İşsizliği azaltacak ilk paket hazır
Hükümetin yaklaşık bir yıldır üzerinde çalıştığı istihdam paketi tamamlandı. İşadamlarının sıkça şikâyet ettiği hükümlü, özürlü ve doktor istihdamından kreş açılmasına kadar birçok konuda kolaylık getiriliyor. İşsizlik maaşı artırılırken, yararlanma şartları kolaylaştırılıyor.
Özürlü istihdamının teşviki için böyle kimselerin SSK primlerinin Hazine tarafından karşılanması öngörülüyor. Gençlerin iş bulmasını temin için de 18-30 yaş arası istihdama prim indirimi uygulanacak. Eski hükümlü çalıştırma ve işyeri hekimi bulundurma gibi zorunluluklar ise kaldırılıyor. Hükümet, nitelikli işgücü için kesenin ağzını açıyor. İşsizlik Fonu'nda biriken 29 milyar YTL'lik kaynağın yaklaşık 500 milyonluk kısmı işsizlere dönük meslekî eğitim için kullanılacak.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik, hazırlanan kanun tasarısı taslağını önümüzdeki günlerde sosyal tarafların görüşüne sunacak. Tasarının yıl başından önce ise Meclis'e gelmesi bekleniyor. 22 Temuz seçimlerinin araya girmesi nedeniyle bir süre ertelenen istihdam paketinin 2008'in başından itibaren hayata geçirilmesine çalışılıyor. Hükümetin 3 aylık eylem planında da yer alan paket, işverenin yükünü hafifletmeyi ve böylece istihdamı artırmayı amaçlıyor. Paketle işsiz kalanlara geçici güvence sağlamak amacıyla kurulan İşsizlik Sigortası Fonu, yeniden düzenleniyor. Şimdiye kadar topladığı kaynağın çok az bir kısmını kullandıran fon, artık işsizlere daha çok ödeme yapacak. İşsizlik maaşı almak kolaylaşacak ve tutar yüzde 50'ye varan oranlarda artacak. Maaş tabanı 300 YTL'ye yaklaşırken ödenen prim 630 yeni liraya kadar çıkabilecek. Halihazırda işsizlik maaşının tabanı 210, tavanı ise 419 YTL. İşsizlik maaşı almak için gerekli olan 4 ay kesintisiz çalışma şartı kaldırılıyor. Bunun yerine son bir yılda 120 gün sigortalı olma şartı aranacak. İşsizlik maaşı almak için gerekli sigortalılık süreleri de kısaltılacak.
Çalışma Bakanlığı, Hazine, Maliye ve SGK'nın uzun süredir üzerinde çalıştığı paket, işverenin sürekli şikâyetçi olduğu zorunlu istihdamı önemli ölçüde hafifletiyor. Halen yürürlükte olan kanuna göre 50 ve daha fazla personel çalıştıran işyerlerinde yüzde 6 oranında engelli, eski hükümlü ve terör mağduru istihdam edilmesi zorunlu. İşveren, çalıştırılmayan eski hükümlüler için ayda bin 226 YTL ceza ödemek zorunda. Bu nedenle birçok işletmenin kayıt dışına çıktığı ve çalışan sayısını 49'da sabitlediği biliniyor. İstihdam paketinde özürlülerin sıkıntı yaşayabileceği gerekçesiyle bu konudaki kota korunurken, primlerin Hazine tarafından karşılanması benimseniyor. Böylece hem işveren rahatlamış olacak hem de özürlüler daha kolay iş bulabilecek. Eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu ise kaldırılıyor. Bunun yerine eski hükümlülerin daha kolay iş bulmalarını sağlayacak adımlar atılacak. Ayrıca işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı bulundurma zorunluluğu kalkacak. Aynı şekilde sağlık birimi, emzirme odaları ve kreş kurulması zorunluluklarında da kolaylık getiriliyor. Bu hizmetlerin hizmet alımı ve ortak tesis açılması gibi yöntemlerle çözülmesi hedefleniyor.
