Hamilelikte son 3 aylık dönem önemli
Özellikle gebeliğin 36.haftasından sonra rahat uyku uyuyabilmek çok zordur. Ferti-Jin Kadın Sağlığı ve Yardımcı Üreme Teknikleri Merkezi Klinik Direktörü Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op.Dr. Seval Taşdemir, Mynet okurları için yazdı.
- Uyumakta güçlük çekiyorum, ne yapmalıyım?
Arka arkaya geçen uykusuz geceler kendinizi giderek daha yorgun hissetmenize neden olabilir. Gündüz uyumamanız, akşam yemeğini erken yemeniz, ılık bir banyo ve ılık süt içmeniz daha rahat uyumanıza yardımcı olabilir. Gebelik döneminde uyku ilaçlarının kullanılması kesinlikle uygun değildir.
- Sadece 28 haftalık hamile olmama rağmen göğüslerimden süt geliyor. Bu durum normal mi?
Bu gebelikte sık görülen bir durumdur, memeleri emzirmeye hazırlayan hormonlar doğumdan önce süt salınmasına ve göğüslerden süt gelmesine neden olabilir. Bu ilk önce sadece cinsel ilişki sırasında olabilir. Sıvı beyaz ve temiz görünümlüdür. Kanlı ve koyu renkli akıntılar hemen değerlendirilmelidir. Doğumdan önce göğüslerinden süt gelen gebelerin bu sütü sağmaması gerekir, çünkü bu işlem erken doğum eylemine neden olabilir. Göğüs ucuna koyacağınız pedler ile giysilerinizi koruyabilirsiniz.
- Cinsel ilişkide bulunmam bebeğime zarar verir mi?
Gebeliğin son dönemlerinde çiftlerin % 50'si cinsel ilişkide bulunmayı durdurur. Eğer eşiniz enfeksiyon taşımıyorsa, cinsel ilişkide bulunmak bebeğin enfeksiyon kapmasına neden olmaz ve bebeğe zarar vermez. Erken doğum tehdidi ile istirahat önerilen gebelerin cinsel ilişkide bulunmamaları gerekir.
- 28 haftalık gebeyim ve lekelenmem oluyor, normal mi?
Hayır normal değildir. Bu doktorunuza hemen haber vermenizi gerektiren bir durumdur. Plasentanın (bebeğin eşinin) öne yerleşimli olmasına veya lekelenmeye ağrı da eşlik ediyorsa plasentanın rahim duvarından ayrılmasına bağlı olabilir.
Hamileliğin son aylarında bebeğin hareketlerinde azalma ve lekelenme en önemli uyarıcı işaretleridir. Mutlaka doktora haber verilip incelenmesi gerekir.
- Bebeğimin ara sıra ritmik olarak sıçradığını hissediyorum, normal mi?
Bunlar hıçkırıklardır. Diaframın kasılmasına bağlı olarak oluşan hıçkırıklar akciğerlerin gelişimi için önemli olabilir. Başladıktan bir süre sonra kendiliğinden kaybolur.
- Doğum derslerine katılmalı mıyım?
Bu iyi bir fikir olabilir. Böyle dersler süresince bilgi ve deneyimler de paylaşılacağı için kendinizi doğuma daha kolay hazır hissedebilirsiniz.
- Non-stres test nedir?
Non-stres test yarım saat kadar süren ve bebeğin incelendiği bir testtir. Bu test süresince bebeğin kalp atışları ve rahmin tonusu kaydedilir. Reaktif test bebeğin sağlığının iyi olduğunu gösterir. Bu test hipertansiyon veya şeker hastalığı olan annelerde, bebekte büyüme geriliği olduğu durumlarda ve miyadı geçen gebeliklerde sık sık tekrarlanır.
- Kaç haftadan sonra doğan bebekler yaşayabilir?
Gebeliklerin %10'u erken doğum ile sonlanır. Yeni doğanlar için yoğun bakım ünitelerinin olduğu merkezlerde 26 haftalık doğan bebekler yaşabilir. 28 haftadan sonra doğan bebeklerin yaşama şansı daha yüksektir.
