Memurun yabancı uyruklu eşi olması halinde hak sahipliği nasıl belirlenir?

Bazı evlilikler yabancı uyruklu olanlarla da yapılmaktadır. Bu durumda yabancı uyruklu kişilerle evlenen erkek memurların vefatında yabancı uyruklu karısına Ülkemizde dul aylığı bağlanmaktadır.

5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununun Ek 59 uncu madde hükmü, "Türk vatandaşlarıyla evlenmiş yabancı uyruklu karılara Türkiye'de ikamet ettikleri sürece, mütekabiliyet esası da dikkate alınarak değişik 68 inci maddedeki oranlara göre aylık bağlanır." şeklindedir.

Hüküm sadece Devlet memurları ile evlenen yabancı kadınları kapsamına almaktadır. Yabancı erkeklerle evlenen kadın devlet memurlarının vefatında yabancı uyruklu erkekler bu kapsama girmemektedir.

Yabancı uyruklu kadınlara aylık bağlanması için ön koşul bunların Türkiye'de ikamet etmeleri gerektiğidir. İkamet etmedikleri sürece dul aylıkları ödenmiyor.

5434 sayılı Kanunun 68 inci maddesindeki oranlara göre dul kadınların aylık oranı % 75 olmaktadır. Tek dul eş olarak bu oran üzerinden aylık alabiliyorlar.

Ayrıca, maddede mütekabiliyet esasından bahsedilmektedir. Mütekabiliyet esasının özü karşılıklılıktır. Yani bir ülke kendi yaptığı işlem benzerinin diğer ülkede de yapılmış olmasının aranması durumudur.

Örnek olarak Türkiye sosyal güvenlik mevzuatı olan 5434 sayılı Kanundaki bu hükümde yabancı uyruklu kadınlara aylık bağlanmasındaki önkoşul Türkiye'de ikamet şartıdır. Aynı şekilde yabancı ülkede görev yapan birisi Türk asıllı kadınla evlenip kendi vefat ettiğinde o ülke sosyal güvenlik mevzuatında aylık bağlanması koşulu var mıdır yok mudur ona bakılır.

Ayrıca, sosyal güvenlik hususlarında ülkeler arası sözleşme hükümleri de bulunmaktadır. Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerde aynı durumlarda karşılıklılık esasından ziyade sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanır.

Sonuç olarak, yabancı uyruklu kadınlara Türkiye'de ikamet ettiği sürece vefat eden devlet memuru eşinden dolayı 5434 sayılı Kanundaki esaslar dahilinde dul aylığı bağlanabilmektedir.

5510 sayılı Kanuna tabi memurların yabancı uyruklu kadınlarla evlenmesi ve vefat durumunda nasıl işlem yapılır?

5510 sayılı Kanunda kısıtlayıcı bir hüküm bulunmamaktadır. 5510 sayılı Kanuna tabi memurların vefatlarında hak sahipliği şartlarında yine 5510 sayılı Kanun hükümleri uygulanır. 5510 sayılı Kanun şartlarında yabancı uyruklu, Türk vatandaşı olma, kadın memur, erkek memur vb. gibi şartlar hak sahipliği şartları arasında bulunmaz. Vefat eden 5510 sayılı Kanuna tabi memurun nüfus kaydında yabancı uyruklu eşin gösterilmesi yeterlidir. Vefat halinde yabancı uyruklu eşe ikamet şartı, vatandaş olma şartı aranmadan aylık bağlama oranı üzerinden hak sahipliği aylığı bağlanır.