TUİK: Seçmen sayısı olması gerekenden azdı, doğru rakam şimdi ortaya çıktı

Yerel seçimlerde oy kullanacak seçmen sayısının 6 milyon artması bir süredir muhalefetin tek gündem maddesi. Muhalefete göre bu artış normal ve hukuki değil.

İddialar, 29 Mart'ta yapılacak seçime gölge düşürecek tehlikeyi de beraberinde getiriyor. Tartışmaların büyümesi üzerine Yüksek Seçim Kurulu (YSK), yarın Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Nüfus İdaresi yetkililerinin katılımıyla olağanüstü toplanma kararı aldı. TÜİK Başkan Vekili Ömer Toprak, bu toplantıdan önce Zaman'ın sorularını cevapladı. Toprak, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'yle (ADNKS) ilgili iddiaların tamamen asılsız olduğu görüşünde. Toprak, "Bilgisine ulaşamadığımız hiç kimseyi seçmen kütüklerine yazmadık. İlk kez, olması gereken kadar seçmen var." diyor. Toprak, geçmiş yıllarda YSK'nın seçmen sayısını seçmen kütükleri üzerinden belirlediğini belirtirken, kayıt olmayanların liste dışında kaldığına dikkat çekiyor. Bu yıl seçmen sayısının, kayıtlı nüfus üzerinden tespit edildiğini vurguluyor: "Daha önce seçmen kaydı, kişilerin ihtiyari olarak muhtara yaptığı başvurularla oluşuyordu. Şimdi kişinin isteğine bakılmaksızın 18 yaş ve üzerindekiler o listelerde var. Dolayısıyla 6 milyon fazla çıktı."

TÜİK Başkan Vekili Toprak, TÜİK'in nüfus verileri ile YSK'nın seçmen kütüklerinin geçmiş yıllarda da hep farklı olduğunu ancak kimsenin bu durumu tartışmaya açmadığını kaydediyor. Bugüne kadar seçmen sayısının hep olması gerekenin altında olduğunu savunuyor. İlk kez doğru rakama ulaşıldığını dile getiriyor. Ölülerin seçmen kütüklerinde yer alması ve aynı adreste çok sayıda kişinin kayıtlı olmasıyla ilgili iddialara ise şu karşılığı veriyor: "Askı süreci, ölü kayıtların ve benzeri yanlışların düzeltilmesi içindir. Gerekli itirazlar yapılarak bunlar düzetilmeli. Hukukî olarak bu mümkün. Ölü kişilerin seçmen listelerinde olması münferiden mümkün. Ölüler zamanında bildirilmiyor. Bunlar ülkenin gerçeği."

Yanlış adresin cezası hapis

Bazı kötü niyetli kişilerin başka adreslerde kayıtlı olmalarının mümkün olduğunu aktaran Toprak, "Kendisini başka bir adreste beyan ediyorsa buna dayanarak nüfus müdürlüğü taşıma yapabiliyor. Bu bir itiraz mevzusudur. Yani 'Nasıl olur da bu kişiler benim adresimde gözüküyor.' denirse bu bir ceza konusudur. 6 ay ile 4 yıl arasında hapis ve para cezası var. Deniyor ki aynı hanede 30 tane kişi kayıtlı. Her biri hukukî açıdan itiraza açık. İtiraz edilebilir ve düzeltilebilir. Çünkü yasa vatandaşın beyanını esas kabul ediyor. Vatandaş hem orda hem burada beyan ediyorsa devlet 'hayır' diyor. Daha önce bu bile mümkün değildi." şeklinde konuşuyor.

6 milyon kişinin bir gecede sisteme yazıldığı iddiasının tamamen yalan olduğunu söyleyen Toprak, şöyle devam ediyor: "Mernis'e göre var olan ancak ulaşamadığımız TC kimlik numaralarıyla ilgili olarak tüm kurumlara yazılar yazdık. Bu kişilerin birinci derece yakınlarına ulaştık. Verilen bilgiye göre adreslere kaydettik. Yurtdışında dendiyse yurtdışında, ailesinin yanında dendiyse oraya aktardık. TC kimlik numarası olan ve ailesinin bildirdiği herkesi yazdık."