- Erken doğumun başladığını nasıl anlayabilirim?
Bir saat içinde dörtten fazla kasılmanız oluyorsa ve bu durum bir saatten fazla devam ediyorsa erken doğum eyleminin başlamasından şüphelenilir. Vajinal akıntı miktarında artma ve sırt ağrısı da erken doğumun habercisi olabilir. Bu bulguların varlığında hemen doktorunuza başvurmanız gerekir.
- Hemoroidler için ne yapabilirim?
Hemoroidler gebelik döneminde artar, şiddetli ağrı ve kanamaya neden olabilir. Gebelik döneminde pelvik bölgede kanın göllenmesine bağlı olarak hemoroidler büyür.
Fazla su içmek, erik suyu gibi sulu gıdalar almak, lifli besinlerden zengin beslenmek, bol taze sebze ve meyve yemek yakınmaları azaltabilir. Çok şiddetli ağrı olduğu durumlarda ağrı kesici özelliği olan pomadlar kullanılabilir.
- Bu güne kadar suçiçeği geçirmemiştim. Suçiçeği geçiren bir çocuk ile aynı yerde bulundum. Ne yapabilirim?
Suçiçeği enfeksiyonları herhangi bir bulgu vermeden de geçirilebildiğinden birçok kadın enfeksiyonu önceden geçirdiğini bilmez. Gebelerin % 95'i enfeksiyonu önceden geçirerek doğal yoldan bağışıklanmıştır. Enfeksiyonu geçirmemiş % 5 'lik grup için risk vardır. Suçiçeği geçiren biriyle temas edildiğinde hemen bir kan testi yapılarak enfeksiyonun önceden geçirilip geçirilmediği doğrulanmalıdır. Bu testler 24 saat içinde sonuç verir. Enfeksiyonu önceden geçirmediğiniz tespit edilirse bu virüse karşı immunglobulin (antikorlar) verilerek hastalığı hafif geçirmeniz sağlanır.
Hastalığı geçirirseniz bebeğinizin etkilenme şansı % 2'dir. En sık görülen problem de bebeğin kol ve bacaklarının normal gelişmemesidir.
- Otuzdört haftalık hamileyim. Şiddetli sırt ağrılarım var. Ne yapmalıyım?
Gebelik döneminde sağlıklı duruş çok önemlidir. Hatalı duruş gebelikten dolayı sırta binen yükü arttırarak sırt ağrılarına neden olur. Gebeliğin son dönemlerinde bebeğin aşağı yerleşmesi ile siatik ağrısı da başlayabilir. Sağlıklı duruş ve sert zeminde yatmak ağrıyı azaltabilir. Doğumdan sonra sırt ağrıları azalır.
- Aniden bebeğimin aşağıya indiğini hissettim. Daha rahat nefes almama rağmen kasıklarımda basınç hissediyorum. Bu durum normal mi?
Bu 36. haftadan sonra birçok gebede görülen bir durumdur. Bebeğin aşağıya yerleşmesi sizin daha rahat nefes alabilmenizi sağlar fakat daha sık idrara gitme ihtiyacı hissedersiniz. Önceden doğum yapmış kişilerde bebeğin aşağı yerleşmesi doğuma kadar gerçekleşmeyebilir.
- Doğum sırasında bebeğimin monitörize edilmesine gerek var mı?
Bebeğin sağlıklı olduğunu doğrulayabilmek için monitörize edilmesi gerekir. Doğum sırasındaki monitörizasyonun sürekli olmasına gerek yoktur. Ancak gebenin şeker veya kalp hastası olduğu durumlarda ve bebekte gelişme geriliği görüldüğünde monitörizasyonun sürekli olması gerekir. Bebeğin kalp atışlarında herhangi bir bozulma saptanırsa monitörizasyona sürekli devam edilir.
- Nişanenin atıldığını nasıl hissederim?
