İşte 12 Eylül'ün Bilançosu

4 Nisan 2012 tarihinde başlayan 12 Eylül davası sona erdi.

Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesi, darbeyi düzenleyenler arasında hayatta olanlardan, dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren ile Hava Kuvvetleri Komutanı Tahsin Şahinkaya hakkında müebbet hapis cezası verdi.

Peki 12 Eylül tam olarak nedir? O dönemde neler oldu, darbe ortaya nasıl bir bilanço çıkardı? Hep birlikte bakalım...

12 Eylül Darbesi Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 12 Eylül 1980 günü emir-komuta zinciri içinde gerçekleştirdiği askerî müdahaledir.

27 Mayıs 1960 darbesi ve 12 Mart 1971 muhtırasının ardından Türkiye Cumhuriyeti tarihinde silahlı kuvvetlerin yönetime üçüncü açık müdahalesidir.

Bu müdahaleyle Süleyman Demirel'in Başbakan'ı olduğu hükümet görevden alındı, Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi, 1970 sonrasında değiştirilen 1961 Anayasası uygulamadan kaldırıldı ve Türkiye siyasetinin yeniden tasarlandığı bir askerî dönem başladı.

Bu dönem yaklaşık dokuz yıl sürdü.

12 Eylül 1980 ardından partiler lağvedildi, parti liderleri önce askerî üslerde gözetim altında tutuldu, ardından yargılandı.

İşte 12 Eylül askeri darbesinin toplumsal bilançosu:

1 milyon 683 bin kişi fişlendi.

Açılan 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı.

7 bin kişi için idam cezası istendi.

517 kişiye idam cezası verildi.

Haklarında idam cezası verilenlerden 50'si asıldı (26 siyasi suçlu, 23 adli suçlu, 1'i Asala militanı).

İdamları istenen 259 kişinin dosyası Meclis'e gönderildi.

71 bin kişi TCK'nin 141, 142 ve 163. maddelerinden yargılandı.

8 bin 404 kişi örgüt üyesi olmak suçundan yargılandı.

388 bin kişiye pasaport verilmedi.

30 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı.

14 bin kişi yurttaşlıktan çıkarıldı.

30 bin kişi siyasi mülteci olarak yurtdışına gitti.

300 kişi kuşkulu bir şekilde öldü.

171 kişinin işkenceden öldüğü belgelendi.

937 film sakıncalı bulunduğu için yasaklandı.

23 bin 677 derneğin faaliyeti durduruldu.

3 bin 854 öğretmen, üniversitede görevli 120 öğretim üyesi ve 47 hâkimin işine son verildi.

400 gazeteci için toplam 4 bin yıl hapis cezası istendi.

Gazetecilere 3 bin 315 yıl 6 ay hapis cezası verildi.

31 gazeteci cezaevine girdi.

300 gazeteci saldırıya uğradı.

3 gazeteci silahla öldürüldü.

Gazeteler 300 gün yayın yapamadı.

13 büyük gazete için 303 dava açıldı.

39 ton gazete ve dergi imha edildi.

Cezaevlerinde toplam 299 kişi yaşamını yitirdi.

144 kişi kuşkulu bir şekilde öldü.

14 kişi açlık grevinde öldü.

16 kişi -kaçarken- vuruldu.

43 kişinin -intihar ettiği- bildirildi.

95 kişi -çatışmada- öldü.

73 kişiye -doğal ölüm raporu- verildi.

Fotoğraflarla 12 Eylül darbesi

12 Eylül askeri müdahalesini gerçekleştiren komuta kademesinden dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren ve dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı Tahsin Şahinkaya, yargılandıkları davada müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Kararın açıklanmasının ardından gözler tekrar o günlerde yaşananlara çevrildi.

İşte 12 Eylül 1980 tarihinde gerçekleşen darbenin öncesi ve sonrasında yaşananlardan kareler.

Fotoğraflar: Kadir Can - 12 Eylül Akıl Tutulması