Çan'ın tarihi aydınlanıyor

Çan ilçesinin 227 yıllık tarihinin ekonomik, sosyal ve kültürel yapısı kitap oluyor. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Dış İlişkiler Daire Başkanı Davut Gazi Benli, bir Bayram günü, gençlik yıllarını geçirdiği baba ocağı olan Büyükpaşa köyüne Annesini ziyarete geldiğinde, köydeki Vakıf cami'nin iç kapı girişinde üstü sıva ile kapatılmış Osmanlıca bir kitabeyi fark etti. Bu kitabeyi fırça ile temizleyerek, silinebilir renkli bir kalemle işaretleyip okuyan Benli, caminin Kadı Mehmet Emin Efendi'nin 1785 tarihli bir hayır ve hasenatı olduğunu tespit etti.

Tespitlerini kitap haline getiren Benli, Kadı Mehmet Efendi'nin ilçenin gelişiminde önemli rol oynadığını belirterek, "Müdürlüğümüzün Vakıf arşivinde yaptığım araştırmalarımın sonunda Çan kazası Büyükpaşa köyü halkından 227 yıl önce İstanbul'da eğitimini tamamladıktan sonra köyüne gelerek müderrislik ve bölgede Kadılık yapan Ali Efendi-zade Mehmet Emin Efendi'nin kazancını 1876 yılında örnek bir vakıf kurduğunu belirledim. Bu vakıfla, Çan'ın köylerinde camiler, ilkokullar, köprüler, çeşmeler, kaldırım yolları, kütüphane, medrese, taş değirmenleri, kaplıcalar, hanlar, mağazalar, Edremitte zeytinlikler ve sebze bahçeleri ile Çan'ın maddi ve manevi kalkınmasını gerçekleştirdi. 1935 yılında son Mütevelli heyeti başkanın ölümünün ardından 12 yıl başkan seçilmemesi 1947 yılında vakıflar genel müdürlüğü idaresine geçti. Vakfın 1935 yılından sonra tüm akar ve topraklarının satışından elde edilen ve vakfın o zamanki kayıtlarında ve bankalardaki toplam 32 bin TL tutarındaki varlığın bu günkü değerinin 5 milyon TL olduğu anlaşılıyor. 2 yüz yıl önce vakıf dükkanında kiracı olan esnaflara, 75 bin TL faizsiz kredi verirken, bugün 65 TL aylık geliri var. Bu güne intikal eden 4 cami ve bir arsası bulunuyor. Bu camilerin, vakıflar genel müdürlüğünce çeşitli yıllarda restorasyonları yapıldı. Kadı Mehmet Emin Efendinin, Çan çarşı cami avlusunda bulunan mezarı, 1961 yılında yıkılarak yeni bir cami yapımı

Esnasında, başka bir mezarlığa taşındı. Yeni yerindeki fabrika inşaatı sebebiyle, mezar tekrar çarşı camiine getirildi. Mezar taşı, şu an bir odada onlarca mezar taşı ile üst üste yığılı bulunuyor. Artık ecdadımıza layık torunlarının iş başında olduğunu göstermek için, bu ayıbın bir an önce silinerek Çan'da Örnek şahsiyete yakışır bir kabir yapılması gerekir" dedi.

Kitabın yakında yayınlanacağını da söyleyen Benli, "Çan'ın maddi ve manevi kalkınmasına öncülük eden Kadı Mehmet Emin Efendi ve vakfını gün yüzene çıkaran araştırmalarımda yardımlarını esirgemeyen Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürüm Dr. Adnan Ertem'e, bu kıymetli eserimi pek yakında Çan belediyesi kültür yayınlarında kitap olarak yayınlayarak eserimi Çan halkıyla buluşturacak olan Çan Belediye Başkanı Abdurrahman Kuzu'ya teşekkür ederim dedi.