Kurumların, güvenlik soruşturması için yönetmelik çıkmasını beklemesi gerekiyor mu?

Anayasa Mahkemesinin 657 sayılı Kanunun 48. maddesinde yer alan güvenlik soruşturmasına dair hükmü iptal etmesiyle başlayan süreç 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanununun yürürlüğe girmesiyle sonuçlandı. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmasında genel olarak önceki yasal düzenlemelere sadık kalındı. En önemli yenilik olarak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması ile kişisel verilerin korunması bağlantısı kuruldu.

TBMM Genel Kurulunda kabul için gerekli oy sayısına ulaşılamadığı için ilk önce reddedildiği duyurulan teklif yeniden gündeme alındı ve 7315 sayılı Kanun numarasıyla Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Kanunun amaç ve kapsamı 1. maddesi ile, "güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yapılmasına ve elde edilecek verilerin kullanılmasına ilişkin temel ilkeleri, kimler hakkında yapılacağını, araştırma konusu edilecek bilgi ve belgelerin neler olduğunu, bu bilgilerin ne şekilde kullanılacağını, hangi mercilerin soruşturma ve araştırma yapacağını, Değerlendirme Komisyonunun oluşumu ve çalışma usul, esaslarını, veri güvenliği ile verilerin saklanma ve silinme sürelerini düzenlemek" olarak belirlenmiştir.

Kanunla 26/10/1994 tarihli ve 4045 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmış ve mevzuatta 4045 sayılı Kanuna yapılan atıfların bu Kanuna yapılmış sayılacağı hüküm altına alınmıştır.

Kanunun 12. maddesinde;
- Yetkili olmayan kişilerin bilgi sahibi olmaları halinde Devletin güvenliğine, ulusal varlığa ve bütünlüğe, iç ve dış menfaatlere zarar verebilecek veya tehlikeye düşürebilecek bilgi ve belgeler,
- Gizlilik dereceli kamu personeli ile meslek gruplarının tespiti,
- Gizlilik dereceki birim ve kısımların tanımı,
- Güvenlik soruşturmasının usul ve esasları ile bunu yapacak birimler,
- Değerlendirme komisyonlarının çalışma usul ve esasları ile uygulamaya ilişkin diğer hususların,

Cumhurbaşkanınca yürürlüğe konulacak yönetmelik ile düzenlenmesi öngörülmüştür.

Kanunun 3. maddesinde güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının kimler hakkında yapılacağı belirlenmiştir. Buna göre arşiv araştırması statüsü ve çalıştırma şekline bakılmaksızın ilk defa veya yeniden memuriyete yahut kamu görevine atanacaklar hakkında yapılacaktır. Madde hükmünde hem arşiv araştırması hem de güvenlik soruşturması bir arada yapılacaklar da belirlenmiştir. Kapsam konusunda muğlak kalan ve yönetmelikle düzenlenmesi gereken hususlar gizlilik dereceli birimlerin hangileri olduğu ile milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis ve hizmetlerin tanımı olabilir.

Kapsam bakımından Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı, jandarma, emniyet, sahil güvenlik ve istihbarat teşkilatlarında, ceza infaz kurumları ve tutukevlerinde çalıştırılacak tüm personel, öğretmenler, üst kademe kamu yöneticileri ve özel kanunlarında belirtilen kişiler belirli olup bunlar konusunda tereddüt bulunmamaktadır.

Ayrıca güvenlikle ilgili kurumlar ve akademiler nam ve hesabına eğitim-öğretim görecek öğrenciler ile kaymakam adayları, hakim ve savcı adaylığına atanacaklar ile hakimlik ve savcılık mesleğine kabul edilecekler ve bunlar dışında adli ve idari yargıda çalıştırılacak tüm personel, Dışişleri aday meslek memurları ile aday konsolosluk ve ihtisas memurluğuna atanacaklar ve doğrudan yurtdışı teşkilatlarında istihdam edilecek personel hakkında güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının birlikte yapılması hususu ilgili kanunlarına dercedilmiştir.

Güvenlik soruşturmasını yapacak birimler ile değerlendirme komisyonunun oluşumu ve görevi de Kanunda düzenlenmiştir. Zaten 1. maddeye göre Kanunun amaç ve kapsamından biri de değerlendirme komisyonunun çalışma usul ve esaslarını belirlemektir. Değerlendirme komisyonu konusunda Yönetmelikle düzenlenebilecek esasa ilişkin bir husus bırakılmamıştır. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasında nelere bakılacağı konusu da Yönetmeliğe bırakılmamış, Kanunda sınırları net olarak çizilmiştir.

Bu durumda güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılması için Yönetmeliğin beklenmesi gerekecek mi? Yukarıda açıklamaya çalıştığımız üzere Yönetmelikle düzenleneceği belirtilen alanların çoğu Kanunda düzenlenmiş olup bu hususlar Yönetmelikte tekrar mahiyetinde olacaktır. Mülga 4045 sayılı Kanuna dayalı olarak yürürlüğe konulmuş olan Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Yönetmeliğine baktığımızda da aynı durumu görmekteyiz. Söz konusu Yönetmelikte Kanunda yer alanlara ilave olarak gizlilik dereceleri, gizlilik dereceli bilgi ve belgeler ile gizlilik dereceli birimlerin yüzeysel tanımı yapılmıştır.

Özetle, yönetmelikle düzenleneceği belirlenen alanların tamamına yakını Kanunda yer almaktadır. Gördüğümüz kadarıyla yönetmelik çıkarılmamış olsa sadece gizlilik dereceli birimlerde görev yapan personel konusunda tereddüt oluşacaktır.

Mevzuatta kanuni düzenlemesi bulunduğu halde ikincil düzenlemesi yürürlüğe konulmadığı için uygulamaya geçemeyen bir duruma örnek olarak 657 sayılı Kanunda yer alan çocuğu ilkokul çağına gelene kadar memurlara getirilen doğum sonrası yarı zamanlı çalışma hakkı örnek gösterilebilir. Ancak burada durum çok farklıdır. Yarı zamanlı çalışmadan yararlanacak ve yararlanamayacak memurların ikincil düzenlemeyle belirlenmesi gerektiği için bu belirleme yapılmadan hakkın kullanılması mümkün olamamaktadır.

Sonuç olarak Yönetmeliğin ne zaman yürürlüğe konulacağını bilmiyoruz, belki yakın zamanda yayımlanacak ve tereddüt kalmayacak. Ancak Yönetmelik yayımlanmasa bile bu Kanunda veya özel kanunlarında arşiv araştırması ve/veya güvenlik soruşturması yapılacağı belirtilen kurum ve kuruluş çalışanları ile meslek grupları ve öğrenciler hakkında bu işlemlerin yapılmasına engel bir durum olmadığını değerlendirmekteyiz.