Hangi mahkeme kararları emsal olur?

Kaç çeşit mahkeme kararı var?

Bilindiği üzere, idari işleyişle ilgili sorunlar için, memurlar tarafından idari yargıda yürütmenin durdurulması (Y.D.) veya iptal davaları açılmaktadır. İdari yargıda verilen kararlarda, duruma göre itiraz için bölge idare mahkemesine başvurulmaktadır. Bazen de dosyanın niteliğine göre temyiz için Danıştay'a gidilmektedir.

Genel düzenleyici işlemlerin (yönetmelik, yönerge, kılavuz, tebliğ gibi) yürütmesinin durdurulması veya iptaline yönelik davalar ise Danıştay'da açılmaktadır. İlk mahkeme olarak Danıştay'a açılan davalarda, temyiz Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna yapılmaktadır. Bunun yanı sıra bazen Danıştay daireleri arasında görüş aylığı olabilmekte ve bu halde Danıştay'ın tüm daireleri ortak bir karar vermektedir. Bu ortak karara İçtihadı Bileştirme Kurul Kararı denmektedir.

Hangi kararlar, memurlar, kamu kurumları ve hakimler için uyulması zorunlu kararlardandır?
Hangi kararlar, tüm kamu için uyulması zorunlu kararlardan değildir?

İçtihadı Birleştirme Kurul Kararı (İBKK) diğer tüm mahkeme kararlarından farklıdır. İBKK, tüm kamu kurumlarınca ve davaya bakan hakimlerce uyulması, gözönüne alınması gereken kararlardandır.

İdari yargı, bölge idare veya Danıştay'ın ilk derece mahkemesi olarak verdiği kararlar ise tüm kamu kurumlarının veya bir davaya bakan hakimin uyması zorunlu kararlardan değildir. Sadece dava açanı ilgilendirir.

Danıştay İdari Dava Daireleri Kurul kararları (İDDK) ise hukuki anlamda, hakimlerin uyması gereken zorunlu kararlardan olmamakla birlikte, Danıştay'ın en üst organlarından birisi tarafından alındığı için, neredeyse İçtihadı Birleştirme Kurul kararı niteliğindedir. Yasada yazmamış olsa da, Danıştay İDDK kararlarına, hakimler genelde dikkat göstermektedir.

Emsal teşkil eder ne demek?

Özellikle Danıştay ve Bölge İdare Mahkemesi kararları, tüm kamu kurumlarınca uyulması zorunlu kararlardan olmamakla birlikte, dava açacak olanlar için emsal teşkil eder. İdare mahkemesi kararları ise daha az emsal teşkil eder.

Emsal olayına gelecek olursak... Bir mahkeme kararının emsal teşkil etmesi bazen memurlarca yanlış anlaşılmakta ve sanki mahkeme hakiminin de bu yönde bir karar vermesinin zorunlu olduğu gibi düşünülmektedir. Oysaki emsal teşkil etme, davaya bakan hakim için bir zorunluluk içermez. Sadece başka bir hakim nasıl karar vermiş, onu gösterir. Davaya bakan hakimin takdiri farklı olabilir. Dava açan memurun, bu detayın farkında olması gerekir.

Yine, gerek idare mahkemesi, gerek bölge idare mahkemesi, gerekse de İDDK dahil Danıştay kararlarında bazen memurlar idareden aynı kararın kendisine uygulanmasını isteyebilmektedir. Ancak, bu kararlar sadece dava açanı ilgilendirdiği için idarenin bu taleperi yerine getirme zorunluluğu bulunmamaktadır.