657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nda aile yardım ödeneği altında Çocuk
Yardımının hangi hal ve koşullarda ödeneceğine dair hükümlere yer verilmiştir.
Kanunun Aile yardımı ödeneği başlıklı 202 nci maddesine göre,
"Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir.
Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan
veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için 1500,
çocuklarından herbiri için de 250 gösterge rakamının (72 nci ay dahil olmak
üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için bir kat artırımlı) aylık katsayısı
ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir. Eşlerden birine
iş akdi veya toplu sözleşme gereği çocukları için yapılan aile yardımı ödeneği
daha düşük ise, yalnız aradaki fark ödenir. Bu fıkrada yer alan gösterge rakamlarını
3 katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.
Dul memurların çocukları için yukarıdaki fıkralar hükmü uygulanır.
Boşanma veya ayrılık vukuunda mahkeme bu yardımın hangi tarafa ve ne oranda
verileceğini de kararında belirtir.
Devlet memurunun, geçimini sağladığı üvey çocukları için de bu ödenek verilir."
Aile yardımı ödeneğinin ödeme usulü başlıklı 203 maddesinde,
" Aile yardımı ödeneği Devlet memurlarına her ay aylıklariyle birlikte ödenir.
Karı ve kocanın her ikisi de memur iseler bu ödenek yalnız kocaya verilir. Aile
yardımı ödenekleri hiçbir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir ve borç
için haczedilemez."
Aile yardımı ödeneğine hak kazanma başlıklı 204.maddesinde, "Memur, eş için
ödenen aile yardımı ödeneğine evlendiği; çocuk için ödenen yardıma da çocuğunun
doğduğu tarihi takip eden ay başından itibaren hak kazanır.
Çocuk için aile yardımı ödeneği verilmeyecek haller başlıklı 206.maddesinde
ise Aşağıdaki hallerde çocuklar için aile yardımı ödeneği verilmez:
1. Evlenen çocuklar,
2. 25 yaşını dolduran çocuklar (25 yaşını bitirdiği halde evlenmemiş kız çocukları
ile çalışamayacak derecede malullükleri resmi sağlık kurulu raporuyla tespit
edilenler için süresiz olarak ödeneğin verilmesine devam olunur.),
3. Kendileri hesabına ticaret yapan veya gerçek veya tüzel kişiler yanında her
ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışan çocuklar (Öğrenim yapmakta
iken tatil devresinde çalışanlar hariç),
4. Burs alan veya Devletçe okutulan çocuklar."
Hükümlerine yer verilmiştir.
Buna göre, (01.01.2025-30.06.2025 Döneminde Geçerli Olmak Üzere, Aile Yardımı
(2.273 x 1,012556)= 2.301,54 TL, Çocuk Yardımı (250 x 1,012556) =253,14 TL olarak
uygulanmaktadır. Bu tutarlar, 72 nci ay dahil olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer
alan çocuklar için bir kat artırımlı olarak hesaplanacaktır. Doğum Yardımı ise
6637 sayılı Kanunun 23/a maddesiyle 15.05.2015'ten itibaren kaldırılmıştır.
Öte yandan 7546 sayılı Kanunla 3/6/2011 tarihli ve 633 sayılı Sosyal Hizmetler
Alanında Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye eklenen ek 4
üncü maddesi ile,
"Türk vatandaşlarına, 1/1/2025 ve sonrasında canlı doğan çocukları için başvuru
yapılması ve Türkiye'de ikamet ediyor olmaları koşuluyla;
a) Birinci çocuk için tek seferlik 5.000 TL,
b) İkinci çocuk için başvurunun yapıldığı ay itibarıyla 5 yaşını tamamlayana
kadar (altmışıncı ay dahil) aylık 1.500 TL,
c) Üçüncü ve sonraki çocuklar için başvurunun yapıldığı ay itibarıyla 5 yaşını
tamamlayana kadar (altmışıncı ay dahil) aylık 5.000 TL,
tutarında doğum yardımı yapılır. Bu tutarları, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu
uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranını geçmemek üzere belirlenecek
oranda artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir.
