ABD-Çin Nadir Toprak Gerilimi: İhracat Lisanslarında Yeni Dönem

ABD ve Çin arasında nadir toprak elementleri üzerinden süren ticaret gerilimi yeni bir döneme girdi. Konuya yakın kaynakların verdiği bilgiye göre, Çin, ABD'li otomobil üreticileri ve sanayi şirketlerine yönelik nadir toprak elementi ihracat lisanslarına yalnızca altı ay geçerli olacak bir süre sınırlaması getirdi. Bu adım, taraflar arasında geçen ay Cenevre'de varılan geçici ticaret ateşkesi sonrası Londra'da yürütülen müzakerelerin en kritik başlıklarından biriydi.

Çin'in bu lisansları sınırlı süreyle onaylamayı kabul etmesi, tarafların müzakere masasını terk etmeden karşılıklı baskı araçlarını nasıl canlı tuttuğunu açık biçimde gösterdi. Pekin'in nadir toprak mineralleri üzerindeki kontrolünü sürdürmesi, özellikle ileri teknoloji, savunma ve yeşil enerji alanlarında faaliyet gösteren Amerikan sanayisi için stratejik bir belirsizlik kaynağı olmaya devam ediyor.

Karşılıklı Tavizler ve Geçici Anlaşma

Kaynaklara göre, Çin'in bu alandaki adımı karşılığında Washington, özellikle jet motorları ve bu motorlara ait parçaların yanı sıra plastik üretiminde kullanılan önemli doğal gaz türevi etan gibi bazı ürünlerde Çin'e yönelik ihracat kısıtlamalarını geçici olarak gevşetmeyi kabul etti. Bu karşılıklı tavizlerin, geçtiğimiz ay Cenevre'de tesis edilen ve halen tam çerçevesi şekillendirilen geçici anlaşmayı desteklemek amacıyla hayata geçirildiği belirtiliyor.

Lisans Politikası ve Stratejik Hamleler

Pekin'e yakın kaynaklar, Çin yönetiminin bu lisans politikasını müzakere sürecinde stratejik bir koz olarak değerlendirdiğini belirtiyor. Londra'daki son görüşmeler sırasında Çin'in, Başkan Donald Trump ile Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'in ortak onayını takiben lisans başvurularını hızla onaylamaya başlayacağını beyan ettiği ifade edildi. Bu sürecin başlangıcının, liderlerin geçtiğimiz ay Cenevre'de oluşturulan ticaret çerçevesine resmen imza atmasından yaklaşık bir hafta sonrasına denk gelmesi bekleniyor.

Nadir Toprak Elementlerinin Önemi

• Lisansların kapsadığı nadir toprak elementleri, elektrikli araç motorları, rüzgar türbinleri, gelişmiş tüketici elektroniği ve savunma sistemleri gibi çok sayıda alanda kritik önem taşıyor.
• Çin'in bu alandaki tedarik kontrolü, Trump yönetiminin Çin'e karşı uyguladığı teknoloji ve güvenlik odaklı ihracat kontrollerine karşılık önemli bir pazarlık aracı niteliğinde.

Beyanatlar ve Ticaret Savaşının Seyri

Başkan Trump, Çarşamba günü Truth Social üzerinden yaptığı açıklamada, Çin'in nadir toprak arzına ilişkin olarak "TAM MİKNATLAR VE GEREKLİ HERHANGİ BİR NADİR TOPRAK, ÇİN TARAFINDAN ÖNCE TEDARİK EDİLECEK" ifadelerini kullandı. Bu paylaşım, yönetimin Çin tarafının taahhütlerine güvendiği izlenimini verse de, sürecin yüksek derecede kırılgan olduğu da gözden kaçmıyor.

Ticaret Savaşında Yeni Dönem

Mayıs ortasında Cenevre'de sağlanan ateşkesin ardından taraflar arasındaki ticaret savaşı, doğrudan tarifelerden çok, kritik ürünlerin ihracatına yönelik kısıtlamalara yönelmiş durumda. Özellikle Çin'in savunma sanayiine yönelik nadir toprak sevkiyatını neredeyse durdurması ve Washington'ın jet motorları ve diğer yüksek teknolojili ürünlerin ihracatını yasaklaması bu sürecin en belirgin örnekleri arasında yer aldı.

Müzakereler ve Gelecek Beklentileri

Taraflar, Londra'da yeniden müzakere masasına otururken, küresel şirketler ve yatırımcılar da artan gerilimin yerini geçici bir rahatlamaya bırakmasından memnuniyet duydu. Ancak müzakerelere ilişkin süre sınırlaması da bulunuyor. Ağustos'a kadar sürecek bu yeni dönemde, tarafların daha kalıcı ve kapsamlı bir anlaşma üzerinde uzlaşması bekleniyor. Ancak tarafların bu süreyi uzatma veya yeniden gerginliği tırmandırma ihtimali de masada duruyor.

Karşılıklı Kısıtlamalar ve Stratejik Alanlar

• Trump yönetimi, ihracat kontrollerini yalnızca güvenlik amaçlı değil, aynı zamanda müzakere baskısı kurmak için de bir kaldıraç olarak kullanıyor.
• Çin ise Amerikan ürünlerine yönelik tarife ve ihracat izni sınırlamalarıyla yanıt veriyor.
• ABD'li yetkililer, yapay zeka ve gelişmiş çip teknolojileri gibi stratejik alanlarda Çin'e yönelik kısıtlamalardan geri adım atılmayacağını net şekilde belirtti.
• Washington'a yakın kaynaklar, bu tür ileri teknoloji alanlarının "masada olmadığını" ve Çin'in baskılarının da bu pozisyonu değiştirmeyeceğini ifade ediyor.

Ticaret Uzmanlarının Değerlendirmesi

Ticaret uzmanları ise bu karşılıklı "tırmandır-sakinleştir" modelinin uzun vadeli istikrarlı bir anlaşma zemini yaratmakta zorluk çıkarabileceği uyarısında bulunuyor. Taraflar arasındaki geçici ateşkes, şu an için küresel tedarik zincirlerini rahatlatmış olsa da, esaslı bir çözüm için karşılıklı güvenin tesis edilmesi ve belirsizliklerin azaltılması gerektiği vurgulanıyor.