Üst Dereceli Kadrolara Atama Şekli

Şube Müdürlüğü, Daire Başkanlığı, Genel Müdürlük ve Genel Müdürlük Yardımcılığı gibi kadrolara nasıl atama yapıldığı ve hiç memuriyeti olmayan kişilerin merkezi sınavlara girmeden memur kadrolarına atanıp atanamayacağı konusunda gelen soruların artması nedeniyle bazı açıklamalar yapma gereği duyduk.

Bu konuya giriş yapmadan önce aşağıda yapacağımız değerlendirmelerin siyasi iktidarların kötü emelleri için yol göstermek olmadığını önceden belirtmek isteriz. Özellikle istisnai kadrolar bölümünde yapılan açıklamalar sadece parlak beyinlerin kamuya kazandırılması yönünde yapılmış açıklamalar olup, siyasi iktidarlarca kamu yararı dışında yapılmış olan açıklamalar sitemiz tarafından gündeme getirilecektir.

657 sayılı Kanun kapsamındaki üst dereceli kadrolara atanabilmek için mutlaka memur olmak gerekmektedir. Herhangi bir kamu kurumunda işçi olarak çalışan kişilerin dahi, 657 sayılı Kanun kapsamındaki üst dereceli kadrolara atanması mümkün değildir. Ancak bazı kadrolar istisnadır ve bu kadrolara atanmak için memur olmak şart değildir. Uygulamada memur olmayan kişiler önce bu istisnai kadrolara atanmakta daha sonra da diğer kadrolara kaydırılmaktadır.

Bu bağlamda, aşağıda yapacağımız açıklamalar genel olarak;
*Görevde Yükselme Yönetmeliği çerçevesinde yapılan atamalar
*68/B olarak adlandıran ve üst derece kadroları kapsayan kadrolar
*Hiçbir sınav şartına gerek olmadan herhangi bir kişinin atanabileceği kadrolar (İstisnai Kadrolar)
*İstisnai Kadrolardan Diğer Kadrolara Geçişler
olmak üzere 4 başlık altında incelenecektir.

A-Görevde Yükselme Yönetmeliği Çerçevesinde Yapılan Atamalar

1999 yılında yapılan reformsal nitelikteki değişiklik ile Şube Müdürlüğü, Şef ve daha alt düzeydeki kadrolara yapılacak atamalar için Görevde Yükselme eğitimine katılma ve bu eğitim sonunda ÖSYM veya MEB Ölçme ve Değerlendirme Merkezince yapılacak sınavdan başarı olma şartı getirilmiştir.

Buna göre; Hizmet süresi, sicil, disiplin yönünden değerlendirme yapılmadan ve görevde yükselme eğitimi almadan hiç kimse bu tür kadrolara atanmaz.

Bu sistemin temel mantığı; kadro sayısının, taleplerden daha az olması nedeniyle yapılacak atamalara objektiflik getirmektir. Görevde Yükselme ile ilgili ayrıntılı bilgi, Görevde Yükselme kategorisi altında bulunmaktadır.

B-Üst Derece Kadrolara Yapılacak Atamalar

Genel Müdürlük, Daire Başkanlığı, Genel müdür Yardımcılığı, Müsteşarlık vb. kadrolar genel olarak 1. dereceli kadrolardır. Bu tür kadrolara atanabilmek için mutlaka memur olmak ve aşağıda belirttiğimiz şartlara sahip olunması gerekmektedir.

657 sayılı Kanuna göre bu tür kadrolara giriş için belirli yıl hizmet şartı aranmakta ve bu hizmet şartı da dereceye göre değişmektedir.

Buna göre,
a) 1 inci dereceli görevlerden ek göstergesi 5300 ve daha yukarıda olanlar için en az 12 yıl,
b) 1 ve 2 nci derece görevlerden ek göstergesi 5300 'den az olanlar için en az 10 yıl,
c) 3 ve 4 üncü dereceli görevler için en az 8 yıl, (Dikkat: Ek gösterge şartı yoktur)
8.6.1984 tarih ve 217 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 2 nci maddesi kapsamına dahil kurumlarda fiilen çalışmış olması ve yüksek öğrenim görmüş bulunması şarttır. Ancak dört yıldan daha az süreli yüksek öğrenim görenler için yukarıdaki sürelere ikişer yıl ilave edilir.Yasama Organı Üyeliğinde, Kanunlarla kurulan fonlarda, muvazzaf askerlikte ve okul devresi dahil yedek subaylıkta ve uluslararası kuruluşlarda geçen sürelerin tamamı ile yüksek öğrenim gördükten sonra özel kurumlarda veya serbest olarak çalıştıkları sürenin 6 yılı geçmemek üzere 3/4'ü yukarıdaki sürelerin hesabında dikkate alınır.

Buna göre, 6400 ek göstergeli Genel müdürlük kadrosuna atanabilmek için 12 yıl hizmetin, 3600 ek göstergeli Daire Başkanlığı kadrosuna atanabilmek için 10 yıl hizmetin olması gerekmektedir.

Bu konuyu biraz daha açacak ve üst dereceli kadroya atanmak için gerekli hizmet yıllarının hesabında nelerin değerlendirileceğini gruplandıracak olursak;
1-217 sayılı KHK'nın 2'nci maddesinde belirtilen kamu kurumlarında her ne statüde olursa olsun geçen hizmet sürelerinin (işçi, sözleşmeli, vekil vb.) tamamı, (fiilen çalışılmış olması ve yüksek öğrenim görmüş olunması gerekmektedir.)
2-Yasama Organı Üyeliğinde, Kanunlarla kurulan fonlarda, muvazzaf askerlikte ve okul devresi dahil yedek subaylıkta ve uluslararası kuruluşlarda geçen sürelerin tamamı,
3-Yüksek öğrenim gördükten sonra özel kurumlarda veya serbest olarak çalışılan sürenin 6 yılı geçmemek üzere 3/4'ü,
ilk dört dereceye yapılacak olan atamalarda aranan hizmet sürelerin hesabında dikkate alınır.

6 yıl ibaresinden, yüksek öğrenim gördükten sonra özel kuruluşlarda veya serbest olarak çalışılan sürenin toplamının ¾''nün 6 yılı geçmeyeceği anlaşılması gerekmektedir. 12 yıllık serbest çalışma süresi olan bir kişinin bu süresinin ¾ 'ü 9 yıl olmasına rağmen bu madde gereğince 6 yılı değerlendirmeye alınmaktadır.

C-İstisnai Memurluklar

Aşağıda yer verdiğimiz kadrolara atanmak için memur olmak gerekli değildir. Dolaysıyla örneğin herhangi bir özel şirkette çalışan bir kişi dahi bu kadrolara herhangi bir sınav şartı aranmaksızın atanabilirler.

657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 59'uncu maddesinde istisnai memurluklar tek tek sayılmıştır. Buna göre;
1- Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ile Türkiye Büyük Millet Meclisinin memurlukları,
2- Başbakan Başmüşaviri,
3- Savunma Sanayii Müsteşarlığı ile Toplu Konut İdaresi Başkanlığına ait Başkan, Başkan Yardımcısı, Hukuk Müşaviri, Daire Başkanı, Uzman, Uzman Yardımcısı, Müşavir Avukat ve Şube Müdürleri (Uzman),
4- Başbakan Müşavirlikleri,
5-Özelleştirme İdaresi Başkanlığında Başkan, Başkan Yardımcısı, Başkanlık Müşaviri, Daire Başkanı, Proje Grup Başkanı ve Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği,
6-Başbakanlık ve Bakanlık Müşavirlikleriyle Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirlikleri,
7- Başbakanlık Basın Müşavirliği,
8- Bakanlar Kurulu Sekreterliği,
9-Milli Savunma Bakanlığı ile Türk Silahlı Kuvvetleri kadrolarında veya kadro açıklamalar bölümünde özel nitelikli olarak gösterilen görev yerleri,
10- Özel Kalem Müdürlükleri,
11-Valilikler, Büyükelçilikler, Elçilikler, Daimi Temsilcilikler, dış kuruluşlarda çalışma müşavirlikleri nezdinde görevlendirilecek sendika uzmanlıkları,
12- Din İsleri Yüksek Kurulu Üyelikleri, Milli İstihbarat Teşkilatı memurlukları,
13- Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği Müşavirlikleri, Hukuk Müşavirliği ve Genel Sekreter Sekreterliği,
14- Dışişleri Bakanlığı Hukuk Müşavirlikleri ile Devlet Konservatuarında görevlendirilecek uluslararası ün yapmış üstün yeteneklere sahip Devlet sanatçıları,
15- Olimpiyat şampiyonluğu veya olimpik spor dallarından birinde büyükler kategorisinde birden fazla Dünya şampiyonluğu kazananlar arasından atanacak spor müşavirleri,

İstisnai Memurluklara Atanmada Aranacak Şartlar
İstisnai Devlet memurluklarına 48 inci maddede yazılı genel şartları taşıyan kimselerden atanmalar yapılabilir. Kuruluş kanunlarındaki özel hükümler ise saklıdır.

Ancak, Devlet sanatçılarında aranacak nitelikler bir yönetmelikle belirtilir. Dışişleri Bakanlığı Hukuk Müşavirliğine atanabilmek için ise, bir yabancı dili çok iyi bilmek ve özel yönetmeliğinde belirtilecek diğer nitelikleri taşımak şarttır.

İstisnai Memurluklarda İzin Alınacak Makamlar ve Atama Şekli
İstisnai memuriyetlerden; Savunma Sanayii Müsteşarlığı, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ve Özelleştirme İdaresi Başkanlığındaki istisnai memuriyet kadroları ile Bakanlık Müşavirlikleri, Bakanlık Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirlikleri ile Bakanlık Özel Kalem Müdürlüklerine (Devlet Bakanlığı Özel Kalem Müdürlüklerine yapılacak atamalar hariç) yapılacak açıktan atamalar için, 2002 Mali Yılı Bütçe Kanununun 42'nci maddesi uyarınca Maliye Bakanlığı ile Devlet Personel Başkanlığından açıktan atama izni alınacaktır.

Yukarıda sayılan istisnai memuriyet kadroları dışındaki diğer istisnai memuriyetlere atamada kullanılacak kadrolar için 2002 yılında genel izin verilmiş olup, bunlar için ayrıca izin alınmamaktadır.

2451 sayılı Bakanlıklar ve Bağlı Kuruluşlarda Atama Usulüne İlişkin Kanun 2'nci maddesinde ; ?Bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gösterilen unvanları taşıyan görevlere Bakanlar Kurulu kararı ile, (2) sayılı cetvelde gösterilen unvanları taşıyan görevlere müşterek kararla atama yapılır. Bunların nakilleri ve görevden alınmaları da aynı usule göre olur.? hükmü yer almakta olup, istisnai kadrolardan olan Bakanlık müşavirleri 2 sayılı cetvelde yer almaktadır. Yani, Bakanlık müşavirlerinin atama süreci, ilgili bakanın teklifi, başbakanın onayı ve Cumhurbaşkanının ataması ile tamamlanmaktadır.

Valiler ise 1 sayılı cetvelde yer almakta olup, bunların atamaları Bakanlar Kurulu Kararı ile olmaktadır.

İstisnai Memurluklara Atananlara 657 sayılı Kanunun Uygulanacak Hükümleri
657 sayılı Kanunun 60'ıncı maddesi gereğince istisnai memurluklara atananlar hakkında 657 sayılı Kanunun atanma, sınavlar, kademe ilerlemesi ve derece yükselmesi dışında kalan bütün hükümleri uygulanır.

Ancak istisnai bir memuriyet kadrosuna atananlar, atandıkları kadronun derece aylığının ilk kademesini kazanılmış hak olarak elde ettikleri tarihten itibaren, haklarında bu Kanunun kademe ilerlemesi ve derece yükselmesine dair hükümleri uygulanır. Yani 4/1 inci dereceli bir kadroda görev yapmakta iken 3 üncü dereceli bir istisnai memuriyet kadrosuna atanan bir memur 3 sene süresince 3/1 üzerinden maaş alacaktır. 3 sene sonra kazanılmış hak aylığı ile atandığı istisnai memuriyet kadrosu eşitleneceğinden bundan sonra çalışacağı her sene ve her üç sene hem kazanılmış hak aylığında hem de istisnai memuriyet kadrosunda değerlendirilecektir.