TÜİK Başkan Vekili, terör örgütü PKK mensuplarının seçmen kütüklerinde yer almasını doğal buluyor. Toprak, "TC kimlik numarası olan herkes, her kategoride insan olabilir. Bu kınanacak bir şey değil. Olmasa sorulması lazımdı. TC kimlik numarası var, sizin listede yok diye. Biz kayıt yapmadan önce özgeçmiş incelemesi mi yapacağız." ifadelerini kullanıyor. DTP Milletvekili Fatma Kurtulan'ın eşi Salman Kurtulan'ın kayıtlı olduğuyla ilgili tartışmayı ise şöyle değerlendiriyor: "Bir kişi evinin reisi ya da evdeki yetişkin biri tarafından beyan edilmişse, biz onun kim olduğuna, ne olduğuna, geçmişte ne suç işlediğine, suçlu olup olmadığına bakmayız. Biz dedektif değiliz. Sayım işi yapan bir kurumuz. TC kimlik numarasıyla canlı olan bir vatandaş bu listelerde yer alır."

Artık 18 yaşını geçen herkes seçmen

YSK, seçmen kütüklerini nasıl hazırladı? Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2007 yılında kanun gereği Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) ile nüfus sayımı yaptı. Sayım sonuçları ve kişilerin adresleri, Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'ne iletildi. YSK, buradaki MERNİS sisteminden 18 yaşını aşan ve TC kimlik numarası bulunan kişilerin nüfus kayıtları ve adreslerini 'bilgisayar ortamında' alarak kütükleri belirledi.

YSK devre dışı bırakıldı mı?

Seçmen kütüklerini YSK'ya bağlı Seçmen Kütüğü Genel Müdürlüğü oluşturuyor. Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nün adres kayıt sisteminden alınan, Türkiye'de ikamet eden ve seçmen niteliğini taşıyan kişilere ait kayıtlar, seçmen kütüğüne dönüştürülüyor. Söz konusu kayıtlar, 2007 yılında yapılan ADNKS sistemiyle belirlendi.

6 milyonluk fark nasıl oluştu?

Anayasa Mahkemesi 2002'de sokağa çıkma yasağını öngören kararnameyi iptal etti. Bunun üzerine YSK, 1997'den itibaren seçmen kütüğü yazımı yapmadı. Seçmen kütüklerini her seçimden önce muhtarlıklarda askıya çıkartarak güncellemekle yetindi. Listede adını göremeyenler itiraz ederse, YSK bu kişileri seçmen olarak kaydediyordu. Ancak pek çok kişi seçmen listelerini ya kontrol etmiyor ya da oy kullanmak istemediği için listelere itirazda bulunmuyor. 22 Temmuz 2007 seçimleri eski kütüklerle yapıldı. 21 Ocak 2008'de açıklanan adrese dayılı sayımdan sonra nüfus kaydında 18 yaşını geçen herkes seçmen olarak kaydedildi. Şimdiye kadar seçmen kütüklerine kayıt yaptırmayanlar seçmen olarak belirlendi. 29 Mart 2009 tarihi itibarıyla 18 yaşını geçecek olanlar da seçmen olarak kaydedildi.

Ölü kişilerin seçmen olarak belirlenmesi veya kişilerin adreslerinin halen oturdukları yerden farklı gözükmesinin sebebi ne?

Adrese dayalı nüfus sayımı 2007'de yapıldı. Seçmen kütükleri, bu nüfus sayımındaki verilere göre hazırlandı. YSK, sayım sırasında nüfus kayıt formunu dolduranları, bu tarihten sonra adreslerini değiştirip nüfus müdürlüğüne kayıt yaptırmadılarsa eski adreslerindeki seçim bölgesindeki seçmen kütüğüne kaydetti. Nüfus sayımından sonra yaşamını yitirenlerin nüfus müdürlüğüne ölümü bildirilmemişse bu kişiler de seçmen listesinde kayıtlı gözüküyor.

Başkalarının yerine oy kullanılabilir mi?

Bu seçimde, boya kullanılmayacağı için mükerrer oy iddiası ortaya atılıyor. Ancak seçmen kütükleri mükerrer oya izin vermiyor. Çünkü her vatandaş, kendisine ait TC kimlik numarasıyla bir kez seçmen kütüğüne kaydedilebiliyor.

6 milyon yeni seçmen üzerinden hile yapılabilir mi?

6 milyon seçmenin oy kullanacağı sandıkların ve ne kadarının sandığa gideceğinin tespit edilmesi imkansız. Seçmen, kimlik numarasına göre belirlendi. Kütüklerde aynı numara birden fazla geçmiyor. Yani, sistem usulsüzlüğe geçit vermiyor. Başkasının yerine oy kullanmaya teşebbüs eden, görevlilerce hemen fark edilir.

İsa Yazar