Şirketler 43 bin şehit yakını istedi, İş-Kur 89 kişi bulabildi
Zorunlu terör mağduru istihdamı şartı, işletmelerin korkulu rüyası haline geldi. Birçok firma, talep ettiği halde bulamadığı terör mağdurunu çalıştırmadığı için ceza ödüyor.
İlgili kanuna göre 50 işçiden fazla istihdam sağlayan işletmelerin yüzde 2 oranında terör mağduru çalıştırmaları şart. Buna göre toplam istihdamın 3 milyonluk kısmını oluşturan işletmelerde 60 bin mağdurun çalıştırılması gerekiyor. Ancak mevcut tablo, çarpıklığı ortaya çıkardı. İşletmeler, Türkiye İş Kurumu'ndan 2006'da toplam 43 bin 188 terör mağduru istedi. Kurum ise talebin sadece 89'unu karşılayabildi. 43 bin 99 kontenjan boş kaldı. Bu yüzden ceza yemek istemeyen şirketler, çalışan sayısını 49'da tutmaya başladı. Aksi takdirde söz konusu durumdaki çalıştı-rılamayan her kişi için 1.226 YTL ceza ödemek zorundalar.
Bu duruma, "Devlet kendi eliyle işletmeleri kayıt dışılığa itiyor." diye tepki gösteren Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkan Yardımcısı Halim Mete, "Tam Aziz Nesin'lik bir olay. Terör mağduru bulunamıyor, çalıştırmadık diye ceza yiyoruz." siteminde bulunuyor. Terör olaylarının tırmandığı 1995 yılında 3713 sayılı kanuna bir madde eklenerek, terörle mücadele sırasında gazi veya şehit olanların yakınları ile çalışabilecek durumdaki yaralılara istihdam önceliği tanındı. Yasaya göre 50'den fazla işçi çalıştıran işletmelere, terörle mücadele sırasında şehit olan veya çalışamayacak şekilde malul durumuna düşenlerin eş, çocuk ya da kardeşlerinden birisini veya çalışabilecek durumdaki gazileri istihdam etme zorunluluğu getirildi.
Terör mağdurlarının fazla olduğu 90'lı yıllarda gazi ve şehit yakınlarının öncelikli istihdamını sağlayarak mağduriyetlerini önleyen yasa, 2000 yılından sonra işverenler için büyük sıkıntı çıkarmaya başladı. Özellikle 2002 yılından itibaren ekonominin büyümeye başlamasıyla birlikte işyerlerinin istihdam kapasitesi arttı. Bu arada terör hız kestiği için mağdurların sayısı da bir hayli azaldı. İşletmeler de yasal zorunluluk olmasına karşın çalıştıracak terör mağduru bulmakta zorlanmaya başladı. Çalıştırmadığı terör mağduru için bin 226 YTL'lik ceza ile karşı karşıya kalan pek çok patron, çalışan sayısını 49'a düşürmeye başladı. TOBB Başkan Vekili Halim Mete, "Devlet kendi eliyle işletmeleri kayıt dışılığa itiyor. Adam ceza yememek için çalışan sayısını hep 49'da tutuyor. Ya da bir başka çare olarak, şirketini iki ayrı şirkete dönüştürüyor." tespitinde bulunuyor.
Toplam ihtiyaç 60 bini buluyor
Türkiye İş Kurumu'nun zorunlu istihdam konusundaki verileri, terörün acı yüzüne bir başka açıdan ayna tutuyor. 2001 yılında işverenin ihtiyaç duyduğu şehit ve gazi yakını sayısı 21 bin 390'a ulaşmış. Bu rakam, 2001 yılında yüzde yüzden fazla artarak 43 bin 188'e çıkmış. Ancak bu talebe karşın İş Kurumu'nun işe yerleştirebildiği kişi sayısı 2006'da 89'da kalmış. İşletmelerdeki 43 bin 99 kontenjan hâlâ boş. Yetkililer, söz konusu müracaatlardaki büyük düşüş yüzünden talebe karşılık veremediklerini ifade ediyor. Kanundaki zorunlu istihdam oranı dikkate alındığında bugün Türkiye'deki işletmelerin 60 binin üzerinde terör mağduruna ihtiyaç duyduğu vurgularken de, "Çok şükür ülkemizde bu kadar terör mağduru yok." ifadelerini kullanıyor. İsa Yazar, Ankara