Zemin farkı: Sağlam zemine kurulanlar ayakta kaldı

Kahramanmaraş ve Hatay merkezli depremlerin ardından 11 ilde 200 bine yakın bina ya yıkık ya da ağır hasarlı. Yönetmelik dışı binaların yanı sıra yıkımın büyük nedenlerinden birisi, binaların zemini. Büyük depremler, yumuşak zemine kurulan bir binanın sağlam inşa edilse de yıkılacağını gösterdi. Sağlam zemine kurulan derme çatma evler ise ayakta kaldı. Zemin kaynaklı yıkımların en gözle görülür olduğu yerler Hatay ve Adıyaman'ın Gölbaşı ilçesi.

BİR TEK YIKIM BİLE YOK

Hatay'da Asi Nehri kıyısı boyunca uzanan şeritle Amik Ovası'nın alüvyon zemini üzerine kurulan binaların neredeyse tamamı zarar gördü. "Depreme dayanıklı" denilerek 2 ila 5 milyon lira arasında satılan binalar yerle bir oldu. Ancak şehir merkezine tepeden bakan Habib-i Neccar Dağı'nın zirvesine yakın bölgelerde kurulan Bağrıyanık ve Aydınlıkevler mahallelerinde bir tek yıkım bile yok. Sadece 2 evde dağdan kopan kayaların verdiği küçük hasarlar mevcut.

EVİN YARISI BOŞLUKTA

İki mahalle de kayalıklar üzerine tek ya da iki katlı inşa edilmiş "gecekondu" diye tabir edilen ruhsatsız evlerden oluşuyor. 20-30 yıllık evler, uzaktan bakınca üst üsteymiş gibi bir izlenim veriyor. Hatta yarısı kayalıkların üzerinde, yarısı boşlukta, derme çatma kolonla yola bağlanmış evin bile zarar görmemesi dikkat çekici. Tedbir amacıyla mahallelerin yakınına çadırlar kurulmuş, ancak vatandaşlar evlerinde kalmaya devam ediyor.

BİZİM EVLER SAĞLAM ÇIKTI

Mahalle sakinlerinden Yılmaz Doğan, "Evlerimizi kendimiz yaptık. Bir hasar ya da can kaybımız yok. Ancak korkudan çadırlarda kalmayı tercih edenler var" dedi. Mahalledeki tarihi su kemerini incelerken "Hasar tespiti için mi geldiniz?" diye yaklaşan bir başka mahalleli ise gazeteci olduğumuzu öğrenince ismini vermeden şunları söyledi: "Bizim evler sağlam çıktı. Hatay yıkıldı ama biz hala evlerimizdeyiz."

Evler 2 metre yere gömüldü

Hatay'da kayalık zemin üzerindeki evler depremi hasarsız atlatırken, Adıyaman Gölbaşı'nda tam tersi bir manzara vardı. İlçe, adını etrafında kurulduğu Gölbaşı Gölü'nden almış. Yıllar içerisinde göl çekilmiş. Ancak ne yazık ki gölün çekildiği alan bu süreçte imara açılmış. Havza boyunca 4 ya da 5 katlı binalar inşa edilmiş. 3 depremin ardından ilçe merkezinde 150'ye yakın bina yıkılmış, köylerle birlikte 2 bin 500'e yakın bina ağır hasar görmüş. Sadece ilçe merkezindeki can kaybı ise 409.

GÖL HAVZASINA EV

Yıkılan ve ağır hasar gören binaların büyük bölümünü yıllar içerisinde çekilen gölün havzasına yapılan evler oluşturuyor. Diğer dikkat çeken durum ise hiç hasar görmeyen bazı evler, zemindeki sıvılaşma nedeniyle 2 metreye yakın toprağa gömülmüş. Göle 300 metre uzaklıktaki Yenimahalle'ye bağlı Zübeyde Hanım Sokak da bina batmaların yaşandığı yerlerden.

YER ÇÖKTÜ ASFALT YÜKSELDİ

Bu sokakta yaşayan Nesimi Özbey, 7 yıl önce yapılan evlerinin depremde hasar gördüğünü söyledi. Özbey, "Evimiz 2 metre yere battı, asfalt 1 metre yükseldi. Binamızda başka tek bir çatlak bile yok. Depremle yıkılmadı, zeminle yıkıldı. Binayı yapan müteahhit doğru düzgün zemin etüdü yapmamış. Hemen yanımızdaki bina da yere batarak ağır hasar aldı. O binanın alt katından anne ve çocuğunun naaşını çıkardık" dedi. Kayınvalidesinin sokakta evi olduğunu belirten başka bir mahalle sakini ise "Giriş kattaki ev, bodrum kat gibi oldu" diye konuştu.