Hamilelik boyunca rahim ağzında biriken salgılardan oluşan nişane rahim ağzı yumuşamaya ve dilate olmaya (gevşemeye) başladığında atılır. Gebeler hafif kasılmalar ve ardından jelatinimsi, kalın bir sıvının vajinadan geldiğini hisseder. Bazı gebelerde ise gebeliğin son bir iki haftasında vajinal akıntıda artış olur, bu rahim ağzındaki salgılardan oluşan nişanenin yavaş yavaş gevşeyerek incelmesine bağlıdır. Nişanenin atılması doğumun başladığını gösterir.
- Gerçek doğum sancılarıyla yalancı doğum sancılarını nasıl ayırırım?
Karnın alt kısmında hissedilen ve genellikle ağrısız olan kasılmalara Braxton-Hicks kontraksiyonları (kasılmaları) adı verilir. Bunlara nişanenin atılması ve sırt ağrıları eşlik etmez. Doğum sancıları ise giderek daha az aralıklarla, şiddetlenerek ve düzenli olarak gelen ve bir-iki dakika süren ağrılardır. Bu ağrılar her beş dakikada bir gelmeye başladığında hastaneye başvurmanız gerekir.
- Stres testini neden yaptırmalıyım?
Bu testte rahim kasılması sağlanarak bebeğin bu kasılmalara nasıl cevap verdiği incelenir. Meme uçları uyarılarak veya ilaç verilerek rahmin kasılması sağlanır. Rahmin her kasılması ile bebeğe giden kan akımında bir miktar azalma olur. Sağlıklı bebekler bunu iyi tolere eder. Eğer kasılmadan sonra bebeğin kalp atışlarında yavaşlama oluyorsa test pozitif olarak değerlendirilir bu da bebeğin streste olduğunu gösterir. Bu durumda bebek hemen doğurtulmalıdır.
- Amniyon sıvısı nedir ve ne işe yarar?
Bebeğin içinde yüzdüğü sıvıya amniyon sıvısı denir ve bu sıvının büyük bölümünü bebeğin idrarı oluşturur. Bebek nefes aldığında bu sıvıyı yutar ve bu sıvı akciğerlerin gelişmesi için önemlidir. Böbreklerinde problem olan bebeklerde bu sıvının miktarı az olabilir. Amniyon sıvının miktarı plasentanın durumu hakkında bilgi verir. Plasentanın yaşlandığı ve bebeği besleyemediği durumlarda amniyon sıvının miktarı azalır.
- İdrarımda şeker bulundu, ne olabilir?
Gebelerin bir çoğunda özellikle yemeklerden 1-2 saat sonra idrarda az miktarda şeker bulunması normaldir. Fakat bu durum gebeliğe bağlı gelişen şeker hastalığında da görülür. Gebeliğin 24-28. haftaları arasında oral glukoz tolerans testi yapılarak gebeliğe bağlı şeker hastalığı tespit edilebilir. Gebeliğe bağlı şeker hastalığı tespit edilirse özel diet uygulanır.
- Bacağıma kramp giriyor ne yapabilirim?
Gebeliğin son döneminde çok sık görülen bir yakınmadır. Yeterli kalsiyum ve potasyum aldığınızdan emin olun. Kalsiyum süt ve süt ürünlerinde, potasyum ise muz ve turunçgillerde bulunur. Yatmadan 10-15 dakika önce bacaklarınızı germeniz krampları azaltabilir.
- Çok sık midem ekşiyor, ne yapabilirim?
Yemek borusunun alt kısmında tonus azalmasına bağlı olarak midedeki asit yemek borusuna geri kaçar. Az ve sık yemek, acı ve baharatlı yiyeceklerden kaçınmak ve yatmadan önce kesinlikle yemek yememek şikayetinizi biraz azaltabilir. Antiasit ilaçlar kullanılabilir.
- Doğum için ne zaman hastaneye gitmeliyim?
Önceden doğum yapmamış gebelerin sancıları 5-10 dakika aralıklar ile düzenli olarak gelmeye başladığında hastaneye başvurmaları önerilir. Önceden doğum yapmış gebelerde doğum daha hızlı gerçekleşir. Sancılar 10 dakika ara ile gelmeye başladığında hastaneye gidilmelidir.
