Cari fazlada tarihi zirve görüldü

Türkiye'nin son 12 aylık cari işlemler hesabı ağustosta 5 milyar dolar aşan fazlayla tarihin en yüksek seviyesine ulaştı.

Ülke ekonomisinin yüksek büyüme sergilediği 2010 ve 2011 yıllarında yıllıklandırılmış cari açık kademeli olarak artarak Ekim 2011'de 76,1 milyar dolarla tarihi zirvesine çıkmıştı. Ekonomi yönetiminin aldığı tedbirler ve ülke ekonomisindeki büyümenin tekrar tarihi ortalamalara çekilmesiyle yıllıklandırılmış cari açık Kasım 2012'de 50 milyar doların altına geriledi.

Yıllıklandırılmış cari açık geçen yılın mayıs döneminde 57,9 milyar dolara kadar yükselirken, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın Eylül 2018'de kamuoyuna açıkladığı Yeni Ekonomi Programı (YEP) sonrasında başlayan ekonomideki "yeniden dengelenme süreci"yle beraber cari açıkta gerileme etkisini gösterdi.

Bu kapsamda alınan tedbirlerle dış ticaret açığında daralma görülürken, ihracatın ithalatı karşılama oranında da artış yaşandı. Yıllıklandırılmış cari açık 12 ay boyunca (Haziran 2018-Mayıs 2019) kademeli olarak azalarak 57,9 milyar dolardan 1,2 milyar dolara geriledi. Son üç dönemdir de yıllıklandırılmış bazda cari fazla görülüyor. Bu yılın haziran, temmuz ve ağustos dönemlerinde sırasıyla 1,2, 4,5 ve 5,1 milyar dolarlık cari fazla verildi.

Böylece ağustostaki 5,1 milyar dolar, Merkez Bankası'nın yayımladığı veri seti dönemi dikkate alındığında en yüksek yıllıklandırılmış cari fazla olarak kayıtlara geçti.

- "Çekirdek cari fazla 46,8 milyar dolar oldu"

Konuya ilişkin değerlendirmelerde bulunan AA Finans Analisti ve ekonomist Haluk Bürümcekçi, ağustosta cari işlemler dengesinin 2,6 milyar dolar fazla verdiğini, geçen yılın aynı ayında ise cari fazlanın 2 milyar dolar olduğunu anımsattı.

Son 12 aylık cari dengenin 5,1 milyar dolar fazla ile (GSYH'ya oranla yüzde 0,7) iyileşmeye devam ettiğini söyleyen Bürümcekçi, 1991 yılına kadar geri giden verinin en yüksek fazla düzeyine ulaştığını belirtti ve eylül ayı gümrük dış ticaret öncü verilerinin geçen yıla göre daha yüksek dış açığa işaret ederek, cari fazladaki yükselişin sonuna yaklaşıldığını düşündürdüğünü söyledi.

Bürümcekçi, manşet verideki iyileşmenin yanı sıra, cari dengenin temel eğilimi açısından takip edilen enerji dışı cari dengenin 41,2 milyar dolar ve enerji ve altın dışı (çekirdek) cari dengenin ise 46,8 milyar dolar fazla verdiğini dile getirdi.

Cari dengede verilen fazlanın mutlak değer olarak tarihteki en güçlü seviyesine ulaştığının altını çizen Bürümcekçi, milli gelire oranla 2001 krizinde ulaşılan yüzde 2 seviyesinin altında kalabileceğini ifade etti.

- "Eylülde cari fazla 5,5 milyara ulaşabilir"

Ekonomist Haluk Bürümcekçi, cari işlemler dengesinde ağustos ayında gözlenen iyileşmede, hizmetler dengesinin yüksek fazla vermesinin ana etken olduğunu belirtti.

Dış ticaret açığının, önceki dönemin aksine ağustosta yıllık bazda yüzde 1,1 arttığını ifade eden Bürümcekçi, buna karşılık, hizmetler dengesi içinde turizm gelirlerinin geçen yıla göre yüzde 21,9 artış göstermesine karşılık turizm giderlerinin yıllık bazda yüzde 19,3 ile güçlü artmasının net gelirleri sınırladığını dile getirdi.

Bürümcekçi, bavul ticaretinde yıllık bazda yüzde 9, taşımacılık gelirlerinde de yüzde 14,2 artış yaşandığını kaydetti.

Finansman tarafında yüklü portföy çıkışına rağmen cari fazla verilmesi ile resmi rezervlerde 254 milyon dolar artış gözlendiğini vurgulayan Bürümcekçi, "Net hata-noksan kalemi ise 800 milyon dolarlık çıkışa sahne oldu. Bu kanaldan 2018 yılında net toplam giriş 19,1 milyar dolara ulaşmıştı, bu yıl ilk sekiz ayda ise 2,6 milyar dolar daha giriş gözlendi." yorumunu yaptı.

Bürümcekçi, ilk yarıda ekonomik aktivitenin dipten toparlanmaya geçse de zayıf kalan milli gelir büyümesinin baz etkisinin de devreye girmesiyle daha güçlü artışlar kaydedebileceğini belirtti.

Bu gelişmenin, dış ticaret açığında yıllık bazda karşılaştırmalarda da artış getirebileceğini söyleyen Bürümcekçi, "Ayrıca, AB pazarı ve genel olarak küresel çapta büyümede gözlenen yavaşlamanın ihracat artış hızımızı olumsuz etkilemeye başladığı izlenmektedir. Bu doğrultuda, eylül sonunda 5,5 milyar dolar fazlaya ulaşmasını beklediğimiz son 12 aylık açığın, 2019 yıl sonunda daha sınırlı fazla ile yılı kapatabileceğini düşünmekteyiz." diyerek sözlerini tamamladı.

Türkiye'nin dönemler itibarıyla yıllıklandırılmış cari işlemler hesabı (milyar dolar) şöyle: