Geriatri uzmanı sayısı yetersiz

TÜİK'in 65 yaş üzeri bireyler arasında yaptığı araştırmanın sonuçlarına göre; Türkiye'de hareket kabiliyeti sınırlı bir yaşlı profili var. Yürümekte, merdiven inip çıkmada, eğilip diz çökmede zorlananların sayısı yabana atılacak gibi değil.

Birçoğunun en çok zorlandığı konu tek başına banyo yapma. Bunu yatağa girme, yataktan kalkma gibi hareketler takip ediyor.

Türkiye'deki yaşlı nüfusun yüzde 20'si son bir yılda en az bir kere hastanede yatmış. Kırsalda yaşayanların oranı biraz daha fazla.

Tüm verilere bakıldığında dikkat çeken unsur, kadınların sağlık durumlarının erkeklere oranla daha kötü olduğu. 65 yaşın üzerindeki kadınların önemli bir bölümü başka birinin yardımına ihtiyaç duyuyor.

Kemerburgaz Üniversitesi'nden Sosyolog Tuba Demirci'ye göre, bunun nedeni kadınların üzerinde haddinden fazla yükün olması. Evin tüm işleyişinde kadının ön planda olması, daha uzun yaşamaları bunu tetikleyen etkenlerden.

Demirci, "Sosyal politikalarda gelişmenin sağlanmaması durumunda, gelecekte hem yoksul hem de hasta nineler olacak" diyor.

Alzheimer hastalığında artış var

Yaşlılıkta en sık rastlanan hastalıklardan biri alzheimer demansı. Türkiye'de 600 bin civarında alzheimer hastası olduğu düşünülüyor.

TÜİK'in ölüm nedeni verilerine göre, alzheimer hastalığından ölen yaşlı nüfus oranında artış var. 2010 yılında yüzde 2,7'ydi. Bu oran 2011 yılında yüzde 2,9, 2012 yılında ise yüzde 3,4'e yükseldi. Alzheimer hastalarının sayısı toplumun yaşlanmasına doğrudan bağlantılı.

Gelecekte alzheimer Türkiye'nin en önemli sağlık sorunlarından biri olmaya aday.

Alzheimer hastalığına yakalanan bir hasta teşhis konulduktan sonra ortalama 8-12 yıl arasında yaşayabiliyor. Bakıma muhtaç bu hastalara Türkiye'de kurumsal bir bakım hizmeti verilmiyor. Huzurevleri kendi günlük bakımını yapabilen yaşlıları kabul ediyor. Alzheimer hastalarını kabul eden geriatri kliniği sayısı sadece dört. Alzheimer hastalarının tek dayanakları aileleri. Aileler bu ağır yükle tek başına savaşmak zorunda.

Yaşlı Tıbbı: Geriatri

Kısaca yaşlı tıbbı. 65 yaş ve üstü hastaların sağlık sorunlarının tanı ve tedavisi, sosyal ve fonksiyonel yaşamlarının takibi yapılıyor.

Geriatri polikliniklerinde tek hekim odaklı çalışılmıyor. Bütüncül yaklaşım ön planda; kişinin durumuna göre gerektiğinde psikiyatri, beslenme uzmanı, endokrinoloji, nöroloji, fizik tedavi, göz ve üroloji uzmanları da devreye giriyor. Trafiği yöneten geriatri uzmanı tüm yönlendirmeleri yapıyor.

Geriatristler beş yıllık iç hastalıkları uzmanlık eğitiminden sonra üç yıl da geriatri yan dal eğitimi alıyor. Amaç yaşlının sağlığını korumak, hastalığında tedavi etmek, bağımsız olarak yaşamını sürdürmesine yardımcı olmak ve yaşam kalitesini yükseltmek.

Yaşlıların polikliniği

İstanbul Tıp Fakültesi Hastanesi Geriatri Polikliniği, Türkiye'de geriatri kadrosu geniş ender merkezlerden. Poliklinikte 3062 dosya var. Son bir yıl içinde 1178 yeni hasta geldi.

Randevu sistemi farklı işliyor. Randevuyu hasta almıyor, hekim ve hemşire veriyor. Her üç ayda bir ya da altı ayda bir hasta kontrole çağırılıyor. Tansiyon, şeker ve kolesterol gibi kronik rahatsızlıkların takibi not düşülüyor.

Yaşlı hastaların bekleme yeri ayrı. Ayakta değil, oturarak sıralarının gelmesini bekliyorlar.

Uzman Doktor Gülistan Bahat Öztürk geriatrinin Türkiye'de henüz çok fazla bilinmediğini ve bu konuda birinci basamak sağlık hizmetleri, yani aile sağlığı merkezlerine büyük iş düştüğünü söylüyor. Yaşlıların özellikle bu merkezleri yoğun olarak kullandıklarını, aile hekimlerinin de geriatri polikliniklerine hasta yönlendirmesinde önemli rol oynadığı görüşünde.

