Emekliliği hak kazanmada; toplam hizmet mi, Kıdem aylığı hizmeti mi, KHA süresi mi, EKEA süresi mi belirleyicidir?

SGK HİTAP programında yer alan Toplam Hizmet, Kıdem Aylığı Hizmeti, Kazanılmış Hak Aylığı Süresi, Emekli Keseneği Esas Aylığı Süresi başlıkları, memurların çalışma hayatları içerisindeki bulunmuş oldukları hizmetlerin tahsillerine göre 657 ve 5434 sayılı Kanunlar gereği yapılması gereken işlemleri göstermekte olduğunu söyleyebiliriz.

Soru : Memurlar netin değerli uzmanları, 5434'e (2002 memuriyet başlangıç) tabi bir memurun emekliliği için; Hitaptaki; Toplam Hizmet, Kıdem Aylığı Hizmeti, Kazanılmış Hak Aylığı Süresi, Emekli Keseneği Esas Aylığı Süresi Değerlerinden hangisine bakılarak karar verilir? Hangi süre emekli olurken belirleyicidir? Saygı ve Selamlarımla

Detaylar/Değerlendirmeler:

Memurlar emeklilik bilgilerini öğrenmek için yoğun olarak E-devlet SGK HİTAP programından faydalanmakta, bazı durumlarda da Kurumlarından bilgi alabilmektedirler.

SGK programı olan ve memurların hizmetlerini takip etmesine büyük fayda sağlayan HİTAP programı, memurların hizmet sürelerini, derece ve kademelerini (kazanılmış hak aylık ile emekli keseneğine esas aylık derece ve kademelerini), kıdem yıllarını göstermekte olduğunu ve bu bilgilerin de doğruluğunun tamamıyla kişilerin çalışma hayatları içerisindeki kayıtlı bilgiler üzerinden SGK HİTAP programına giriş yapılmak suretiyle kayıt altına alınmakta olduğunu söyleyebiliriz.

Ayrıca, ön bilgiler olarak söylenebilecekler:

Birleşen/bütünleşen hizmetler ne demektir?

Kişilerin çalışma hayatları içerisinde farklı statülerde geçen hizmetleri de bulunabilmektedir. Bu hizmetler, memurların hem emeklilik hizmet sürelerinin toplamında, hem emeklilik yaş hesaplamasında hem de intibak işlemlerinde dikkate alınır. Birleştirilen hizmet kavramı da memurların emeklilik talebinde bulunduklarında emekli aylık ve emekli ikramiyesi hesabında kullanılacak olan toplam hizmeti ifade eder, yani memurun fiili olarak çalıştığı memurluk süresi, borçlandığı süreler (askerlik, yurtdışı, ücretsiz izin vb. gibi), işçi veya esnaf statüsünde çalıştıkları süreler toplamı üzerinden emeklilik işlemleri yapılır.

Hizmetlerin bütünleşmesinde 2008 yılı Ekim ayından önce SGK primleri ödenecek şekilde çalışmaya başlamış olanlar hakkında 2829 sayılı Kanun hükümleri uygulanır.

İntibak işlemi nedir, nasıl uygulanır?

Memurluk hizmetine başlamadan önce işçilik, esnaflık gibi hizmet süreleri olan memurların bu sürelerinin intibak işlemlerinde uygulanmasına ilişkin hükümler bulunur. Memurun Kazanılmış hak aylık intibakında, yani ek göstergeyi kazanmayı sağlayan intibak işlemlerinin uygulanmasına yönelik hükümler 657 sayılı Kanunda, Emekli Keseneğine Esas Aylık intibakında uygulanmasına, yani ek göstergeyi kazanmasını sağlamayan intibak işlemlerine ilişkin hüküm de 5434 sayılı Kanunda bulunmaktadır.

Özetle;

İşçi veya Esnaf olarak çalışılan süreler kazanılmış hak aylık (KHA) intibakında değerlendirilmez. Ancak, işçi veya esnaflık süresi meslekleri ile ilgili geçmiş ise belirli kısmı kazanılmış hak aylık intibakında değerlendirilir. Tamamı ise emekli keseneğine esas aylık (EKEA) intibakında değerlendirilir.

HİTAP da yer alan fiili hizmet süresi ile toplam hizmet süresi farklı mıdır?