- Rahim ağzı silinmesi ne demek?
Gebeliğin son döneminde rahim ağzı yumuşamaya başlar, buna rahim ağzı silinmesi denir. Rahim ağzı açılmaya uygun hale gelir.
- Doğumda poşun (zarların) açılması ne demektir?
Doğum eylemini başlatmak için poş açılabilir. Bununla birlikte prostaglandin olarak adlandırılan maddelerin salınması ile kasılmalar başlar ya da şiddetlenir.
- Suni sancı ne demektir?
Damardan verilen ilaçlar ile kasılmalar başlatılabilir. İlaç verilerek başlatılan doğumlar genellikle uzun sürer.
Vajinal yoldan uygulanan prostaglandin içeren jeller de rahim ağzının silinmesini ve doğumun başlamasını sağlar. Bu jeller genellikle damardan ilaç verilmeden önce uygulanır.
- Bebek kordonu bebeğin boynuna dolanınca ne yapmalı?
Bu durum yeni doğanların %15'inde görülebilir. Genellikle bebeğin başı çıkarılırken düzeltilir veya kordon hemen kesilir. Eğer doğum sırasında kordon çok sıkışırsa bebeğin kalp atışlarında düzensizliğe neden olur.
- Mekonyum nedir?
Doğumdan önce bebeğin sindirim sistemi mekonyum ile doludur. Bebeğin bağırsak hareketleri ile mekonyum amniyon sıvısına karışır. Bu özellikle miyadı geçmiş gebelerde görülür. Bebeğin nefes alması ile mekonyum akciğerlere gidebilir ve mekonyum aspirasyonu olarak adlandırılan tehlikeli durum oluşur.
- Vajinal yoldan doğum yapıp yapamayacağımı nasıl anlarım?
Genellikle doğum eylemi başlayana dek vajinal doğum yapılıp yapılamayacağı belli olmaz. Günümüzde doğumların % 20'si sezaryen ile gerçekleşmektedir.
- Doğum sırasındaki sancıyı azaltmak için ne yapabilirim?
Ağrıyı azaltmak ve kasılmalar arasında gebenin dinlenmesini sağlamak için narkotik ilaçlar damardan kullanılabilir. Genelde bu ilaçlar düşük dozda kullanıldıkları için doğumun uzamasına neden olmazlar. Epidural anestezi de doğumdaki ağrıyı azaltmak için kullanılabilir. Sırta yerleştirilen ince bir kateter aracılığı ile verilen anestezik maddeler ağrıyı azaltır.
Bu tip anestezi bazen doğumu yavaşlatabilir. Epidural anestezi rahim ağzı açıklığı 4 cm'den fazla olduğunda ve bebek pelvise yerleştikten sonra verilirse doğum eylemi uzamaz.
- Epizyotomi nedir?
Bebeğin başının çıkışını ve doğumu kolaylaştırmak amacı ile vajinal kanalın alt kısmında yapılan kesiye epizyotomi denir. Epizyotomi açılmadığı zaman özellikle doğum hızlı olursa yırtıklar oluşabilir.
- Forseps ve vakum uygulamaları zararlı mıdır?
Tecrübeli ellerde zararlı değildir. Her ikisi de bebeğin çıkışını kolaylaştırmak için uygulanır. Bebeğin kafasında bir süre sonra kaybolan izler bırakır.
DOĞUM SONRASI DÖNEM
- Doğumdan sonra hastanede ne kadar kalmalıyım?
Doğumdan sonra hastanede kalış süreleri giderek kısalmaktadır. Bundan 30 yıl önce doğumdan sonra hastanede 1 hafta kalınırken günümüzde en fazla 2-3 gün kalınmaktadır. Bebeğin ve annenin sağlığı açısından doğum sonrası hastanede 48 saat kalınması genellikle yeterlidir.
- Bebeğimi emzirmeli miyim?
Yeni doğanın beslenmesinde en güzel yol anne sütü verilmesidir. Anne sütü hem ucuz, hem besleyici hem de anne ile bebek arasındaki yakın bağın kurulmasında önemlidir. Anne sütündeki antikor dediğimiz maddeler bebeğe geçerek bebeğin hastalıklardan korunmasını sağlar. Birçok kadın doğumdan hemen sonra bebeğini emzirmek ister, fakat annenin ve bebeğin emzirmeye alışması birkaç gün veya daha uzun sürebilir. Birçok anne ilk günlerde bebeğinin yeterli besini alamadığı ve aç kaldığı endişesine kapılır. Bebeğin günde 8-12 kez altını ıslatması yeteri kadar sıvı aldığını gösterir.
İlk 10-14 günden sonra emzirme ile ilgili problemlerin birçoğu ortadan kalkar ve emzirme zevkli hale gelir.
Göğüsleri küçük olan kadınların endişelenmesine hiç gerek yoktur. Süt üretimi göğüslerin büyüklüğü ile ilgili değildir. Hormonal uyarılar ve bebeğinizin emmesi genellikle yeterli sütün üretilmesini sağlar.
- Emzirmek için göğüslerimi nasıl hazırlamalıyım?
Emzirmek için göğüslerin hazırlanmasının gerekli ve yararlı olduğu tartışmalıdır. Eğer meme uçları içe dönük ise yararlı olabilir. Doğuma 6-8 hafta kaldığında meme uçlarının parmaklar arasında birkaç dakika süre ile döndürülmesi ve bu işlemin günde 4-6 kez tekrarlanması yararlı olur. Her banyodan sonra meme uçlarının sert bir havlu ile sert bir şekilde kurulanması da meme uçlarının emzirmenin başladığı ilk dönemlerde çatlamaya karşı daha dayanıklı olmasını sağlar.
- Doğum sırasında tüplerimi bağlatabilir miyim?
İstedikleri kadar çocuk sahibi olan çiftlere cerrahi sterilizasyon yani tüplerin bağlanması önerilebilir. Gelişmiş ülkelerde üreme çağındaki çiftlerin yaklaşık %17'si doğum kontrol yöntemi olarak tubal sterilizasyonu (tüplerin bağlatılması) seçmektedir. Güvenilirliği %99.8 olan tubal sterilizasyonun kadının cinsel yaşamına ve ruh sağlığına olumsuz hiçbir etkisi yoktur. Doğum sezaryen ile gerçekleşiyorsa aynı anda, eğer normal yoldan gerçekleşmişse basit bir cerrahi girişim ile gerçekleştirilebilir.
- Hastaneden çıktıktan sonra hangi aktivitelerimi kısıtlamalıyım?
Günlük yaşamınızı çok fazla kısıtlamadan belli aktivitelerden kaçınmanız yeterli olur. Ağır kaldırmaktan iyileşene kadar kaçınmanız gerekir. Hamilelik döneminde kadının duruşu ve sırt kuvvetinde azalma olur, ağır kaldırdığınızda sırtınıza zarar vermeniz çok kolaylaşır. Cinsel ilişkide bulunmaktan da 4-6 hafta süresince kaçınılmalıdır. Genital organlarınız tamamı ile iyileştikten sonra cinsel ilişkide bulunabilirsiniz.
- Doğum sonrası kontrol için ne zaman gitmeliyim?
Doğumdan altı hafta sonra kontrole gitmeniz gerekir. Bu dönemde genital organlarınız gebelik öncesi haline döner.
- Doğum kontrol haplarını kullanmaya ne zaman başlamalıyım?
Bebeğinizi emziriyorsanız doğumdan iki hafta sonra başlayabilirsiniz. Bir çok kadın doğumdan 4 hafta sonra cinsel ilişkiye girmeye başlar ve hemen tekrar gebe kalabilir. Cinsel ilişkiye girmeye başladığınız andan itibaren korunmanız gerekir. Emziren annelerin doğum kontrol hapı kullanmasının bebek açısından herhangi bir sakıncası olmadığı düşünülmektedir. Fakat doğum kontrol hapları içerdikleri östrojene bağlı olarak sütün azalmasına hatta kesilmesine neden olabilir.