Meclis, yurt dışına kaçırılan kültür varlıklarını araştıracak

TBMM Genel Kurulunda, yurt dışına kaçırılan kültür varlıklarının belirlenerek iadelerinin sağlanması ve mevcut kültür varlıklarının korunması için alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi amacıyla Meclis araştırma komisyonu kurulması kabul edildi.

Araştırma komisyonu kurulmasına ilişkin önergeye dört siyasi parti de imza verdi.

Ortak önerge üzerinde söz alan MHP Osmaniye Milletvekili Ruhi Ersoy, önerge üzerinde uzlaşma olmasından memnuniyet duyduğunu ifade etti.

Anadolu'dan giden insanlığın ortak hafızası eserlerin değişik yerlerde sergilendiğini belirten Ersoy, bunlarla ilgili çalışma yapacaklarını kaydetti.

Ersoy, "Lizbon'a gemisiyle giden bir Osmanlı ailesi buradan toparladığı tüm objelerle orada müze yapabilmiş. O eserleri Türkiye'ye kazandırabilmek için bir sermayenin 'Ben de onu tekrar buraya getirmek istiyorum' diyebilmesini hayal ediyoruz." diye konuştu.

Arkeoloji ve sanat tarihi anlayışındaki zihniyetin üzerine yeni ilavelerin yapılması gerektiğini dile getiren Ersoy, arkeoloji müfredatında derli toplu bir bütünlük olmadığını söyledi.

HDP Mardin Milletvekili Erol Dora, farklı dinlere, etnisiteye mensup halkların ortaya koyduğu birbirinden değerli kültürel mirasın varisleri olarak, bu kültürel mirası koruyup sonraki kuşaklara aktarmada oldukça başarısız bir noktada olduklarını söyledi.

Dora, tarihi ve kültürel eserleri koruma konusunda sınırlı, kesintili ve tepeden inmeci girişimlerin, gerek ilgili devlet kurumları nezdinde ve gerekse halkta nitelikli bir koruma bilinci oluşturamadığını belirtti.

Bu arada, araştırma komisyonu kurulmasının kabul edilmesinin ardından, TBMM İçtüzük değişikliği teklifinin görüşmelerine geçildi.

Maliye Bakanı Naci Ağbal, Türkiye Cumhuriyeti'nin her bir vatandaşının mülkiyet hakkı, yaşam hakkı ve Anayasa'dan gelen her türlü hakkının devletin güvencesi altında olduğunu söyledi.

TBMM Genel Kurulunda, siyasi partilerin ortak önergesiyle, yurt dışına kaçırılan kültür varlıklarının belirlenerek iadelerinin sağlanması ve mevcut kültür varlıklarının korunması için alınması gereken tedbirlerin belirlenmesi amacıyla Meclis araştırma komisyonu kurulması kabul edildi.

Mardin Milletvekili Erol Dora'nın Mardin'deki tarihi ve kültürel yapılarla ilgili konuşması üzerine söz alan Maliye Bakanı Ağbal, Mardin'deki taşınmazların bugüne kadar olduğu gibi bundan sonra da aynı amaçla kullanımını sağlamak üzere, bu konuyla görevli ve yetkili olan Vakıflar Genel Müdürlüğüne bu taşınmazların tasarruflarının bırakılmasının doğru olacağı şeklinde bir değerlendirme yapıldığını ifade etti.

Bu taşınmazların Vakıflar Genel Müdürlüğünün tasarrufuna geçtiğini belirten Ağbal, "Herhangi bir şekilde, Vakıfların mülkiyetinde olan herhangi bir taşınmaza el konulması asla söz konusu değildir." dedi.

Bu taşınmazların bugüne kadar hep köy tüzel kişiliklerinin mülkiyetinde olduğunu dile getiren Ağbal, şöyle devam etti:

"Aynı amaçlarla, tarihten bugüne kadar nasıl kullanıldıysa bundan sonra da o köylerde yaşayan vatandaşlarımızın aynı taşınmazları aynı şekilde kullanmalarını sağlamak ve bu konuda da devlet olarak bu taşınmazların bakımını ve idamesini sağlamak üzere gerekli çalışmaları yapmak üzere de Vakıflar Genel Müdürlüğüne devredilmiştir.