Fiili hizmet nedir, ne işe yarar?

"Fiili hizmet" kavramı tamamıyla 5434 e tabi memurların memurlukta geçen sürelerini ifade eden bir terimdir. 5434 sayılı Kanun Madde 31 hükmünde de, fiili hizmet süresinin memurların 5434 de belirtilen haklardan faydalanmaya başladığı tarihten itibaren tam kesenek vermek suretiyle geçirdiği süre olarak ifade edilmektedir.

Sonuç olarak, "fiili hizmet" memurların 5434 e tabi olan işyerlerindeki görevlerinde Sosyal Güvenlik Kurumuna memurluk statüsü üzerinden tam kesenek vermek suretiyle geçirilen süre olduğunu, yani tamamıyla sadece memurluk hizmet sürelerini belirtmekte olduğunu söyleyebiliriz.

Bu sürelerin, ayrıca kişilerin kazanılmış hak aylıklarına uygulanan süre olduğunu da söyleyebiliriz.

Örnek olarak; 09/10/1994 yılında memurluğa başlamış kişinin fiili hizmet süresi tam kesenek kesilmeye başlandığı tarih 15/10/1994 olur ve bu kişinin fiili hizmeti memurluktan ayrıldığı tarihe kadar devam eder. Bu süre fiili hizmet olarak ifade edilir.

Toplam hizmet nedir, ne işe yarar?

"Toplam hizmet" kavramı bütünleştirici bir kavramdır. Toplam hizmetten kasıt hem fiili hizmet hem de diğer statülerde (işçi, esnaf, memurlukta geçen süreler) geçen süreler ile fiili hizmet süresi zammı (yıpranma payı), yapılmış borçlanma sürelerinin bütün olarak toplamını ifade etmektir.

Sonuç olarak, toplam hizmet memurların emekli olacakları zaman hem emekli aylıklarında, hem emekli ikramiyelerinde uygulanmak suretiyle esas alınacak olan nihai toplam hizmet süresini ifade etmektedir.

Toplam hizmet süresi içinde, memurun kazanılmış aylığında değerlendirilsin veya değerlendirilmesin dolaysıyla ek göstergeyi etkileyen veya etkilemeyen hizmet süreleri de vardır. Örneğin GİH' te çalışan bir memur için memuriyet öncesindeki özel sektör çalışmaları 657 sayılı Kanunun 36. Maddesi gereğince kazanılmış hak aylığında değerlendirilmemektedir.

Bazı süreler ise fiili hizmet içinde olmasa dahi, yine 657'nin 36/C bendi gereğince kazanılmış hak aylığında değerlendirilebilmektedir. Örneğin mühendisler için memuriyet öncesindeki özel sektör hizmet süreleri bu kapsamdadır. Yine kadın memurlar için 2016 yılından sonraki doğuma bağlı aylıksız izin sürelerinin borçlanılması da bu kapsamdadır.

Dolayısıyla emeklilikte esas alınması gereken süre 5434'e tabi olarak geçtiği kabul edilen fiili hizmet süresi değil, işçilik, esnaflık, borçlanılan süreler, fiili hizmet süresi zammı, kazanılmış hak aylığında değerlendirilen ve değerlendirilmeyen süreler hepsi dahil toplam hizmet süresini ifade eder.

5434 kapsamındaki memurların emekli aylık ve emekli ikramiyelerinin hesaplanmasındaki sistem nasıldır?

Memurların emekli aylık ve emekli ikramiyelerinin hesaplanmasında;

1- Memurun görev unvanı,

2- Derece ve kademesi (KHA Kazanılmış Hak Aylığı ile EKEA Emekli Keseneğine Esas Aylığı),

3- Gösterge rakamı (657 SK Madde 43),

4- Ek gösterge rakamı (657 SK. Eki cetveller),

5- Taban Aylığı (375 SKHK),

6- Kıdem Aylığı (375 SKHK),

7- Özel Hizmet Aylığı/Emeklilik Tazminatı (5434 SK. Ek Madde 70),

8- Memur maaş katsayısı.

5510 kapsamındaki memurların emekli aylık ve emekli ikramiyelerinin hesaplanmasındaki sistem nasıldır?

5510 a tabi memurlar için de yukarıda 5434 e tabi memurlar için yapılan emekli ikramiyesi sistemi aynı olmaktadır.

