HSYK Yasası'na 'nafile' iptal

Türker Karapınar

Anayasa Mahkemesi, Meclis Adalet Komisyonu'nda uçan tekmeli kavgalara yol açan, Genel Kurul'da bir milletvekilinin burnunun, başka bir milletvekilinin parmağının kırılmasıyla sonuçlanan kavgalardan sonra kabul edilen Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yapısında değişiklik öngören kanunda Adalet Bakanı'na tanınan olağanüstü yetkilerin Anayasaya aykırı olduğuna karar verdi. AYM, önceden açıklama yapmadan gündemine aldığı iptal istemini, alışılmadık biçimde gece 23.00'te karara bağladı. İktidar kanadından, AYM'nin zamanlaması ve konuyu gündeme alış biçiminin "manidar" olduğu tepkileri gelirken, muhalefet de iş işten geçtikten ve bütün hakim-savcı atamaları yapıldıktan sonra kararın açıklandığı gerekçesiyle karara tepki gösterdi. AYM kararları geriye yürümediğinden bu tarihe kadar yapılan atamalar geçerli olacak.

17 ve 25 Aralık operasyonlarının ardından adli kollukla ilgili değiştirilen yönetmeliklere yönelik HSYK'nın bazı üyelerinin açıklama yapmasının ardından hükümet HSYK'nın yapısını değiştiren kanunu gündeme getirdi. CHP ise kanun yürürlüğe girmeden, olası bir iptal kararına kadar geçecek sürede zaten birçok ismin görev yerinin değişeceği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu. AYM, kanun değişikliğinin Resmi gazete'de yayımlanmadığı ve henüz yürürlüğe girmediği gerekçesiyle başvuruyu şartları oluşmadığından reddetti. CHP, kanun Resmi Gazete'de yayımlandığı gün ikinci kez AYM'ye dilekçe vererek, kanunun tümden iptal edilmesini talep etti. AYM, CHP'nin bu başvurusunu da eksiklikler nedeniyle iade etti. CHP, araya hafta sonu girdiğinden eksiklikleri tamamlayarak üçüncü kez AYM'ye başvurdu. AYM, CHP'nin başvurusunu kabul etti, ancak önceki güne kadar görüşmedi.

HSYK'da ne oldu?

CHP'nin başvurusu AYM'de beklerken, HSYK'da ise şu gelişmeler yaşandı:

- Kadrolar değiştirildi: Adalet Bakanı Bekir Bozdağ başkanlığında toplanan HSYK'da, kanun yürürlüğe girer girmez görevleri sona eren Türkiye Adalet Akademisi Başkanlığı ile HSYK'daki genel sekreter, genel sekreter yardımcıları, Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu Başkan yardımcıları, Kurul müfettişliği ve tetkik hakimliği kadrolarına yeni atamalar yapıldı.

- Atama dairesi değişti: HSYK Genel Kurulu toplanarak, hakim ve savcıların atama ve yetkilerini belirlemekle görevli en kritik daire olan HSYK 1. Daire'nin yapısı değiştirildi. 17 Aralık operasyonundan sonra değiştirilen Adli Kolluk Yönetmeliği'ne karşı açıklamaya imza atan HSYK 1. Daire üyeleri Bülent Çiçekli ve Ahmet Berberoğlu'nun yerine 3. Daire üyesi Rasim Aytin ve 2. Daire üyesi Halil Koç getirildi.

- Kararname ve soruşturmalar: HSYK 1. Daire, 17 ve 25 Aralık operasyonları nedeniyle İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı Turan Çolakkadı, İstanbul Cumhuriyet savcıları Zekeriya Öz, Muammer Akkaş ve Celal Kara, Adana'da MİT'e ait TIR'ları arattıran Adana Cumhuriyet Başsavcısı Süleyman Bağrıyanık, Adana Cumhuriyet Savcıları Aziz Takçı ve Ömer Şişman, İzmir Alsancak Limanı'nda yapılan yolsuzluk ve rüşvet operasyonunu yürüten İzmir Cumhuriyet Başsavcısı Hüseyin Baş'ın yanı sıra Ergenekon, Balyoz, Şike gibi soruşturma ve davalarda görevli hakim ve savcılarla ilgili peş peşe kararnameler çıkardı. HSYK 3. Daire de, bazı hakim ve savcılarla ilgili Adalet Bakanı Bekir Bozdağ'ın izniyle inceleme ve soruşturma başlattı.

