OYAK hakkında bütün bilmek istedikleriniz

mehmet altan

Soru 1 -OYAK: sivil mi asker mi?

?OYAK, 27 Mayıs darbesinin ardından, Milli Birlik Komitesi'nin çıkardığı 205 sayılı yasa ile kurulmuştur...

Yani varlığını olağandışı bir dönemin yasama faaliyetine borçludur. OYAK nedir sorusu akla hemen OYAK sivil bir kuruluş mu askeri bir kuruluş mu sorusunu getirmekte. Kurumun üyelerine ve idari yapısına bakıldığında askerlerin hakimiyeti açık. Kurumun daimi üyeleri Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) kadrolarında görevli subay, askeri memur ve astsubaylardır. Bunların üyelikleri mecburidir.

Mevcut idari yapısına bakıldığında Temsilciler Kurulu tamamen askerlerden oluşmakta, 40 kişilik Genel Kurul'da 9 sivil üye bulunmaktadır.'

***

Soru 2 -OYAK'ın faaliyetleri: Yardımlaşma Kurumu mu ?Holding' mi?

?OYAK aynı anda hem bir ek sosyal güvenlik kuruluşu hem de bir ?holding' olsa da kuruma rengini veren şey, sermaye birikim sürecinin her uğrağında (üretim, ticaret, finans) yürüttüğü kár amaçlı faaliyetleridir. Bu faaliyetlerin ana hedefi ordu mensuplarının üst orta sınıflara denk bir refah düzeyine sahip olmalarıdır. Zaten maaşlarıyla memur kesim içinde farklı bir konumda olan askeri bürokrasi, OYAK sayesinde de ayrıcalıklı kılınmaktadır. Bu noktada hemen şunu belirtmek gerekir ki kurum gelirlerinin ancak belirli bir kısmı sosyal yardım ve hizmetlere ayrılmakta, büyük çoğunluğu ise yeniden yatırıma yönlendirilmektedir.

OYAK'ın bir sermaye grubu olarak yapılanması daha kuruluş aşamasında öngörülmüştür. Emekli Sandığı, SSK, Bağ-Kur gibi diğer sosyal güvenlik kuruluşlarının yatırım faaliyetlerine yasa ile sınır getirilmiş olmakla birlikte, OYAK herhangi bir sınırlamaya tabi tutulmamıştır.. 2000 yılı toplam ciroları üzerinden bakıldığında OYAK, Koç ve Sabancı'nın ardından üçüncü büyük holdingdir.'

***

Soru 3- OYAK ?Mucize'sinin Sırrı Nedir ?

?1970'lerin başında İşçi Yardımlaşma Kurumu (İYAK), Memur Yardımlaşma Kurumu (MEYAK) gibi girişimler başarısız olurken, OYAK'ın, güzide Türk basınına göre ?örnek alınacak' ?mucizevi' başarısının ardında yatan nedir? OYAK genel müdürü tarafından dile getirilen ve çeşitli çevrelerde çok tutulan, ?binlerce yıl kanla sınanan askeri prensiplerin iş hayatına uygulanması'nın bir sonucu mudur?

Herşeyden önce özel yasasındaki bazı hükümlerin sağladığı ayrıcalıklardan bahsetmek gerekir. Bunların başında OYAK'ın sahip olduğu vergi muafiyetleri gelmektedir.

Yine özel yasası sayesinde OYAK hem özel hukukun hem kamu hukukunun nimetlerinden faydalanmaktadır.

Üçüncü bir unsur ise, özellikle siyasal iktidarlara yakın duran belirli sermaye gruplarının desteklenmesi olgusudur. Ordunun elinde bulundurduğu siyasal gücü bu anlamda da iktisadi bir güce tahvil ettiği rahatlıkla söylenebilir. Akla hemen batık şirketlerin kamuya devredilmesi (1984'te otomotiv şirketleri TOE ve MAT'ın Ziraat Bankası'na devri) veya kamu iktisadi teşekkülleriyle ortaklığa gidilmesi (1985'te inşaat sektöründeki Oyak-Kutlutaş'a bağlı dört şirkete Emlak Kredi Bankasının ortak olması) gelmektedir. Oyakbank'ın, mali çizelgeleri çok kötü olmasına rağmen kurtarılması, ardından OYAK yönetim kurulu başkanının kendi ifadesine göre ?4.5 aylık faaliyetle 25 şirketinkine denk kâr bırakacak olan' Sümerbank'ın ?sembolik bir para karşılığı satın alınması' gibi yöntemler bahsedilen mucizenin sırları arasındadır.

TBMM Yolsuzlukları Araştırma Komisyonu kısa bir süre önce yayınladığı raporunda Sümerbank'ın OYAK'a satılma sürecine geniş yer ayırmıştı'

***

Soru-cevap haline getirdiğim yukardaki yazıya internetteki taramada rastladım.Yazı akademisyen İsmet Akçay'a ait.

Hakkında çok fazla konuşulmayan OYAK gündemde olduğu için, bu araştırmayı da sizlerle paylaşmak istedim.