Kolay emeklilik tarih oldu herkese sağlık güvencesi
Türkiye'nin gündemini son 5 yıldır meşgul eden Sosyal Güvenlik Reformu, nihayet yasalaştı. SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığını tek çatı altında toplayan yasa, toplumun tüm kesimlerini ilgilendiren önemli değişiklikler getirdi. Dört önemli ayak üzerine oturan sisteme göre, herkes sağlık güvencesi kapsamına alınacak. Emeklilik yaşı ve prim gün sayısı kademeli olarak artacak. Maaş bağlama oranları ise düşecek. Hükümet, reform ile uzun vadede sosyal güvenlik açıklarını azaltmayı ve yeni dönemde sağlık hizmetlerine aktarılan kaynağın artırılmasını hedefliyor. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün onaylamasının ardından 1 Ekim 2008'de yürürlüğe girecek yasanın kanunlaşması sürecinde Türkiye hareketli günler geçirdi. Emek Platformu'nu oluşturan 17 sivil toplum kuruluşu sokağa inince hükümet sendikalarla yeniden masaya oturdu. Varılan anlaşma çerçevesinde yasanın temel maddeleri Genel Kurul'da değiştirildi.
Doğan her bebek güvence kapsamında
Genel Sağlık Sigortası uygulamasıyla birlikte, 18 yaşın altındaki herkes kayıtsız şartsız sağlık güvencesine kavuşacak. Doğan her çocuk sağlık güvencesi kapsamında olacak. Geliri asgari ücretin üçte birinin altında olanların sağlık primlerini devlet ödeyecek. 18 yaşını doldurmayanların yanı sıra tıbben başkasına muhtaç olanlar, acil haller, iş kazası ve meslek hastalığı halleri, bulaşıcı hastalık halleri ve analık hallerinde kişilere prim ödeyip ödemediklerine bakmaksızın sağlık hizmeti verilecek.
Emekli maaşlarında artık hesap değişti
Reformla birlikte emekli maaşlarının hesaplanmasına ilişkin sistem sil baştan düzenlendi. Emeklilik maaşının hesaplanmasında çalışma hayatının bütününde ödenen primler dikkate alınacak. Ayrıca halen 2,6 olan maaş bağlama oranı, sisteme yeni girecekler için her yıl için yüzde 2'ye çekildi. Sistemde olanlar içinse bu oran ilk 3600 günde yüzde 3 uygulanacak. Bu değişiklikle hali hazırda çalışanların kayıplarının önüne geçildi. Emekli maaşlarındaki düşüş, kişilerin sistemde daha uzun kalmasıyla telafi edilebilecek. Reform hali hazırda emekli olanların maaşlarını ise etkilemeyecek.
Emeklilik yaşı 2048'te 65 olacak
Yasa, emeklilik yaşını 65'e yükseltti. Ancak bu hemen olmayacak. 2036 yılından sonra kademeli olarak yükseltilecek emeklilik yaşı, 2048'de 65 olacak. 2036 yılına kadar prim gün sayısını tamamlayan kadınlar 58, erkekler ise 60 yaşında emekli olabilecekler. Reformla birlikte emeklilik için gereken prim gün sayısı ise SSK'lılar için 7 binden 7 bin 200 güne çıkarıldı. Emekli Sandığı ve Bağ- Kur'da ise 9 bin gün korundu.
Ölüm aylığında süre 1800 güne indirildi
Reform, ölüm aylığı, evlenme ve cenaze ödeneklerini de yeniden düzenledi. Emekli Sandığı'na ölüm aylığına hak kazanma koşulları kolaylaştırıldı. Ölüm aylığına hak kazanabilmek için gerekli olan sigortalılık süresi 3 bin 600 günden 1800 güne indirildi. SSK'lılar ise borçlanma hariç 900 gün prim ve 5 yıl sigortalılık süresiyle ölüm aylığı alabilecek. Bağ-Kur'da 1800 gün olan mevcut düzenleme korundu.
Hastaneye gitmek için bir ay sigorta yetecek
Reform, ilk kez işe giren birinin sağlık hizmetlerinden yararlanması için gerekli olan süreyi ise 3 aydan 1 aya indiriyor. Aynı şekilde sigortalını eş ve çocukları için gerekli olan 4 ay bekleme süresi de 1 aya iniyor. Çalışırken işsiz kalanlar da 3 ay boyunca sağlık hizmetlerinden yararlanabilecek. 60 günden az prim borcu bulunan Bağ-Kur'lularda sağlık hizmeti alacak.
