Eski yetim/yeni yetim ayrımı
Devlet memuru olarak çalışan bizler vefat ettiğimizde aile fertlerine belirli oranlarda aylık bağlanmaktadır. Ancak kız çocukları bağlanan yetim aylığı konusunda, 2008'den önce çalışan Devlet memurları ile 2008'den sonra ilk defa devlet memuru olanlar açısından eski ve yeni yetim aylığı ayrımı bulunmaktadır. Bu ayrımın düzeltilmesi için yasal düzenleme yapılması yerinde olacaktır.
Kız çocuklara bağlanacak yetim aylığı konusundaki farklılık, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümleri ile 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu hükümlerinden kaynaklanmaktadır.
5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre yetim aylığına kazanım şartları kız çocuklar lehine, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre yetim aylığına hak kazanım şartları ise zorlaştırılmış şartlar olduğundan aleyhe durum ortaya çıkarmaktadır.
Kazanım şartlarının kolay ve zor olmasını sağlayan 5434 ve 5510 sayılı Kanun hükümlerini ayrı ayrı anlatmaya çalışacağız.
5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanununa göre kız çocuklarının yetim aylığı alabilmelerinin şartları;
- Evli olmayacak.
- Evli olması nedeniyle aylığı kesilmiş olsa dahi, sonradan boşanma veya dul
kalma halinde yine aylık alabilmekte.
- Devlet memuru statüsünde görevli olmayacak.
Bu iki şart dışında, hiçbir surette 5434 sayılı Kanuna göre aylık almasına engel bir durum bulunmamaktadır. Örnek; Sigortalı veya Bağ-Kurlu olarak çalışan, Sigortalı veya Bağ-Kurlu olarak çalışmalarından dolayı aylık alan kız yetim, devlet memuru anne veya babasından da yetim aylığı alabilmektedir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre kız çocuklarının yetim aylığı alabilmelerinin şartları;
- Evli olmayacak.
- Evli olması nedeniyle aylığı kesilmiş olsa dahi, sonradan boşanma veya dul
kalma halinde yine aylık alabilmekte
- Devlet memuru statüsünde görevli olmayacak.
- Bir işyeri sahibi olmayacak (Yani Bağ-Kurlu olmayacak).
- Bir işverene tabi olarak çalışmayacak (Yani SSK.lı olmayacak)
- Yabancı Ülkelerde çalışmayacak.
- Bağ-Kur, SSK.lı ve Yabancı Ülkelerden kendi çalışmalarından dolayı gelir veya
aylık bağlanmamış olacak.
Örnek; Sigortalı veya Bağ-Kurlu veya Devlet Memuru olarak çalışan, Sigortalı veya Bağ-Kurlu olarak çalışmalarından dolayı aylık alan kız yetim, devlet memuru anne veya babasından yetim aylığı alamaz.
DEĞERLENDİRMEMİZ;
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu hükümlerinde; kız çocuklarının gerçekten muhtaç durumda olup olmadıklarının, yani, hayatını devam ettirecek bir gelir veya aylığa sahip olup olmanının kriter olarak alındığını görmekteyiz.
2008 yılı Ekim ayı başından önce devlet memuru olarak çalışması bulunanlardan vefat edenlerden dolayı 5434 sayılı T.C.Emekli Sandığı Kanunu hükümlerinde ise; kız çocukları gerçekten muhtaç olup olmadığının ayrımı yapılmamakta, yalnızca bekar veya dul olma şartı ile devlet memuru olarak görev yapmama şartının aranmaktadır.
Bu iki durum, 2008 yılı Ekim ayı başı öncesi devlet memurlarının vefatlarında aylık talebinde bulunan kız çocuklara eski yetim kız çocuk, 2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa devlet memuru olarak göreve başlayanların vefatlarında veya hizmet süreleri 5 ila 10 yıl arasında iken vefat eden devlet memurlarının vefatlarında aylık talebinde bulunan kız çocuklara ise yeni yetim kız çocuk denmektedir.
Düşüncemiz; kız çocuklara aylık bağlanabilmesi şartlarının olumlu veya olumsuz ortak olarak yeniden düzenlenmesidir.
Günümüz şartları dikkate alındığında, 5510 sayılı Kanunda aranılan şartların yerinde olduğunu düşünmekteyiz.
Ancak, yeni bir yasal düzenleme yapılırken;
- 5434 sayılı Kanun hükümlerine göre yetim aylığı almakta olan kız çocuklardan 50 yaş yukarısında bulunanlardan halen aylık almakta olanların aylıklarının ödenmesine devam edilmesi,
- 35 yaşından önce aylık bağlanmış olanların ise 40 yaşlarını doldurdukları tarihte aylıklarının kesilmesi,
hususları dikkate alınnalıdır. Bu şekilde yapılacak olan yasal düzenleme sonucunda da yetim kız çocukların çalışma hayatına atılmalarının, belirli bir öğrenim görmelerinin bu surette meslek sahibi olmalarının sağlanmasında kuvvetli bir sebep olabileceğini söyleyebiliriz.