AYM iptal kararı verdi

AYM; HSYK'da yaşanan bu gelişmelerin ardından önceki gün öğlen saatlerinde "olağanüstü" toplanarak, CHP'nin HSYK kanunuyla ilgili yaptığı başvuruyu gündemine aldı. AYM, HSYK Kanunu'yla Adalet Bakanı'na verilen yetkileri düzenleyen hükümlerin büyük çoğunluğunu iptal ederken, Türkiye Adalet Akademesi ile ilgili bölümlerin iptal istemini reddetti. AYM'nin iptal kararları, Resmi Gazete'de yayımlandıktan sonra 3 ay içinde yürürlüğe girecek. 3 aylık süre içinde kanun çıkarılmadığı takdirde iptal edilen hükümlerle ilgili yasal boşluk doğabilecek.

İptal edilen hükümler şöyle:

- Adalet Bakanı'nın Teftiş Kurulu Başkanı ve yardımcılarını atama yetkisi.

- Adalet Bakanı'nın HSYK üyelerinin hangi kurullarda, hangi görevi yapacaklarını belirleme yetkisi.

- Teftiş Kurulu Başkanı'nın, Adalet Bakanı'na karşı sorumlu olması.

- Adalet Bakanı'nın üye tam sayısının salt çoğunluğunun bulunması halinde HSYK Genel Kurulu'nu toplama yetkisi. (Bu yetki, bazı üyelerin ısrarla Genel Kurul toplantısına gelmemesi ve kurulun toplanmaması üzerine verilmişti.)

- Adalet Bakanı'nın kurul üyeleri hakkında soruşturma açma yetkisi.

- Adalet Bakanı'nın üyeler hakkında dava açılmasına karar verme yetkisi.

AYM, daire başkanlarının seçimi, tetkik hakimlerinin, kurul müfettişlerinin atanmasını düzenleyen hükümleri de iptal etti.

AYM; kanun yürürlüğe girdiği tarihte Kurulda görev yapan genel sekreter, genel sekreter yardımcıları, Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu Başkan yardımcıları, Kurul müfettişleri, tetkik hakimleri ve idari personelin Kurul'daki görevlerinin sona ermesi, kanun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 10 gün içinde Adalet Bakanı tarafından Teftiş Kurulu Başkanı, Teftiş Kurulu Başkan Yardımcıları, Genel Sekreter ve Genel Sekreter Yardımcılarının atanması, Kurul'da görevleri sona eren hakim, savcı, müfettiş ve idari personelin müktesepleri dikkate alınarak uygun görülecek bir göreve atanmasını düzenleyen geçici hükümleri de anayasaya aykırı olduğundan iptal etti. Atama yetkilerinin anayasaya aykırı bulunmasına rağmen AYM'nin iptal kararları geriye yürümediğinden bu süreçte yapılan atama ve görevlendirmelerin iptali söz konusu olmayacak.

Üye ve müfettiş atamalarına yürütmeyi durdurma

AYM, Adalet Bakanı'nın kurul üyelerinin hangi dairede asıl ve tamamlayıcı üye olarak görev yapacağını belirlemesi ve ihtiyaç duyulan her bir boş kadro için Birinci Daire tarafından teklif edilen iki katı aday içinden tetkik hakimi ve kurul müfettişi atanmasına ilişkin değişikliklerin yürütmesini de durdurdu. Yürütmeyi durdurma kararı derhal uygulanacağından, yeni bir düzenleme yapılmadıkça Adalet Bakanı daire üyelerinin görev yerlerini değiştiremeyecek ve kurula boş kadro için Birinci Daire tarafından teklif edilen iki katı aday içinden müfettiş veya tetkik hakimi ataması da yapılamayacak. AYM, genel sekreter ve genel sekreter yardımcılarının seçimi ile ilgili yapılacak toplantıya ilişkin düzenlemeyi de iptal etti.

Son dönemdeki her kararı tartışıldı

Anayasa Mahkemesi'nin dün iki ayrı kanunu kısmen iptal ederek Ak Parti hükümetiyle çelişen kararlar vermesi önceki tartışmalı kararlarını akıllara getirdi. Anayasa Mahkemesi'nin son 6 ayda imza attığı bazı kararlar:

TUTUKLU MİLLETVEKİLLERİ: Anayasa Mahkemesi 4 Aralık 2013'te Ergenekon davası kapsamında tutuklu bulunan CHP milletvekili Mustafa Balbay ve Mehmet Haberal'ın başvuruları üzerine verdiği kararda, "Tutuklulukları makul süreyi aştı, seçilme hakları ihlal edildi" kararını vererek tahliyeye işaret etti.

İLKER BAŞBUĞ ve ERGENEKON: Anayasa Mahkemesi, Ergenekon tutuklusu eski Genelkurmay Başkanı emekli Orgeneral İlker Başbuğ'un yaptığı bireysel başvuruyu Mart 2014'te kabul ederek Başbuğ ve diğer Ergenekon tutuklularının tahliyesinin önünü açtı

TWITTER KAPATILAMAZ: Anayasa Mahkemesi, 25 Mart günü verdiği kararda sosyal medya platformu twitterın kapatılması kararını kaldırdı.

