Cumhurbaşkanı'nın ödeneği düştü
Cumhurbaşkanı ödenekleri de ekonomik gelişme ya da istikrarsızlıktan önemli ölçüde etkilendi. Ekonomide istikrar olan yıllarda cumhurbaşkanı ödeneği uzun yıllar değişmeksizin aynı miktarda kaldı.
Cumhurbaşkanlığı tarafından hazırlanan ''Cumhurbaşkanlığı Tarihi'' adlı kitapta, Cumhuriyet tarihi boyunca cumhurbaşkanı ödenekleri (yıllık maaş) da değerlendirildi.
Maliye Bakanlığı kayıtları (eski yazı olanları çevrilerek), 1923-2005 arası dolar kurları (her yılın Ocak ayının ilk iş günü değeri) göz önüne alınarak yapılan değerlendirmeye göre, ekonomide istikrar olan yıllarda cumhurbaşkanı ödeneği uzun yıllar değişmeksizin kaldı, ancak istikrarın olmadığı yıllarda dalgalanmalar gösterdi. Kesintiler dikkate alınmadan brüt rakamlara göre, 1923 yılında 28 bin 743 dolar olan ödenek, ertesi yıl 73 bin 469, 1925 yılında ise 95 bin 238 dolara yükseldi. 1926 yılında 75 bin dolara düşen ödenek, 1930 yılında 67 bin 606 dolara kadar geriledi. 1930-1932 yılları arasında sabit kalan ödenek 81 bin 577 dolar olarak gerçekleşti.
1934 yılında 108 bin 271, 1935 yılında ise 136 bin 819 dolara yükselen ödenek, 1936 yılında çok fazla değişmeyerek 136 bin 8 dolar oldu. 1937 yılında 113 bin 386 dolara gerileyen ödenek, ertesi yıl 138 bin 740 dolara çıktı. 1939-1944 yıllara arasında ödenek nispeten istikrarlı bir seyir izledi. 1939 yılında 137 bin 905 dolar olan ödenek aradaki yıllarda yaklaşık aynı düzeylerde kalarak 1944 yılında 142 bin 418 dolar oldu.
1945 yılında önemli bir düşüş gösteren ödenek 83 bin 78 dolara geriledi. Ertesi yıl önemli bir artış göstererek 142 bin 418 dolara çıkan ödenek, ertesi yıl yine önemli bir düşüş göstererek 66 bin 394 dolara geriledi. 3 yıl daha aynı seviyede kalan ödenek, 1951 yılında yeniden geriledi ve 53 bin 334 dolar oldu. Ödenek yaklaşık 10 yıl aynı düzeyde kaldı.
1961 yılında yine sert bir düşüş gösteren ödenek 16 bin 667 dolara indi ve 1972 yılına kadar 11 yıl aynı düzeyde seyretti. 1972 yılından itibaren 17 bin 500 dolarla kademeli bir yükseliş gösteren ödenek, 1978 yılında 40 bin 395 dolar oldu.
Ödenek 1979 yılında tarihinin en düşük noktası olan 14 bin dolara kadar düştü. Ödenek yine kademeli artışlarla 1989 yılında 43 bin 22 dolara kadar yükseldi. 1990 yılında büyük bir artış gösteren ödenek, 143 bin 485 dolar oldu. 1995 yılına kadar çok önemli bir miktarda artış ya da azalış göstermeyen ödenekte, o yıl yine büyük bir azalış oldu ve 49 bin 629 dolara geriledi. Ertesi yıl 50 bin 419 dolar olan ödenek, 1997 yılında da önemli bir düşüş gösterdi ve 27 bin 906 dolar oldu. Ertesi yıl 43 bin 60 dolar olan ödenek, 1999 yılında 35 bin 192 dolara düştü. 2000 yılında yine önemli bir düşüş oldu ve Cumhurbaşkanı 20 bin 441 dolar ödenek aldı.
2001 yılında 59 bin 702 dolara yükselen ödenek, ertesi yıl yine düştü ve 43 bin 693 dolar oldu. 2003 yılında 108 bin 670 dolara yükselen ödenek, 2004 yılında 154 bin 730, geçen yıl ise 174 bin 747 dolar oldu.
-EKONOMİK ÇALKANTILAR VE ÖDENEK-
Cumhuriyet tarihi boyunca ödenekler, Türk Lirası cinsinden genellikle artışlar gösterdi. Ancak, Türk Lirası'nın önemli değer kayıplarına uğradığı dönemlerde ödenekler dolar bazında düşüşe uğradı. Örneğin, ödenek 1946 yılında 142 bin 418 dolardan 1947 yılında 66 bin 394 dolara düşerken, dolar kuru 1.31'den 2.81 liraya çıktı. 1960 yılında 53 bin 571 dolar olan ödenek 1961 yılında 16 bin 667 dolara düşerken dolar kuru 2.80'den 9.00 liraya çıktı. 1994 yılında ödenek 132 bin 332 dolardan 1995 yılında 49 bin 629 dolara düşerken dolar kuru 14 bin 508'den 38 bin 687 liraya çıktı. 1999 yılında 35 bin 192 dolar olan ödenek 2000 yılında 20 bin 441 dolara düşerken, dolar kuru 313 bin 707'den 540 bin 98 liraya yükseldi.
Ödeneklerin hem dolar hem de Türk Lirası cinsinden en istikrarlı olduğu dönemleri, dolar kurunun da en istikrarlı olduğu dönemleri oluşturdu. 1951-1960 arası dönemde, cumhurbaşkanı ödeneği 53 bin 571 dolar (150 bin lira) olurken dolar kuru 2.80 lira olarak sabit kaldı. 1961-1970 arası dönemde, cumhurbaşkanı ödeneği 16 bin 667 dolar (150 bin lira) olurken dolar kuru da 9.00 lira olarak sabit oldu.
-DOLAR BİR MİLYON KAT ARTTI-
''Cumhurbaşkanlığı Tarihi'' adlı kitabın söz konusu değerlendirme yapılan bölümünde, Türk ekonomisine ilişkin iki çarpıcı rakam da yer alıyor. Buna göre, 1923 yılında 1.67 lira olan dolar kuru, 2005 yılına kadar yaklaşık 1 milyon kat artarak 1.300.000-1.400.000 lira arası tutara ulaştı.
1923 yılında 140 milyon 433 bin 369 lira olan ulusal bütçe ise 1.1 milyar kat artış göstererek 2005 yılında 153.9 katrilyon liraya yükseldi.