ORALAR BATAKLIKTI

Kendisi de Gölbaşılı olan ve depremin ardından yaraları sarmak için ilçeye gelen İstanbul Esenler Belediye Başkanı Tevfik Göksu da koordinasyon merkezinde yıkımlarla ilgili sorularımızı cevapladı. Bugün yıkılan göle yakın bazı mahallelerin çocukluğu döneminde bataklık olduğunu belirten Göksu, şunları kaydetti: "Büyüklerimiz oralara gitmemize izin vermezdi. Zaman içinde göl kuruyunca maalesef o zemine inşaat tekniklerine uygun olmayan evler yapıldı. Acı bilanço ortada."

Büyük frekans güçlü zemini etkilemez

Deprem bölgesinde incelemelerde bulunan İnşaat Mühendisi Deniz Öztürk, zemin faktörünün yıkımlarda büyük öneme sahip olduğunu söyledi. Hatay'daki gecekonduların yıkılmamasını kayalık zemine yapılmış olmasına bağlayan Öztürk şöyle konuştu: "Yapı itibarıyla kötü bir görüntüye sahip, ancak zeminin kayalık, kat sayısının düşük olması, bu evlerin depremde yıkılmasını engellemiş. Deprem bir binanın üzerine yük yüklemez ya da binanızı ittirmez. Ancak bir halının ayağınızın altından çekilmesi gibi yatayda bir hızlanma gerçekleştirir. Bu hızlanmanın ise ne kadar gerçekleşeceği, binanın oturduğu zeminin deprem dalgalarıyla nasıl reaksiyon gösterdiğiyle ilgili. Kayalık zeminde küçük frekanslı darbeler alırsınız. Bu depremin şiddetine bağlı. Ancak büyük frekans bu zeminleri etkilemez, sadece küçük frekanslı darbeler gelir. Deprem sizin binanızın kendi ağırlığını kullanır. Kendi ağırlığını yatay yük olarak tatbik eder. Binanızın kendisi çok ağır değilse, o zaman zaten yatay yük de o kadar çok olmuyor. Kayalık zemin ve binaların kendi öz ağırlıklarının çok yüksek olmaması, bu binaları kurtarmış. Kayalık zeminler her zaman daha yüksek performanslıdır."

O binanın hikayesi

Depremin sembol fotoğraflarından birisi de Adıyaman Gölbaşı'nda zeminden sökülüp yan yatan Kayı Apartmanı'nın fotoğrafıydı. Bina zemindeki sıvılaşma nedeniyle tek parça halinde, arkasındaki 2 evin üzerine yattı. Üzerine yattığı binalara ağır hasar veren apartmanda ise tek çatlak bile yok. Binadakiler küçük yaralanmalarla evden çıkabilmiş. 12 dairenin bulunduğu apartman, toprak sahibi ve Japonya'da çalışan damadı tarafından yapılmış. Binadaki daireleri satan toprak sahipleri ise depremden sonra kayıplara karışmış.

K.Maraş'ta 468 bin ton enkaz kalktı

Depremin vurduğu kentlerde arama kurtarmanın tamamlanmasının ardından başlatılan enkaz kaldırma çalışmaları sürüyor. Tarım ve Orman Bakanlığı'nın Kahramanmaraş'taki çalışmaları ve ekiplerin koordinatörlüğünü yapan Tarım İşletmeleri Genel Müdürü (TİGEM) Hasan Gezginç, kentte yürütülen çalışmalar hakkında bilgi verdi. Kahramanmaraş'ta şu ana kadar 2,7 milyon litre yakıt harcandığı bilgisini veren Gezginç, rakamların büyüklüğünün çalışmalarla doğru orantılı olduğunu kaydetti: "Yıkılan binalardan 468 bin ton enkaz kaldırıldı. 70 enkazın kaldırma çalışmaları devam ediyor. 118 enkazın kaldırma çalışmaları bitti. İnşallah en kısa sürede yaralarımız sarılacak, en kısa sürede hayat kaldığı yerden devam edecek. Tabii kayıplarımız unutulmayacak ama bir şekilde bu şehri yeniden ayağa kaldırmak, bu ülkeyi ayağa kaldırmak hepinizin borcu, hepimizin görevi."

Şahin Şen