Sahte banknotu bulundurmak ve kullanmak suç olduğu için, herkes bunu bir başkasına yutturmak peşinde. Saydığı banknotlar arasında sahtesini gören bazı banka veznedarları, bu banknotla ilgili işlemlere başlamak yerine banknotu ATM makinesine koymayı da tercih edebiliyor."
Merkez Bankası, sahte paraları ayırmadan bankalara dağıtıyor
Yılbaşında paramızdan altı sıfır attık. Bu operasyondan ne bekliyorduk, ne
elde ettik?
A) Muhasebe ve hesaplama işlerinin kolaylaşmasını bekliyorduk. Kolaylaştı.
B) Piyasaya 50 ve 100 liralık yeni kupürler çıkarılmasını bekliyorduk. Beklentimiz
gerçekleşti. Ancak, banknotların biçimlendirilmesinde, olması gereken özen gösterilmemişti.
Şimdi, bunların yeniden değiştirilmesi gündemde.
Kalpazanlar devrede
C) Yeniden kuruş kullanımının başlamasını bekliyorduk. Kısmen başarıldı. Bir
liranın hem madeni hem kâğıt para oluşu, piyasaya yeterli madeni para verilemeyişi
ve madeni paralarda euro ile benzerlikler bulunuşu yüzünden, yeniden kuruş kullanımını
olması gereken ölçüde yerleştirilemedi. Ama, piyasada madeni para yerine çiklet
verme uygulamasına gerek kalmayacak ölçüde madeni para var.
D) Daha emniyetli, sahtesi daha az banknotlar kullanmayı bekliyorduk. Bu beklentimiz
karşılanamadı. Banknotlara kullanıcı tarafından algılanabilecek eskiden var
olandan fazla emniyet unsuru konulamadı. Oysa, kalpazanlık metotları gelişmişti.
Dolayısıyla, banknotlarımızın sahtesinin, göreceli olarak eskiden olduğundan
daha rahat üretilebilmesi olanağı doğdu. Diğer ülke banknotlarında emniyet tedbirleri
arttıkça da, uluslararası kalpazanlar bizim banknotların sahtesini yapmaya yöneldiler.
Sonuçta, piyasamızda sahte banknotlar kol gezmeye başladı.
E) Daha temiz banknotlar kullanmayı bekliyorduk. Bu beklentimiz de karşılanamadı.
Yeterince, yeni banknot basılamadı. Basılanların bir bölümü de, sahtelerinin
çokluğu yüzünden kullanılamadı. Öte yandan, sayım problemleri nedeniyle hâlâ
fersude (yıpranmış) banknotlar piyasadan çekilemiyor.
Sahteler ATM'de
Sonuçta, paradan altı sıfır atılması operasyonu on üzerinden ancak beş puan
alabildi. Üstelik, hatalar sürecek gibi görünüyor.
Peki, neden ATM makineleri sahte banknot veriyorlar? Cevap basit. Bankalar
banknotları tam olarak saymadan ve sahtelerini ayırmadan Merkez Bankası şubelerine
getiriyorlar. Merkez Bankası, bu banknotların tümünü sayarak alma sistemini
henüz kuramadı. Bankalardan gelen banknotların önemli bir bölümü, çuvallarda
sayılmadan bekletiliyor. Sonra da, banknot ihtiyacı olan bankalara bu sayılmamış
ve sahteleri ayrılamamış banknotlar veriliyor. Bu banknotları alan bankalar,
Merkez Bankası'nın sahte kontrolü yaptığını varsayarak, banknotları doğrudan
ATM makinelerine koyuyorlar.
Herkes yutturma peşinde
Öte yandan, sahte banknotu bulundurmak ve kullanmak suç olduğu için, herkes
bunu bir başkasına yutturmak peşinde. Saydığı banknotlar arasında sahtesini
gören bazı banka veznedarları, bu banknotla ilgili işlemlere başlamak yerine
banknotu ATM makinesine koymayı da tercih edebiliyor. Sahte banknotun ATM makinesinden
alındığı ispat edilemeyeceğine göre, sahte banknot müşteriye geçirilmiş ve banka
da hem külfetten hem de zarardan kurtarılmış oluyor. Sonuçta, sahte banknotlar
piyasayı gittikçe artan biçimde kaplıyor.
Kafayı kuma gömmek bizi sorunlardan kurtarmıyor.
Yaman TÖRÜNER/Milliyet