'Kıdem'le emekli aylığı düşer mi

Cem Kılıç

Sigortalılık süresi 15 yıl ve 3.600 gün prim ödenmiş olması koşuluyla kıdem tazminatını alabilecekler açısından kafaları karıştıran çok sayıda soru var. 15 yıl çalışmış, 10 yıl kendisi adına prim ödenmiş sigortalılar, bu haklarını nasıl kullanacaklarını ve kıdem tazminatlarını aldıktan sonra başlarına gelecekleri merak ediyorlar.

Pek çok çalışan bu hakka sahip olmasına rağmen konuyla ilgili bilgileri olmadığı için kıdem tazminatlarını almaktan çekiniyorlar.

Sigortalılık süresi ve prim gününü tamamlayıp kıdem tazminatını alan kişinin emekli aylığı düşmüyor. Bu konuda çalışanlar arasında yanlış bir kanaat var. Çünkü bahsettiğimiz gibi kıdem tazminatı hakkı 1475 sayılı İş Kanunu uyarınca uygulanıyor. Bu Kanunun emekli aylığı açısından bir tasarrufu yok. Emekli aylıklarının hesabı tamamen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca yapılıyor. Bu haktan yararlandı diye sigortalının emekli aylığı düşmez.

Yaş şartı gelince...

15 yıl çalışmış ve 10 yıl prim ödemiş herkesin kıdem tazminatını alabileceği gibi yanlış bir algı da var. Konuyu açalım...

1999'da çok önemli değişiklikler oldu. Bu tarihten önce kadınlar 20, erkekler 25 yıl sigortalılık süresi ve 5.000 gün prim ödemiş olmaları şartıyla emekli olabiliyorlardı. Yani yaş şartı yoktu.

Emekli olmak için yaş şartı eklenince bugün sayıca çok büyük rakamlara ulaşan "emeklilikte yaşa takılanlar" grubu ortaya çıktı. Çünkü bu kişiler yaş şartı olmasa, emekli olabilecek durumdaydılar. Ancak Kanun değişikliği bu kişiler için yaş şartı getirdi ve emeklilik için belirli bir yaşın doldurulması şartı bu kişilerin emekli olacakları tarihi geciktirdi.

Emeklilik için yaş şartı getirilince, emekli olmak için yaşı bekleyecekler için kanuna ekleme yapıldı. Yapılan bu ekleme ile emeklilik için yaş şartı dışındaki sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını dolduranların, emekli olmak için yaşı çalışmaksızın beklemeleri halinde işlerinden ayrılarak kıdem tazminatı elde etmeleri hakkı tanınmış oldu.

1 yıllık çalışma süresi

08.09.1999'dan önce sigortalı olmuş kişiler, 15 yıl sigortalılık ve 3.600 gün prim ödeme gün sayısı şartlarını yerine getirmişlerse kıdem tazminatına hak kazanırlar.

Örneğin, 15 yıl sigortalılık ve 3.600 gün prim ödeme gün sayısını son 2 yıldır çalıştığı işyerinde dolduran bir işçi, son işvereninden 2 yıllık kıdemi için ortalama brüt ücretinden sadece damga vergisi kesintisi yapılarak kıdem tazminatını alacaktır. Dolayısıyla son işvereninde çok daha uzun süre çalışan ve hatta 3.600 günün ve 15 yılın tamamını aynı işverene bağlı olarak geçiren işçi son elde ettiği brüt ücretinin 15 katı kadar kıdem tazminatı elde edecektir. Fakat son işverenindeki çalışma süresi 1 yıldan az olan işçiler kıdem tazminatına hak kazanamamaktadırlar.

Eylül 1999 öncesi

08.09.1999 tarihinden itibaren ilk kez sigortalı olanlar da, emeklilik için yaş şartı dışındaki şartları sağlamaları halinde kıdem tazminatı alabilirler.

Ancak bu kişilerin emeklilik için gerekli sigortalılık süreleri ve prim ödeme gün sayıları farklıdır. 15 yıl sigortalılık ve 3.600 gün prim ödeme gün sayısı ile tazminat alamazlar. Bu durumdaki kişiler için geçiş hükümleri ile belirlenmiş sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayıları kıdem tazminatı almak için geçerlidir.

Örneğin, Ocak 2007'de sigortalı olmuş bir kişi, kendisi adına 7.000 gün prim ödenmiş olması koşuluyla kıdem tazminatına hak kazanır. Veya bu kişinin emekli olabilmesi için en az 25 yıl sigortalılık süresi içinde en az 4.500 gün prim ödemesi gerektiğinden 4500 günle ancak sigorta başlama tarihinin üzerinden 25 yıl geçince kıdem tazminatı alma hakkı doğacaktır.

Evde yaşı bekleyen 'test' yaptıracak

Kıdem tazminatını alarak emeklilik için doldurması gereken yaşı evde çalışmadan bekleyen sigortalılar, bu süre zarfında sağlık hizmetlerinden yararlanabilmek için gelir testi yaptırmak ve belirlenen prim miktarını ödemek zorundalar. Aksi taktirde bu kişiler hakkında sağlık sigortası prim borcu birikecektir. Gelir testi yaptırmayanların gelirleri asgari ücretin iki katı kabul ediliyor ve bu kişilere 2014 yılının ilk altı ayı için aylık 257,04 TL prim borcu kesiliyor. Dolayısıyla kıdem tazminatının sağlık sigortası primi borcuna gitmesini engellemek için gelir testi yaptırarak sağlık sigortası primini ödemek gerekiyor.

Başvuru nasıl yapılır?

Sigortalılık süresi ve prim gününü tamamlayarak kıdem tazminatına hak kazananlar veya kıdem tazminatına hak kazanıp kazanamayacağını öğrenmek isteyenler en yakın SGK merkezine giderek başvuru yapmak durumundalar. SGK merkezine başvuru yaparak bu hakkın elde edilip edilmediğini veya ne zaman böyle bir haklarının olabileceğini öğrenmek mümkün. Eğer bu hak elde edilmiş ise, SGK'dan aldığı "kıdem tazminatı alabilir" yazısını işverenine veren işçi kıdem tazminatını alarak işinden ayrılabilir.