyon AB Ortak Pozisyonları taslağını sunarken Konsey'i Türkiye'nin ilgili her alandaki ilerleyişi hakkında bilgilendirecektir. Konsey, o bölümle ilgili müzakerelerde alınacak sonraki adımları kararlaştırırken, bu değerlendirmeyi dikkate alacaktır. AB'nin müzakerelerde her bölüm için ihtiyaç duyabileceği ve Konferans'a Türkiye tarafından temin edilecek bilgilere ek olarak, Türkiye'nin bölümlerden birinin geçici olarak kapatılmasından sonra dahi, müktesebata uyum ve müktesebatın hayata geçirilmesi çalışmalarına dair düzenli olarak ayrıntılı ve yazılı bilgi vermeye devam etmesi gerekecektir. Geçici olarak kapatılmış bölümlerde Komisyon, özellikle Türkiye'nin önemli kriterleri karşılayamaması veya taahhütlerini hayata geçirememesi durumlarında, müzakerelerin yeniden başlatılmasını önerebilecektir.
EK
BÖLÜM BAŞLIKLARININ ÖN LİSTESİ
(Not: Bu liste, müzakerelerin uygun bir aşamasında, konuların ele alınış sırasını
hiçbir şekilde etkilemeyecektir.)
1. Malların serbest dolaşımı
2. İşçilerin serbest dolaşımı
3. Establishment hakkı ve hizmet verme özgürlüğü
4. Sermayenin serbest dolaşımı
5. Kamu satınalımı
6. Şirketler hukuku
7. Fikri mülkiyet hukuku
8. Rekabet politikası
9. Mali hizmetler
10. Bilgi toplumu ve medya
11. Tarım ve zirai kalkınma
12. Gıda güvenliği, hayvan ve bitki sağlığı politikaları
13. Balıkçılık
14. Taşımacılık politikası
15. Enerji
16. Vergilendirme
17. Ekonomik ve moneter politika
18. İstatistikler
19. Sosyal politika ve istihdam
20. Teşebbüs ve sanayi politikası
21. Trans-Avrupa ağları
22. Bölgesel politika ve yapısal araçların koordinasyonu
23. Yargı ve temel haklar
24. Adalet, özgürlük ve güvenlik
25. Bilim ve araştırma
26. Eğitim ve kültür
27. Çevre
28. Tüketici ve sağlık koruma
29. Gümrük birliği
30. Dış ilişkiler
31. Dış politika, güvenlik ve savunma politikası
32. Mali kontrol
33. Mali koşullar ve bütçe koşulları
34. Kurumlar
35. Diğer konular
Kaynak: haber10