Temizlik işinde 'sigorta' açmazı

Sigortalılık kapsamına alınan ev hizmetleri mesleğinde, şimdilerde işveren aleyhine çark dönüyor. Yıllardır malınızı mülkünüzü emanet ettiğiniz evdeki yardımcınızın işten ayrılmadan önce ağır şantajıyla karşılaşabilirsiniz. Sigortalılığı zorunlu olan ev hizmetlerinde bilgisizlik, ucuza çalıştırma ve karşılıklı anlaşma gibi nedenlerle kayıtdışılık yaygın. İşte bunu fırsat bilenler, kimsenin sesini çıkaramadığı bir tehdit mekanizması kurmuş durumda.

İYİLİĞİ DEVLETE YAP KAFAN RAHAT YAT
Çalışanları tarafından mahkemeye verilmekle tehdit edilen ailelerin şikayetlerini bize ulaştırması sonrasında, aynı sebepten binlerce mağdur olduğunu öğreniyoruz. Peki bu çark nasıl işliyor? Hemen anlatalım.

Malumunuz 1 Nisan 2015 sonrasında ev hizmetleri için sigorta yapılması zorunlu hale geldi. Evdeki yardımcıların çoğu, eşinden sigortalı olduğu, babasından maaş aldığı gibi gerekçelerle sigorta yapılmamasını ve prim farkının kendisine verilmesini istiyor. İşveren durumundaki aileler de farklı gerekçelerle teklifi kabul ediyor.

BEDELİ 30 BİN LİRA
Ancak belli bir zaman sonra yollar ayrılıyor, tam da bu noktada işin rengi değişiyor. Yıllardır güvendiğiniz çalışan, sizi Sosyal Güvenlik Kurumu'na (SGK) şikayet etmekle ya da mahkemeye vermekle tehdit ediyor. Susması için 25 - 30 bin civarında bir para istiyor. Tabi bu meblağ, 50 bin liraya kadar çıkabiliyor.

BİNLERCE AİLE MAĞDUR OLABİLİR
Ödenecek rakam servetinizle ve olası cezanın büyüklüğü ile doğru orantılı. İşveren başta bunu reddetse de, sigortasız çalıştırmanın cezai maliyetini öğrenince istenilen paraya mecbur razı oluyor. Bu sorunu yaşayanların aktardığına göre, ülkemizde kayıtdışı hizmetli istihdam eden yüzbinlerce ev var ve hemen herkes benzeri bir şantajla karşı karşıya kalabilir.

CEZASI AY BAŞINA 2 ASGARİ ÜCRET
SGK yetkililerinin tespiti halinde, aylık 2 asgari ücret ödemek zorundasınız. Üstelik çalıştırılan süredeki her ay için. Örneğin, 2 senelik çalışmanın saptanması durumunda 24 ay çarpı 2 asgari ücret şeklinde oluyor. 8 yıllık çalışanda meblağ yüz binlerce lirayı buluyor. İster yabancı uyruklu isterse Türk vatandaşı olsun, piyasaya dönüşen ortamda işinden ayrılanın yeni bir gelir sağlama yönteminden bahsediyoruz.

GÜNLÜK TEMİZLİKÇİ ALANLAR DİKKAT
Danıştığımız SGK müfettişleri ise, sorunların yüzde 80'inin anlaşma ile sonuçlandığını söylüyor. Yani aileler, kendilerinden istenen parayı sessiz sedasız kabul ederek olayın üstünü örtüyor. Yetkililer, sebebi ne olursa olsun, evde çalışan personele sigorta yapılması gerektiğini dile getiriyor. Yasada 10 günden az ve 10 günden fazla çalışanlar için yapılan ayrı düzenlemeler mevcut olsa da, cezalar konusunda benzer durumlar söz konusu. Gündelikçi olarak bildiğimiz kişilerin de sigorta bedelini ödemekle yükümlüsünüz. Temizlikçinin cam silerken aşağı düşmesi gibi istenmeyen hallerde bile sorumluluğunuz bulunuyor. Anlayacağınız, temizlik işlerinde 'iyilik olsun, az para vereyim, kim uğraşacak şimdi' gibi pek de temiz olmayan düşüncelere kapılan yandı.

YASAL ŞARTLARI ÖĞRENİN
10 günden uzun veya fazla sürede çamaşır, bulaşık, çocuk bakımı gibi işlerde ev hizmetlisi istihdam edenlerin yasal şartları öğrenerek, onların sigortasını yaptırmaları gerekiyor.

Tabii ki burada işine gelirse mantığı ile işçileri sigortasız çalıştıranları kastetmiyoruz. Yasaları tam bilmeden, yanında yıllardır çalışanlara güvenip bu işe kalkışanları uyarıyoruz. Öte yandan, birçok sosyal güvenlik uzmanı bu tarz örneklerde işçinin de sorumluluğu olması gerektiğini söylüyor. Zira Avrupa ülkelerinde 'Nasıl oluyor da 5 yıl boyunca sigortasız çalıştığından haberin olmadı, burada bir art niyet var' gerekçesiyle işçiyi de sorumlu tutuyor, Bildiğin halde işine devam ederek suça ortak oluyorsun mantığı işliyor. Ülkemizde ise sorumluluk tamamen işverene ait. Sorunlu konulardan biri de yanında bin 500 eleman çalıştıran fabrika sahibi ile ev hizmetlisi istihdam edenlerin aynı cezayı alması.
Uçak bileti için ihbar ediyor

Ülkemizde çalışma izni biten yabancı işçilerin de akla ziyan bir oyunu olduğunu öğreniyoruz. SGK'ya gelen şikayetlere göre, aileler 'Yıllardır yardım ediyor, sorun olmaz' diyerek izinsiz çalışmasına göz yumuyor. Ancak bu kişiler, ülkesine temelli dönmek istediğinde kendini ihbar ediyor. Nedeni yetkililerin geri dönmesi için kişinin uçak biletini alması. İşveren aile para cezasına çarptırılırken, evdeki yardımcı beleşe ülkesinin yolunu tutmuş oluyor. Ne diyelim, yeni düzen nerede bizim eskinin 'Bacı kalfa'ları dedirtiyor.

Orhan Orhun Ünal