Doğum yardımı ödemeleri, 29/5/1986 tarihli ve 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma
ve Dayanışmayı Teşvik Kanununun 2 nci maddesi kapsamında muhtaçlık şartı aranmaksızın
Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonundan yapılır. Bu amaçla ihtiyaç
duyulan kaynak genel bütçeden Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonuna
aktarılır.
Doğum yardımı, hiçbir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödenir ve haczedilemez.
Doğum yardımından yararlananların gerçek dışı beyanda bulunmaları nedeniyle
yersiz ödemeye sebebiyet verilmesi halinde, bu ödemelerin, bir ay içinde ödemenin
yapıldığı tarihten tahsil edildiği tarihe kadar geçen süre dikkate alınarak
6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen gecikme zammı oranında hesaplanacak
faiz ile birlikte iade edilmesi, haksız yararlanana ödeme yapan kurum tarafından
bir yazı ile bildirilir. Bu süre içinde ödeme yapılmaması halinde bu alacakların
ilgili vergi dairesine bildirilmesi üzerine anılan Kanun hükümlerine göre takip
ve tahsil edilir."
Hükümleri getirilmiştir.
Sözkonusu maddenin uygulanmasına dönük olarak çıkarılan Doğum Yardımı Yönetmeliği
(Karar Sayısı: 9721) çerçevesinde, doğum yardımı başvurusu, çocuğun KPS'ye kayıt
işleminin tamamlanmasını müteakip, sağ olması kaydıyla; ilk çocuk için doğum
tarihinden sonraki 12 ay içinde, diğer çocuklar için 5 yaşını tamamlayıncaya
kadar başvuru yerlerine yapılır.
Anne Türk vatandaşı ve sağ ise başvuru, anne tarafından ya da anne adına baba
tarafından yapılır. Annenin Türk vatandaşı olmaması veya vefat etmiş olması
halinde ya da Bakanlıkça belirlenecek zorunlu hallerde başvuru, Türk vatandaşı
olan baba tarafından veya çocuğun kanuni temsilcisi tarafından yapılır. Anne
ve babanın her ikisinin de vefat etmiş olması halinde başvuru, çocuğun kanuni
temsilcisi tarafından yapılır.
Başvuru; anne, baba ve çocuk ile varsa diğer çocukların Türkiye Cumhuriyeti
kimlik numaralarını, doğruluk beyanını ve Bakanlıkça belirlenecek diğer bilgileri
içerir.
Başvuruda yer alan doğruluk beyanında, başvuran kişinin evlat edindiği çocukları
bulunması halinde evlat edinmeye ilişkin bilgi ve belgeler beyan edilir.
1/1/2025 tarihinden önce canlı doğan çocuk için doğum yardımı almaya hak kazananlara,
1/6/2025 tarihine kadar başvurmaları şartıyla, 16 ncı madde ile yürürlükten
kaldırılan 5/5/2015 tarihli ve 2015/7695 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe
konulan Doğum Yardımı Yönetmeliği hükümlerine göre doğum yardımı ödemesi yapılır.
Kamu personeli ise her ne statüde olursa olsun (hizmet alımı yoluyla istihdam
edilenler dahil) çalıştığı kuruma başvurmak suretiyle bu yardımdan istifade
edebilecektir.
Türkiye yüzyılı perspektifine uygun olarak, genç ve dinamik bir neslin inşasında
çocuk yardımlarının genç nüfusun iş ve meslek edinimi, yüksek öğrenimi ve ilerleyen
süreçlerde iş ve aile yaşamlarında yeni gelişim alanları da dikkate alınarak
çeşitlendirilmesi ve zenginleştirilmesi toplumsal olarak önemli katkılar sağlayabilecektir.