İstihdam paketi, 18-30 yaş arasındaki gençlerin istihdamını kolaylaştırmak için işverene ciddi prim ve vergi teşvikleri getirecek. Henüz netleşmemekle birlikte ilk kez sigortalı olacak genç işsizlerin SSK primlerinin yüzde 50'sinin Hazine tarafından karşılanması üzerinde duruluyor. Bu öneri gerçekleşmese bile gençlerin işe yerleşmesini kolaylaştıracak maddeler pakette yer alacak. Böylece işsizliğin azaltılmasının yanı sıra kayıt dışılığın da önüne geçilmesi hedefleniyor. İşsizlik Sigortası Fonu'ndan ödenek alan işsizlerin istihdam edilmeleri halinde ise kalan işsizlik ödeneği alma süresince SSK primi işsizlik fonundan karşılanacak. Bir başka önemli değişiklik de işsizlerin eğitimi için kaynak ayrılacak olması. İşsizlik fonundan ayrılacak yaklaşık 500 milyon YTL'lik kaynak ile bir yandan meslekî eğitimi teşvik edici çalışmalar yapılacak, diğer yandan da mevcut işsizlerin eğitimi için çeşitli programlar düzenlenecek. Nitelikli işgücünü artırmak için eğitim merkezleri kurulacak.
Resmî kayıtlara göre 11 milyon kişi kayıt dışı çalışıyor
Türkiye'deki toplam 23,5 milyon çalışandan 11,5 milyonunun herhangi bir sosyal güvenlik kurumuna kaydı bulunmadığı ortaya çıktı. İstihdamda kayıt dışılık oranı yüzde 48,7 seviyesinde bulunuyor. Diğer bir deyişle istihdamdaki her iki kişiden biri kayıt dışı çalışıyor. Bu durumda Maliye ve sosyal güvenlik kuruluşları sadece kayıtlı çalışanlara yüklenerek yüksek oranda istihdam vergileri ve prim geliri elde ediyor. Uzmanlar, istihdam vergileri ve prim yükünün düşürülmesi ve kayıt dışı istihdamın önüne geçilerek tabanın genişletilmesiyle sosyal güvenlik sisteminde aktüeryal dengenin sağlanacağına işaret ediyor. İstatistik Kurumu'nun ağustos ayı verilerine göre, istihdamdaki toplam 23 milyon 548 bin kişinin 11 milyon 618 binini 'ücretliler' oluşturuyor. Ancak bu kişilerin yüzde 21,5 oranındaki 2 milyon 498 bininin herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kaydı bulunmuyor. Toplam sayıları 1 milyon 935 bin olan yevmiyelilerin ise yüzde 90,7 oranındaki 1 milyon 756 bini kayıt dışı olarak çalışıyor. İşveren olarak faaliyet gösteren 1 milyon 294 bin kişiden yüzde 29,3 oranındaki 379 bini ile kendi hesabına çalışan 5 milyon 34 kişiden de yüzde 65,5 oranındaki 3 milyon 295 bininin de sosyal güvenlik kaydı bulunmuyor. Kayıt dışı çalışanlar içindeki en büyük grup ise 'ücretsiz aile işçileri'. Büyük bölümü tarım kesiminde bulunan ve standart bir istihdamdan farklı olarak ailesine yardım eden bu kişilerin toplam sayısı 3 milyon 667 bin kişi civarında. Bunların da yüzde 96,4 oranındaki 3 milyon 536 bininin herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kaydı yok. Kayıt dışı çalışanlar toplamının 5 milyon 820 bini tarımda, 5 milyon 644 bini ise tarım dışı sektörlerde bulunuyor. Kayıt dışılık oranı tarımda yüzde 88,3, diğer sektörler ortalamasında yüzde 33,3 seviyesinde.
İsa Yazar / Ankara