MEHMET AĞAR: Yüksek Mahkeme, denetimli serbestlikle cezaevinden tahliye olanların yeni bir suç işlemeleri halinde yeniden cezaevine dönmelerini sağlayan Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanun'un ilgili hükümlerini iptal etti. Bu kararla, Susurluk hükümlüsü Mehmet Ağar cezaevine girmekten kurtuldu.

MERİÇ TAFOLAR Ankara

'Zamanlama'ya dikkat çekti

Adalet Bakanı Bekir Bozdağ, Anayasa Mahkemesi'nin Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) Kanunu'nda yer alan ve kendisine önemli yetkiler tanıyan düzenlemeleri iptal etmesi konusunda, "Yaptığımız düzenleme, anayasaya uygundur. İptal kararı, bu yöndeki kanaatimi değiştirmemiştir. Ancak elbetteki iptal kararına uyacağız. Anayasa Mahkemesi kararları geriye yürümez. Yapılmış değişikliklerin geriye dönük ihyası mümkün değildir. Gündemlerinde yoktu, öyle anlaşılıyor ki konuyu gündeme almasını kılan başka şeyler oldu" dedi. Bozdağ, bir soru üzerine de, "Bu konu gündemde olmadığı halde, yasa yürürlüğe girdikten itibaren epey bir zaman geçmesine rağmen öne çekmesini ben şahsen anlamlı bulduğumu söylüyorum" yanıtını verdi.

ANKARA Milliyet

Abartılacak bir iptal değil

TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı Burhan Kuzu, Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) yapısını değiştiren kanun ile ilgili verdiği kararı, "Özünde abartılacak çok fazla bir iptal yok. Müfettişlik bölümüne dokunulmasa iyi olurdu. Ama Anayasa Mahkemesi öyle uygun görmüş" diye değerlendirdi.

Kuzu, "Müfettişlerin görevlendirme meselesinde Sayın Bakan'a işi başlatma noktasında tanınan bir yetki vardı, burayı iptal etmiş. Bu siyaseti yargının anlamaması demektir. Yapacak bir şey yok" dedi.

ANKARA AA

Uyarız ancak saygı duymayız

Ak Parti Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş, 550 milletvekilinin belki 300 tanesinin HSYK kanununun anayasaya uygun olduğunu ifade ettiğini, ancak AYM'nin 17 üyesinin "uygun değil" dediğini belirterek, "Karara uymak zorundayız ama her türlü karara da saygı duymak zorunda değiliz" dedi. Ak Parti'li Zelkif Kazdal da twitter'dan "Milletin selameti için, Başkanlık Sistemi eksenli Anayasa değişikliğini bir an önce halk oyuna sunmak, en acil-önemli sorumluluk olmuştur. Milli iradenin paçavraya çevrilmemesi için, Anayasa Mahkemesi'nin iptal yetkisini kaldırmak zorunlu olmuştur" dedi.

ANKARA Milliyet

Atanan kişiler istifa etmeli

CHP Genel Başkan Yardımcısı Faik Öztrak, "Baştan beri zaten biz söylüyorduk, bu düzenlemede çok ciddi anayasaya aykırılıklar var, yargı bağımsızlığını, hukukun üstünlüğünü tehdit ediyor diye. Demek ki Anayasa Mahkemesi de bunu görmüş, bununla ilgili bölümleri iptal etmiş" dedi. CHP Grup Başkanvekili Akif Hamzaçebi de Anayasa Mahkemesi'nin HSYK ile ilgili kararından sonra, ilgili kanunun yayımından sonra görevleri sona eren kişilerin yerine atanan kişilerin bu görevlerden istifa etmeleri gerektiğini söyledi.

ANKARA Milliyet

@AYMBASKANLIGI tweet atmaya başladı

Anayasa Mahkemesi'nin verdiği son kararlar gündemde tartışılmaya devam ederken, AYM'den dikkat çekici bir adım daha geldi. Yüksek Mahkeme, Twitter'de hesap açtı. @AYMBASKANLIGI şeklindeki hesap kısa sürede binlerce takipçiye ulaştı.

Kılıç'ın hesabı yok

Bu arada Anayasa Mahkemesi'nden yapılan açıklamada, Başkan Haşim Kılıç adına çok sayıda sahte twitter hesabı açıldığı belirtilerek, Kılıç'ın aktif olarak kullandığı bir twitter hesabının bulunmadığı da belirtildi.