İlk defa ele alınan bitki türlerinde, genellikle o bitkinin ülkeye faydalılığı, uzun süreli yararı ve ayakları yere basan oluşumu konusu üzerinde durulmaktan çok; o bitkinin popülaritesi, kısa süreli getirisi coşkun bir söylemle öne çıkmakta ve bu durumda istenilen hedefe ulaşılamadığı gibi, o alanda iyi niyetle ve gerçekçi çalışanları da olumsuz etkilemektedir.
Öncelikle TAGEM'e (Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü) bağlı KENDİ ENSTİTÜSÜ kurulmalıdır. Neden?
- Kendir bitkisinin aslı Kenevir olduğu için öncelikle zihinlerde olumsuz bir şöhrete sahiptir. Bu durum ancak devlet eliyle düzeltilebilir. Şu anki tartışmaların, söylemlerin, plansız ve düzensiz oluşumların önüne geçmenin yolu bir an önce kurumsallaşmadır.
- Bütün tarımsal konularda olduğu gibi bu konuda da mevzuatı bürokratlar hazırladığı için, yeniliklere açık, konuyu bilen yetkililerin kılavuzluğunda bu bitkinin önü açılabilir. Bunun içinde öncelikli olarak Tarım Orman Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü olayın merkezinde yer almalıdır.
- Enstitü için en uygun yer; geçmişteki yetiştirme durumu ve uygunluğu, sanayi merkezlerine yakınlığı, ulaşım vs... gibi özellikler dikkate alınarak belirlenmelidir.
- Herhangi bir Enstitünün içinde herhangi bir alt birim olarak konunun ele alınması ise, yeterince ilgi görmeyeceği, bürokrasiyi uzatacağı, birkaç mühendisin insafına kalacağı gerekçesiyle işlevsiz kalacaktır.
- Bu tür konularda üniversiteler bilgi ve akademik anlamda önemli yere sahip olsalar da, uygulama, sahiplenme, sürdürülebilirlik, bürokrasi, toparlayıcılık ve mevzuat konularında Bakanlık kadar etkili olamamaktadırlar. Ayrıca akademisyenler birçok bitkide çalıştıkları için, konuya akademik yayın ve proje bağlamında yaklaşacaklar, parasal getirisi ile ilgilenecekler ve böylece de sürdürülebilirlik ve sahiplenme konusunda gereken kalıcı etkiyi gösteremeyeceklerdir.
- Normal şartlarda iyi bir yapılanmayla konu araştırma enstitüleri her zaman daha başarılı sonuçlar almaya müsaittir.
Ortak Paydaşların Tutumu ve Uyumu Başarının Belirleyicisidir
- İlk defa ele alınan bitki türlerinde, genellikle o bitkinin ülkeye faydalılığı ve uzun süreli yararı, sağlam ve ayakları yere basan oluşumu konusu üzerinde durulmaktan çok; o bitkinin popülaritesi, kısa süreli getirisi, etkilediği alandan faydalanma imkanları, katılımcıların (paydaşların) ortaya koydukları sermayenin büyüklüğü, sosyal ve siyasi gücü konularında değer verilmekte, coşkun bir söylemle ortaya çıkılmakta ve istenilen hedefe ulaşılamadığı gibi, o alanda iyi niyetle ve gerçekçi çalışanları da olumsuz etkilemektedirler. Tıpkı, siyez buğdayında, kara buğdayda, kinoa bitkisinde ve bazı tıbbi aromatik bitkilerde olduğu gibi. Bu konularda coşkun söylemle çıkan ancak uygulamadaki sonuçların başlangıçtaki söylemlerle uyuşmadığını gören ve sonra konudan çekilenlerin yaptığı budur.
- Araştırma Enstitüsü kılavuzluğunda, üniversite, özel sektör ortak proje ve çalışmalar yaptığı takdirde; bürokrasi azalacak, üretici bugün karşılaştığı; tohum bulma ve tohum üretme, tescil ve sertifikasyona dahil olma, yurt dışından tohum getirme, gümrükte işlerin uzaması, yerli çeşitleri bulma ve ıslah çalışmaları gibi sorunlarla karşılaşmayacak, daha güvenli bir çalışma ortamı oluşacak, bilgi ve tecrübe sermayeyle birleşerek bu alana bağlı endüstriyi de peşinden sürükleyecektir.
- İlerleyen zaman içerisinde şu an için tamamen yasak olan, ancak ilaç vb yapımında kullanılabilen tıbbi kenevir de Tarım Orman Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve özel sektör ortaklaşa çalışmaları ile projelendirilebilecek ve tamamen kontrollü şartlarda, güvenli ortamda ülke menfaatine uygun çalışmalar yapılabilecektir.
Kenevirden elde edilen ürünlerin efsanelerden uzak gerçekçi bir şekilde listelenmesi ve öncelik sırasının belirlenmesi, tohum geliştirme ve temin etme imkanlarının projelendirilmesi, ekonomik analizlerin yapılması, bütün bunları yaparken ekip çalışmasının belirleyici olması, özel sektör kamu işbirliğinin oluşmasına ortam hazırlanması öncelikli konulardır. Bunun içinde kenevir konusunda yatay popülist konuşma ve davranışlardan sıyrılıp dikey üretken yönelişlerle doğru ve kararlı amaçların ve muhatapların belirlenmesi gerekmektedir.
M. Murat GÜN