Gazeteciye yıpranma yok
Gazeteci, pilot ve sanatçılar başta olmak üzere bazı işkolunda yıpranma payı olarak bilinen fiili hizmet zammı kaldırıldı. Birçok işkoluna ise ilk kez fiil hizmet hakkı verildi. Reformla birlikte kurşun, arsenik, cam, çimento, kok, alüminyum ve döküm fabrikaları ile itfaiye çalışanları her yıl için 60 günlük fiili hizmet zammı alacak.
Dul eşe çeyiz yardımı bitti
Yasa, sigortalıların kız çocuklarına verilecek çeyiz yardımını 24 aylık maaş tutarına çıkardı. Dul eşlere evlenmeleri halinde verilecek olan çeyiz yardımı ise yasadan çıkarıldı. Bağ- Kur'lu esnafın kızlarının da çeyiz yardımı alması ilk kez yasaya girdi.
Banka sandıkları SGK'ya devredildi
Reformla birlikte banka sandıkları Sosyal Güvenlik Kurumu bünyesine alındı. Kanun yürürlük tarihinden itibaren üç yıl içinde banka sandıkları SGK'ya
geçecek. Bu süre bakanlar kurulu kararıyla 2 yıl daha uzatılabilecek. Bankaların çalışanları için kurduğu sandıklar, uzun süredir bazı bankalar için sorun teşkil ediyor.
Emzirmeye bakanlık karar verecek
Çokça tartışma konusu olan emzirme ve cenaze ödeneklerinin ne kadar olacağı ise yasadan çıkarıldı. Bu yardımların miktarı, Sosyal Güvenlik Kurumu'nun önerisi ve Çalışma Bakanı'nın onayı ile belirlenecek. Ancak halen sadece SSK'lılar için var olan emzirme yardımı, bütün sigortalılara verilecek.
Kadınlara 4 yıl borçlanma hakkı
Kadınlara, doğum yaptıkları tarihten itibaren iki yıl, çalışmadıkları süreleri borçlanma hakkı verildi. Bu hak, 2 çocuk için geçerli olacak. Böylece bayanlara, doğum sonrası dönemi, 4 yılı geçmemek üzere tıpkı askerlikte olduğu gibi borçlanarak emekliliğe saydırma imkanı tanınmış oldu.
Özel hastanede % 20 fark ücreti
Özel hastaneler, hastadan yüzde 20 fark ücreti alabilecek. Ancak bu miktar, Bakanlar Kurulu tarafından iki katına kadar çıkarılabilecek. Daha önce kamu statüsünde kabul edilerek fark ücreti almaları önlenen Vakıf üniversitesi hastaneleri de özel hastaneler gibi fark ücreti alabilecek. Ayaktaki tedavilerde 2 YTL katılım payı ödenecek. Yatan hastalar ise katılım payı ödemeyecek.
Bağ- Kur'da basamak artık yok
BaĞ-Kur'luların primi, kendileri tarafından beyan edilen günlük kazancının 30 katı olacak. Sigortalı aynı zamanda işverense, beyan edeceği aylık kazanç, çalıştırdığı sigortalının kazancından az olamayacak. Ayrıca şirket ortağı olan birisi her ortaklığı için ayrı prim ödeyecek. % 15 sosyal güvenlik destek primi ödeyerek emeklilik aylığı kesilmeden çalışabilecek.
Özel bakıma muhtaç olana yüksek maaş
Malullük aylığı bağlanabilmesi için en az 10 yıl sigortalı olma ve toplam bin 800 gün prim ödeme şartı aranacak. Ancak, başka birinin bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar bu hüküm dışında tutulacak. Bu kişilerde, bin 800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları bildirilme şartı aranacak.
Gazilere 3 ayrıcalık
Yasa ile gazi ve şehit yakınlarına üç önemli ayrıcalık tanındı. Buna göre gazilerin memur olarak çalışmaya başlamaları durumunda emekli aylıkları kesilmeyecek. Gazilerin ihtiyaç duydukları her türlü protez ve diğer iyileştirici araçları da hiçbir katkı payı ödemeden en iyisinde temin edilecek. Ayrıca özel hastaneler, gazi ve şehit yakınlarından hiçbir fark ücreti alamayacak.
Volkan YANARDAĞ / ANKARA