Bahat Öztürk "Sağlık hizmetlerinden yararlanma oranlarına baktığımızda hastaneye başvuruların ve yatışların büyük kısmını yaşlılar oluşturuyor. Sağlık hizmetimizi daha çok yaşlılara veriyoruz. Dolayısıyla onların sorunlarına daha çok eğilmemiz lazım. Sağlık harcamalarının yüzde 50'sinden fazlası da yaşlılardan kaynaklanıyor. İlaç tüketimi de aynı şekilde" diyor.

Halk arasında Çapa Tıp Fakültesi Hastanesi olarak da bilinen hastaneye başvuran hastalar üzerinde yaptıkları gözlemi bizimle paylaşıyor. Kendilerine başvuran yaşlıların yüzde 60'ında ortalama üç kronik hastalık var. En yaygın üç hastalık hipertansiyon (yüzde 75,3), depresyon (yüzde 45.5), demans (yüzde 39.4). Hastalar, minimum dört ilaç kullanıyor. Kadınlar, erkeklere oranla daha fazla ilaç kullanıyor.

Geriartist Gülistan Bahat Öztürk geriatrinin önemini şöyle özetliyor:

"Yaşlanmayla birlikte ilaç kullanımı da artıyor. Polikliniğimize başvuran hastalarımızdan biri farklı hastalıklardan dolayı 18 farklı ilaç kullandığına tanık olduk. Aldığı ilaçlar bir hastalığına iyi gelirken, diğer hastalığını olumsuz etkiliyordu. Bu durumda hasta bazlı düşünmek gerekiyor. İşte geriatrinin önemi burada devreye giriyor. Çok yönlü ele aldık ve şu anda hastamız iki ilaç kullanıyor."

Türkiye'de ilaç kullanımına dair yaş aralığı bazında yapılmış bir araştırma yok. Türkiye'nin dört tarafından hastanın akın ettiği İstanbul Tıp Fakültesi Hastanesi verileri, yaşlılar arasındaki ilaç kullanımı için önemli bir referans kaynağı.

Uzman sıkıntısı var

Geriatri diğer tıp dallarına oranla yeni sayılıyor. Kuzey Avrupa, Amerika, Kanada, Japonya, Avustralya ve Batı Avrupa'da 1970'li yıllardan itibaren yaygınlaşmaya başladı. Türkiye'deyse son 20 yıllık bir geçmişi var.

Türkiye'de ilk kez 1987 yılında Cerrahpaşa Tıp Fakültesi ile kuruldu ancak 1999 yılında hasta görmeye başladı.

65 yaş ve üzeri bireyleri kabul eden geriatri polikliniğinde uzun bir muayene süreci var.

Şu anda da Hacettepe Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, GATA, Süleyman Demirel Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Adnan Menderes Üniversitesi, Namık Kemal Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi İstanbul ve Cerrahpaşa Tıp fakültelerinde geriatri bölümü var.

Geriatri merkezleri ya da poliklinikleri daha çok kent merkezlerinde. Kırsalda henüz yaygınlaşmış değil. Dolayısıyla tedavi için mutlaka kent merkezine seyahat etmek zorunda.

Türkiye'deki geriatri uzmanı sayısı sadece 60. Yani bir doktora yaklaşık 101 bin hasta düşüyor. Geriatri uzmanı yetersizliği nüfusu gittikçe yaşlanan Türkiye'yi gelecekte bekleyen en büyük sıkıntılardan biri olacak. Hemşire sayısında da sıkıntı var.

Uzman Doktor Gülistan Bahat Öztürk, "70 milyonuz, bunun yüzde 10'u yaşlı. 7 milyon kadar yaşlı var. Biz halka desek ki 'hadi gelin size bakalım' desek. Buna cevap verecek altyapımız yok. Asla yetişemeyiz. Zaten şu anda yoğun bir şekilde poliklinik yapıyoruz" diyor.

65 + Yaşlı Hakları Derneği Başkanı Gülüstü Kaptanoğlu da uzman sayısının hekimle sınırlı olmadığına dikkat çekiyor:

"Sisteme en büyük eleştiri yeterince yaşlı uzmanımızın olmaması. Bunu sadece tıp doktoru anlamında söylemiyoruz. Yaşlılarla daha çok çalışan hemşireler, yaşlı sorunlarına hakim sosyal hizmet uzmanları yetişse bile istihdam edildikleri ve tecrübe ile özelleşmelerini derinleştirdikleri fırsatlar çok nadiren yaratılıyor. Yaşlı hizmeti alanı, zaten çok yıpratıcı olabilen, insanların çabuk pes edebildikleri bir alan. Bir de sosyal politika geliştirme anlamında üvey evlat muamelesi görmemeli. Bir yandan bu konu 'Yaşlılık Eylem Planı' ile gündemde ama sahada çalışacak uzmanlarla, sürdürülebilir, kültürel yapımıza uygun model oluşturulması ve bu modellerde giderek daha çok insan yetiştirilmesi hedeflenmeli."

Başak Çubukçu - Al Jazeera Türk