Mutemetlik Ücreti Adı Altında Ücretlerden Yapılan Kesintilerin Yasal Olup Olmadığı

657 sayılı Kanunun, "Aylığın Ödeme Zamanı ve Esasları" başlıkları 164'üncü maddesinin son fıkrasında, personelin özlük haklarının ve tahakkuk işlemlerinin belli merkezlerden yapılabilmesi ve ödemelerin bankacılık sistemi aracılığı ile gerçekleştirilmesi konularında gerekli düzenlemeleri yapmaya ve gerekli tedbirleri almaya Maliye Bakanlığının yetkili olduğu belirtilmiştir.14.1.2003 tarihinde Muhasebat Genel Müdürlüğünde yayımlanan 6 Sıra No'lu Tebliğ ile bu husus düzenlenmiş ve istisnalar dışında, maaş mutemetliğinin kamu görevi olmaktan çıkarıldığı açıklanmıştır. Ancak, kamu kurumlarında, özellikle Milli Eğitim Bakanlığında öğretmenlere ödenen ek ders ödemelerinin ve nema ödemelerinin hala mutemetler aracılığı ile ödendiği sitemize gelen maillerden anlaşılmaktadır. Konuya ilişkin oloarak sitemiz Uzmanlarının hazırladığı dosyayı görmek için tıklayın.

Mutemetlik işlemleri ve bu nedenle kişilerden alınan mutemetlik ücretlerinin yasak olmasına rağmen bazı mutemetlerce hala sürdürülmekte olduğu görülmektedir. Muhasebat Genel Müdürlüğünün 14.1.2003 tarih ve 24993 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan (Değişiklik : 28/4/2003 tarihli ve 25092 sayılı R.G.) 6 Sıra Nolu Genel Tebliğde bu konu ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Aşağıda yer alan açıklamalar bu Tebliğ hükümleri çerçevesinde yapılmıştır.

"AYLIKLARIN BANKALAR VASITASIYLA ÖDENMESİNE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR

Genel ve katma bütçeli idareler ile bu idarelere bağlı döner sermaye işletmeleri ve fonlarda görevli memur, işçi ve sözleşmeli personelin aylıklarının bankalar vasıtasıyla ödetilmesi esastır.

İl ve ilçe merkezlerine uzak olan yerlerde faaliyet gösteren tahakkuk daireleri öncelikle bulundukları yerlerde ATM makinesi kurulması, banka şube ya da bürosu açılması gibi imkanları araştıracaklar, bunlar sağlanamadığı takdirde aylıkları maaş mutemetleri vasıtasıyla ödetebileceklerdir.

Ayrıca, Jandarma Genel Komutanlığına bağlı iç güvenlik birlikleri ile jandarma sınır birlikleri, MİT Müsteşarlığı ile şehir merkezlerinden ve yerleşim birimlerinden uzakta konuşlandırılmış olup, bulundukları yerlerde banka şubesi bulunmayan askeri birlik ve kurumlar da personel aylıklarını mutemetler vasıtasıyla ödetebileceklerdir.

Bu Tebliğle yapılan düzenleme ile mutemetlere yapılan maaş ödemeleri nedeniyle saymanlıklarda meydana gelen izdihama son verilmesi ayrıca, mutemetlere karşı yapılan soygun ve gasp olaylarının önlenmesi amaçlanmıştır. Kamu düzenini sağlamaya yönelik olan bu düzenleme, 527 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye dayandığından gerek tahakkuk daireleri gerekse bankalar açısından bağlayıcı niteliktedir. Bu sebeple valilik ve kaymakamlıklar, bu Tebliğ esaslarının aynen yerine getirilmesi hususunda tahakkuk daireleri ve bankalar nezdinde gerekli tedbirleri alacaklardır.

Yapılan bu düzenlemeyle maaş mutemetliği kamu görevi olmaktan çıkarılmıştır. İstisna kapsamında olmayan tahakkuk daireleri, her ne sebeple olursa olsun personel aylıklarını mutemetler vasıtası ile ödettikleri taktirde, bu şekilde vasıta kılınan mutemetler genel hükümlere göre personelin şahsi mutemedi sayılacak, dolayısıyla, doğabilecek soygun ve gasp olayları neticesinde çalınan aylıkların ikinci kez ödenmesine ilişkin talepler Bakanlığımızca kabul edilmeyecektir.

Kapsama dahil edilmeyen kamu kurum ve kuruluşları, kendi mevzuatları çerçevesinde, personel aylıklarının bankalar aracılığı ile ödenmesi yönünde uygulama yapabileceklerdir.

Bakanlar Kurulu kararı veya toplu sözleşme hükümlerine göre memurlar ve sözleşmeli personel ile işçilere yapılacak ikramiye veya ilave ödemelerde de bu Tebliğde aylık ve ücretler için belirtilen usul ve esaslar uygulanacaktır."

Bu Tebliğ hükümlerine göre memurlar açıkça birisini mutemet olarak tayin etmedikleri sürece hiç kimse onlar adına para tahsil edemeyeceklerdir. Ancak öyle görülüyorki bazı mutemetler bu işi yasaklanmasına rağmen hala yapmaya devam etmektedirler. Mutemet olarak daha önce görev yapanların bu uygulamayı, işin maddi boyutu nedeniyle bırakmak istemedikleri açıktır. Çünkü, mutemet olarak görev yapanlar bu görevleri karşılığında paralarını tahsil ettikleri memurların ücretlerinden belirli oranlarda mutemetlik ücreti adı altında kesinti yapmaktadırlar. Her ne kadar yapılan kesinti az gibi görünse de yüzlerce veya binlerce kişiden kesildiğinde çok yüksek meblağlara ulaşmaktadır. Meblağın yüksekliği de, mutemetlerin bu işi bırakmasına engel olmaktadır. Ve ne yazıkki, kimse bu duruma ses çıkarmamakta, ses çıkaranların işlemlerinde de aksamalar meydana gelmektedir. Mutemetler yaptıkları bu işlemi sanki haklarıymış gibi algılamaktadır. Halbuki her memur gibi onlarında görevi maaşların veya diğer ödemelerin tahakkukunu sağlamaktır. Özellikle mutemetlik işlemleri Milli Eğitim Bakanlığında yaygın olarak uygulanmaktadır. Öğretmenlerin ek ders ödemeleri mutemetler vasıtasıyla yapılmaktadır. Şuan nema ödemeleri nedeniyle de mutemetlerin yeniden ortaya çıktıkları görülmektedir.

Bu durumun önüne geçmek için öncelikle memurların;
1- Maaşlarından yapılan kesintilerin kanuni olmadığını ve bundan böyle hiç kimseyi mutemet tayin etmediğini bir dilekçe ile kurumlarına bildirmeleri,
2- Yine kendisine yapılacak ödemelerin bundan sonra Banka hesabına yatırılmasını kurumuna bildirmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak yetkililerin bu işe dur demeleri gerekmektedir. Yapılacak ise sadece mevzuatı uygulayarak bu işi yapanlara bu işi niçin yaptıklarını sormalarıdır.