Süryani vatandaşlar da dahil olmak üzere Türkiye Cumhuriyeti'nin her bir vatandaşının mülkiyet hakkı, yaşam hakkı ve Anayasa'dan gelen her türlü hakkı devletin güvencesi altındadır. Bin yıldır bu topraklarda bütün milletlerin, bütün dinlerin koruyucusu oldu bu millet ve bütün o gördüğünüz yapıları, o ibadet yapılan yerleri de bugüne kadar bu millet taşıdı. Dolayısıyla burada devletin görevinden Lozan Anlaşması çerçevesinde bahsetmenize gerek yok. Lozan anlaşması olsun olmasın bütün ibadethanelerin, ibadet yapılan her yerin güvencesi Türkiye Cumhuriyeti devletidir. Bugüne kadar oradaki bütün yapılar nasıl korunduysa bundan sonra da korunacak. Siz yeter ki bu meselede sanki dışarıdan bir koruma güdüsü içinde bir yaklaşım sergilemeyin."

- "Gelecek nesillere borcumuz"

CHP Grubu adına söz alan Mersin Milletvekili Serdal Kuyucuoğlu, "Tarih bilinciniz yoksa yaşadığınız coğrafyanın zenginliğini ve eserlerin değerini anlayamazsınız. Bu değerlerimize sahip çıkmak, var olanı korumak ve bir şekilde yurt dışına çıkarılanları da yeniden ülkemize kazandırmak, gelecek nesillerimize olan borcumuzdur." diye konuştu.

Bugüne kadar Türkiye'den kaçırılan eserleri yeniden elde etmek için girişimler olsa da yeteri kadar başarılı olunamadığını belirten Kuyucuoğlu, "Her ülkenin kültürel mirası kendi ulusal kimliğinin belirlenmesinde önemli bir etkendir. Başka ülkelere ait kültür varlıklarını ele geçiren ülkeler, bunları yasal yollarla elde ettiklerini savunmaktadırlar. Bu nedenle, bu varlıkların o ülkelerce nasıl elde edildiklerinin kapsamlı bir şekilde araştırılmasına ihtiyaç vardır." değerlendirmesinde bulundu.

Kuyucuoğlu, kurulacak komisyonunun, bu varlıkların nasıl ve hangi yollarla yurt dışına çıkarıldıklarının tespit edilmesi, ülkeye aidiyetinin kanıtlanması ve olası yeni kaçakçılık olaylarının önlenmesi açısından önemli olduğunu ifade etti.

AK Parti Sakarya Milletvekili Mustafa İsen de son yıllarda Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinasyonuyla, kültür varlıklarının yasa dışı transferinin önlenmesine yönelik faaliyetler ve yurt dışındaki Türkiye kökenli kültür varlıklarının iadesinde sağlanan başarılı sonuçların memnuniyet verici olduğunu söyledi.

Türkiye'nin, kültür varlıklarının iadesi konusunda yürüttüğü çalışma ve politikalar konusunda, bugün dünyadaki önemli aktörlerden birisi haline geldiğini belirten İsen, en son Nisan başında, New York Times'a verilen tam sayfa ilanla çok önemli bir kültürel objenin satışının engellendiğini anımsattı.

Türkiye'nin aralarında bulunduğu köken ülkelerin baskıları, uluslararası kuruluşlar ile evrensel kamuoyunun uzun yıllardır sürdürdüğü tepkilerin bir sonucu olarak "Pazar ülkeleri" olarak adlandırılan belli başlı ülkelerin, kendilerini ulusal mevzuatlarında değişikliğe gitme mecburiyetinde hissettiklerini dile getiren İsen, "Bu iş birliğinin ve dayanışmanın tüm ülkeler ve kültürel mirası tahribata uğrayan toplumlar nezdinde devam ettirilmesi, dünya belleğinin korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından da büyük önem arz etmektedir." dedi.

Yürütme organlarının Türkiye kökenli kültür varlıklarını iade çalışmalarında ihtiyaç duyduğu milli irade desteğinin sağlanmasının, müzakere edilen ülkelerde kamuoyu oluşturulması ve farkındalığın artırılması açısından önemli olduğunu vurgulayan İsen, "Bütün bu nedenlerle Anadolu'nun önemli zenginlikleri olan kültür varlıklarının korunması, Anadolu'dan koparılan kültür varlıklarının ait olduğu ülkeye iadesini teminen Meclis iradesinin gösterilmesi hem ilgili birimleri cesaretlendirecek hem de kamuoyu önünde önemli bir farkındalık yaratacaktır." değerlendirmesinde bulundu.

Başkanlık Divanı oluşturulduktan sonra çalışmalarına başlayacak olan komisyon, 12 üyeden oluşacak.