Fakat Kanun koyucu bu konuda bazı kadrolara istisna getirmiştir. Buna göre; Başbakanlık ve Bakanlıklar özel kalem müdürlüklerine, valiliklere, büyükelçiliklere, elçiliklere, daimi temsilciliklere atananların, atandıkları derecelerde geçirdikleri süreler, kazanılmış hak sayılmamak şartıyla, kademe ilerlemesinde (üst dereceye atanmaları halinde 161 inci maddenin A bendi uyarınca) değerlendirilir. Yani 2. dereceli bir özel kalem müdürlüğüne atanan ve kazanılmış hak aylığı 5/1'nde bulunan üniversite mezunu bir memur; bir sene çalıştıktan sonra özel kalem memuru kadrosunda 2/2'den maaş alacak ve kazanılmış hak aylığı da 5/2'ye gelecektir.

D-İstisnai Bir Memuriyet Kadrosundan Diğer Memuriyet Kadrolarına Geçişler

657 sayılı Kanunun Memurların Bir Kurumdan Diğerine Nakillerini düzenleyen 74'üncü maddesindeki hükümler çerçevesinde istisnai memuriyet kadrolarında bulunanlar 657 sayılı Kanuna tabi kurumlar arasında, kurumların muvafakati ile kazanılmış hak dereceleri üzerinden veya 68 inci maddedeki esaslar çerçevesinde derece yükselmesi suretiyle, bulundukları sınıftan veya öğrenim durumları itibariyle girebilecekleri sınıftan, bir kadroya naklen geçmeleri mümkündür.

657 sayılı Kanunun Memurların Kurumlarınca Görevlerinin ve Yerlerinin Değiştirilmesini düzenleyen 76'ncı maddesindeki hükümler çerçevesinde Kamu Kurumları, istisnai memuriyet kadrolarında bulunanları, görev ve unvan eşitliği gözetmeden kazanılmış hak aylık dereceleriyle bulundukları kadro derecelerine eşit veya 68 inci maddedeki esaslar çerçevesinde daha üst, kurum içinde aynı veya başka yerlerdeki diğer kadrolara naklen atayabilirler.

Ayrıca, istisnai memuriyet kadrolarında bulunanlar yukarıda B başlığı altında yer alan üst dereceli kadrolara gerekli hizmet yılı şartlarını taşımak kaydıyla atanabilmektedir. Zaten mevcut uygulamada iktidarlar istisnai memuriyet kadrolarını bu amaç için kullanmaktadır. İktidarlar, memur olmayan kişileri önce istisnai kadrolara atanmakta sonra da yukarıda B başlığı altında yer verdiğimiz ve gerekli hizmet süresine sahip olanları, beraber çalışmak istedikleri kadrolara (Daire Başkanlığı, Genel Müdürlük, Müsteşarlık) atamaktadırlar.

Örneğin herhangi bir kamu kuruluşunda memuriyet statüsü dışında 12 yıl hizmeti olan birisi istisnai bir kadroya atandıktan sonra diğer şartlara da haiz ise 6400 ek göstergeli Genel Müdür kadrosuna atanabilir. Daha somut bir örnek vermek gerekirse herhangi bir belediyede sözleşmeli olarak veya işçi olarak 12 yıl çalışan birisinin bu hizmetinin tamamı 68/B çerçevesinde değerlendirilir. Bu kişinin 68/B hükmünden yaralanabilmesi için öncelikle memur olması gerekir. İşte bu durumun çıkış yolu istisnai bir memuriyettir. İstisnai bir kadroya atandıktan sonra adaylık hükümleri de geçerli olmadığı için çok kısa bir süre de olsa bu kadroda bulunanlar 68/B çerçevesinde atanabilirler.