Aday memur, yüzbaşı eşinden dolayı aylıksız izin alabilir mi?
SORU: 2005 yılında DSİ Artvin 26. Bölge Müdürlüğüne elektrik mühendisi
olarak atandım. İşe 04.10.2005 tarihinde başladım. Eşim Kıbrıs'ta yüzbaşı olarak
görev yapmaktadır. 657 sayılı kanunda eşi yurtdışında görev yapanların ücretsiz
izin hakkı olduğunu okudum. Benim bu maddeden yararlanarak ücretsiz izin almam
mümkün olabilir mi yoksa asaletimin onaylanmasını beklemek durumunda mıyım?
Eğer ücretsiz izin almam mümkünse nasıl bir prosedür izlemem gerekmektedir?
İlginize teşekkürler.
CEVAP: 657 sayılı Devlet memurları Kanununun III üncü kısım 3'üncü bölümde aday Devlet memurları ilişkin düzenlemelere yer verilmiştir. Bu hükümler yalnız aday memurlara uygulanabilmektedir. Anılan Kanununda bu hükümler dışındaki hangi hükümlerinin aday memurlara uygulanabileceğine ilişkin bir düzenleme yapılmamıştır. Bu nedenle 657'nin sayılı Kanunun adaylara ilişkin hükümlerine muhalif olmayan diğer bütün hükümleri adaylara da uygulanmaktadır. Bu çerçevede izinlere, mali haklara, sosyal haklara vb aday Devlet memurlarına yönelik özel düzenleme yapılmamış konulardaki diğer hükümler aday Devlet memurlarına da uygulanmaktadır.
Devlet memurlarının 657 sayılı Devlet Memurları Kanunda gösterilen süre ve şartlarla izin hakkına sahip oldukları 23 üncü madde de belirtilmiştir. Yer değiştirme suretiyle atanmaya tabi memurların memur olan eşlerine izin verilmesi 72 maddede, yabancı bir memleket veya uluslararası kuruluşta hizmet alanlara verilecek izin 77 maddede, Şahsen özel burs sağlayan ve bu burstan istifade etmesi için kurumlarınca kendilerine maaşsız izin verilmesi 79 uncu maddede, hazarda ve seferde muvazzaflık hizmeti dışında silah altına alınan izin verilmesi 81 inci maddede, yıllık izin 102 ve 103 üncü maddelerde, mazeret izni 104 üncü maddede, hastalık izni 105 inci maddede, aylıksız izin 108 inci maddede, yaptırılan fazla çalışma dolayısı ile her sekiz saat için 1 gün olarak izin verilmesi 178 inci maddede, Bakanlıklararası Ortak Kültür Komisyonu Tarafından yurt dışında görevlendirmelerde verilecek aylıksız izin ek madde 36'da düzenlenmiştir.
657 sayılı Devlet memurları Kanunun aylıksız İzin başlıklı 108 inci maddesinde
"Devlet memurunun bakmaya mecbur olduğu veya memur refakat etmediği
takdirde hayatı tehlikeye girecek ana, baba, eş ve çocukları ile kardeşlerinden
birinin ağır bir kaza geçirmesi veya önemli bir hastalığa tutulmuş olması hallerinde,
bu hallerin raporla belgelendirilmesi şartıyla Devlet memurlarına, istekleri
üzerine en çok altı aya kadar aylıksız izin verilebilir. Aynı şartlarla bu süre
bir katına kadar uzatılabilir.
Devlet memurlarına on hizmet yılını tamamlamış olmaları ve istekleri halinde
memuriyet süreleri boyunca ve bir defada kullanılmak üzere altı aya kadar aylıksız
izin verilebilir. Ancak, Sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilan edilen bölgelere
veya kalkınmada öncelikli yörelere 72 nci madde gereğince belli bir süre görev
yapmak üzere mecburi olarak sürekli görevle atananlar hakkında bu bölgelerdeki
görev süreleri içinde bu fıkra hükmü uygulanmaz.
Doğum yapan memurlara istekleri halinde 104 üncü maddenin (A) bendinde belirtilen
sürelerin bitiminden itibaren 12 aya kadar aylıksız izin verilir.
Yetiştirilmek üzere (bursla gidenler dahil) yurt dışına Devlet tarafından gönderilen
öğrenci ve memurlarla, yurt içine ve yurt dışına sürekli görevle atanan memurların
eşlerine memuriyetleri süresince her defasında bir yıldan az olmamak üzere en
çok dört yıla kadar aylıksız izin verilebilir. Bunların dönüşlerinde, bu Kanunun
72 nci maddesi çerçevesinde görev yerlerine bağlı olmaksızın atamaları yapılır.
Aylıksız izin süresinin bitiminden önce mazeretini gerektiren sebebin kalkması
halinde, memur derhal görevine dönmek zorundadır. Mazeret sebebinin kalkması
halinde veya aylıksız izin süresinin bitiminde görevine dönmeyenler, memuriyetten
çekilmiş sayılırlar.
Muvazzaf askerliğe ayrılan memurlar askerlik süresince görev yeri saklı kalarak
aylıksız izinli sayılırlar. Bunlar hakkında 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti
Emekli Sandığı Kanunu hükümleri ile bu Kanunun 83 üncü maddesi hükümleri saklıdır."hükmü
yer almaktadır.
Bu itibarla aday devlet memuruna asaleti tasdik edilmeden 657 sayılı Kanunun 108 maddesinin 4 üncü fıkrası hükmü uyarınca aylıksız izin verilebilmektedir. İzin verilmesi hususunda idarenin takdir yetkisi bulunmaktadır. Burada eşin yüzbaşı olmasının bir önemi yoktur.
Ancak, her ne kadar idarenin takdir hakkı varsa da bu yetkinin kamu yararı ve hizmet gereklerine uygun olması gerekmektedir. Devlet Memurlarının Yer Değiştirme Suretiyle Atanmalarına İlişkin Yönetmelikte de eş durumu nedeniyle yapılacak atamalarda öncelik sağlanması öngörülmüş ve Türk Silahlı Kuvvetlerine mensup subay ve astsubayların bu Yönetmeliğin ek 1 inci maddesi kapsamına girenlerin görev süresiyle sınırlı olmak üzere atandıkları yere, memur olan eşinin atanmasında mevzuatı uyarınca yürürlüğe konulan norm kadro sayılarına ilişkin hükümlerinin uygulanmayacağı ifade edilmiştir. Her ne kadar bu durum bu kapsamda değerlendirilemezse de idarenin izin verip vermeme hususunda takdir yetkisi çok sınırlıdır.