Türkiye 'tutun kontrolu alanında lider ulke'

Türkiye, tütün kullanımı ile mücadele kapsamında 2009'dan bu yana hayata geçirdiği uygulamalar nedeniyle, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından "tutun kontrolu alanında lider ulke" ilan edildi.

AA muhabirinin, Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planı'nda (2019-2023) yer alan bilgilerden derlediği bilgiye göre, dünyada yüzde 80'i dusuk ve orta gelirli ulkelerde olmak uzere 1 milyardan, Türkiye'de ise 15 milyondan fazla kisi tutun urunu kullanıyor.

Kuresel bir halk sağlığı sorunu olarak kabul edilen tutun kullanımına baglı hastalıklar nedeniyle dunyada her yıl 7 milyonun, Türkiye'de de 100 binin üstünde kişi yaşamını yitiriyor. Dunyada her yıl yaklasık 1 milyon kisi de tutun urunu dumanına maruz kaldıgı icin hayatını kaybediyor.

Devlet politikası haline geldi

Tütün kullanımı ve tütün dumanının etkisini önemli bir halk sağlığı olarak gören Türkiye, bu alandaki mucadeleyi bir devlet politikasına dönüştürerek önemli çalışmalara imza attı.

Bu kapsamda, ilk mevzuat duzenlemesi de 1996'da yapıldı. Türkiye, DSÖ tarafından hazırlanan Tutun Kontrolu Cerceve Sozlesmesi'ne 28 Nisan 2004'te imza attı. Sozlesme, 30 Kasım 2004 tarihli ve 25656 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yururluge girdi. Türkiye, sozlesmeyi imzalayan 43'üncü ulke oldu.

Daha sonra tutun kullanımını ve buna baglı zararları onlemek ve toplum saglıgını korumak amacıyla 2008 yılında koklu bir mevzuat degisikligi gerçekleştirildi. 5727 sayılı "Tutun Mamullerinin Zararlarının Onlenmesine Dair Kanunda Degisiklik Yapılması Hakkında Kanun" 03 Ocak 2008 tarihinde TBMM'de kabul edildi.

Söz konusu mevzuat degisikligine toplumsal uyumu ve destegi artırmak amacıyla, "19 Mayıs 2008-8 Temmuz 2009" tarihleri arasındaki donemde kademeli uygulama başlatıldı. Soz konusu Kanunun kamuya acık kapalı alanları ile ilgili hukumleri 19 Mayıs 2008'de, ozel hukuk kisilerine ait olan lokanta, kahvehane, kafeterya, birahane gibi eglence hizmeti verilen isletmelerde tutun urunlerinin tuketilmemesi ile ilgili hukmu ise 19 Temmuz 2009 tarihinde yururluge girdi. Bu kapsamda, ikamete mahsus konutlar haric tum kapalı alanlarda tutun urunu kullanma yasagı getirildi.

"Havanı Koru" ve "Dumansız Hava Sahası" sloganlarıyla guclu medya kampanyaları yurutuldu. Bireylerin, tutun dumanına pasif maruziyetini onlemenin yanı sıra kullanıcıların da bırakmaya tesvik edilmesi amacıyla ulke genelinde 7 gun 24 saat esasına gore denetimler yapıldı.

"Türkiye, 'tutun kontrolu alanında lider ulke' ilan edildi"

Bu doğrultuda, 2008 yılında kamuya acık tum kapalı alanlarda tutun urunu tuketimi yasaklandı. Mevzuat hukumlerine uyumu ve toplumsal destegi artırmak amacıyla sanatcı, sporcu, siyasetci ve toplumun onde gelen kisilerinin de yer aldıgı iletisim kampanyası hayata gecirildi. Sigarayı bırakmak isteyenlere destek olmak icin hizmete giren sigara bırakma polikliniklerinin sayısı 81 ilde toplam 450'ye ulastı.

ALO 171 Sigara Bırakma Danısma Hattı faaliyete girdi. Tutun bagımlılıgı tedavisinde kullanılan ilaclar ve nikotin replasman tedavisi preparatları da sigara bırakma poliklinikleri aracılıgıyla vatandaslara ucretsiz olarak sunuldu. Ayrıca sigaraya yonelik her turlu reklam, sponsorluk ve tanıtım faaliyetleri yasaklandı.

Tutun urunlerine talebin azaltılmasında en etkili yontemlerden biri olan sigara fiyatlarını artırmak icin tutun urunlerindeki vergi yuku artırıldı.

Türkiye, 2004'ten bu yana tutunle mucadele alanında butun dunyaya ornek gosterilen cok onemli basarılara imza attı.

Türkiye, ülke genelinde yürüttüğü çalışmalardan ötürü, DSÖ tarafından "tutun kontrolu alanında lider ulke" ilan edildi ve MPOWER politika paketinde (M:Tutun kullanımını ve koruyucu uygulamaları izlemek. P:Toplumu tutun dumanından korumak. O:Sigarayı bırakmaya yardım etmek. W:Tutunun zararları konusunda uyarmak. E:Tutunun her turlu reklam, sponsorluk, tanıtım ve marka paylasımını yasaklamak. R:Tutun urunlerindeki vergileri artırmak) yer alan tedbirlerin tamamını yerine getiren ilk ulke oldu.

İzleme ve degerlendirmede kullanılan saha arastırmalarının cesidini, sıklıgını ve olcegi artırıldı. Bu kapsamda Türkiye'de 4 yılda bir yapılan Kuresel Yetiskin Tutun Arastırması (KYTA) 2 yılda bir yapılan TUIK Saglık Arastırması ile desteklendi.

"Tütün kullanım oranları düştü"

Uluslararası kamuoyunda elde edilen bu basarılar ve hayata geçirilen uygulamalar sonucunda, Türkiye'de tütün kullanım oranları hissedilir oranda düştü. Türkiye'de 15 yas ve uzeri nufusta tutun kullanım oranları 2008'de yüzde 31,2 iken, bu oran 2012'de yüzde 27'lere geriledi.

Tutun kullanım oranlarında 2014'te yukselme tespit edilmesi üzerine alınan tedbirlerle 2016'daki kullanım oranları tekrar asagıya cekildi.

Türkiye'de, Tütün Kontrolü Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2019-2023) çerçevesinde tütünle mücadele kapsamında yeni uygulamalar hayata geçirilecek.