Ancak, emekli aylığı hesaplama sistemi farklıdır.

5510 a tabi memurlar için sitemizde net bir hesaplama yapılması mümkün olmamaktadır. Zira, 5510 a tabi memurların yaşlılık aylığı, engellilikten dolayı yaşlılık aylığı, malullük aylığı gibi yapılacak hesaplamalarda memurun tüm çalışma hayatı süresince SGK prime esas kazançları, ortalama aylık kazançları, güncelleme katsayısı vb. gibi bilinmesi gereken verilere ihtiyaç olmakta, bunun ise tarafımızca veya ziyaretçilerimizce bilinmesi mümkün olmadığından (özellikle prime esas kazançları) bu konularda bir hesaplama yapmamız da mümkün olmamaktadır. Tahmini bir hesaplama yapılması da zaten net bir bilgiyi içermeyecek ve yanıltıcı bilgi ve hesaplamalara yol açabilecektir. Esasen, kişilerin çalışma hayatları içerisindeki toplam kazançları da farklı olabilmektedir. Bu nedenle de kişi bazında bir hesaplama yapılması da mümkün olamamaktadır. SGK prime esas kazançların SGK sistemlerinde olduğu bilindiğinden aylık konusunda net bilginin de SGK tarafından öğrenilmesi gerektiğini belirtebiliriz.

Ancak, özetle şunu belirtmek isteriz. Her durumda 5510 a tabi memurların görev aylıklarının tamamı prime esas kazançlarda dikkate alınmış olsa da 5510 sistemindeki emekli aylığı bağlanması hesabının 5434 sistemindeki emekli aylığı bağlanması hesabıyla kıyaslanmaz. Şöyle ki; 5434 e tabi aylık hesabında tüm çalışma süresindeki primlerin ortalamasının etkisi yoktur, memurluk süresi içerisinde bulunduğu ve en yüksek aylık bağlamaya imkan veren konumu esas alınmaktadır. 5510 da ise bunun tamamıyla aksine tüm çalışma süresi içerisinde almış olduğu görev aylıkları ve prime esas kazanç tutarları memurun emekli aylığını belirlemede büyük etkendir. Yüksek maaş alınma ile düşük maaş alınma bağlanacak olan aylığı etkilemektedir. Bu bakımdan 5510 a tabi olanların prime esas kazançları ne kadar yüksekse o kadar yüksek, ne kadar az ise o kadar da az emekli aylığı alması kaçınılmaz olmaktadır.
Bu nedenle, bu konuda net bir hesaplamayı SGK dan öğrenilmesi gerektiğini tavsiye edebiliriz.

Sonuç bağlamında değerlendirmemiz şöyle olacaktır

Bir memurun emekli olabilmesi için öncelikli olarak hizmet süresinin tam olması gerekmektedir.

Yani 8 Eylül 1999 öncesi göreve girmiş olanlar açısından kadın ise 20, erkek ise 25 hizmet yılı. 8 Eylül 1999 sonrası ilk defa çalışmaya başlamış olanlar için ise kadın ve erkek için 25 hizmet yılı.

Yani emekliliği belirlemede öncelik olarak toplam hizmet süresinin tam olması gerekir. Bu süre tam olmazsa diğer unsurların bir önemi olmaz.

Diğer unsurlar ise emeklilik aylık ve emeklilik ikramiye hesabının tamamlayıcı unsurlarıdır.

Dolayısıyla toplam hizmet süresi bir memurun emekliliğini belirleyici olan en büyük etken olduğunu söyleyebiliriz.

Emekli aylık ve emekli ikramiyesi tutarlarının yüksek olmasını belirleyici ikinci unsurun ise memurların tahsiline ve bulunmuş oldukları görevlerine göre Kazanılmış Hak Aylığı intibakı olmaktadır. Zira Kazanılmış Hak Aylığı intibakı memurların yüksek derecelerden ve bu derecelere karşılık alacakları ek göstergeden yararlanmayı sağlayan etken olmaktadır.

Not; Yapmış olduğumuz değerlendirmeler 5434 e tabi memurlar için olmakla birlikte, emekliliği belirlemede en büyük etkenin hizmet tamamlama olduğu hususu 5510 a tabi memurlar için de geçerlidir.