Emekli maaşı yine azalacak

Anayasa Mahkemesi 5510 Sayılı Yasa'da emekli maaşının bağlanmasına ilişkin düzenlemeyi vatandaşın refahtan pay almasını engellediği gerekçesiyle iptal etmişti. Ancak yeni tasarı bu konuda daha geri adım içeriyor

Sigortalılar yatırdıkları primlerin, emekli aylığının hesaplanması sırasında güncellenmesi konusunda 'kırk katır mı, kırk satır mı' ikilemiyle karşı karşıya kaldı. Yeni sosyal güvenlik yasa tasarısındaki yeni düzenleme, Anayasa Mahkemesi'nin emekli aylıklarının hesaplanmasında gayrisafi milli hasıladaki (GSMH) gelişme hızı dikkate alınmadığı için iptal ettiği eski düzenlemenin de gerisine düştü.

Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilen 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı'nın TBMM Plan Bütçe Alt Komisyonundaki görüşmeleri devam ediyor. Ancak bu tasarı da bazı hükümlerin Anayasa'ya aykırı olduğu, bazılarının ise kazanılmış hakları geriye götürdüğü iddiaları var. Bu maddelerden birisini de emekli aylıklarının hesaplanmasında dikkate alınan 'güncelleme katsayısı' ile ilgili hüküm oluşturuyor.

Güncelleme katsayısı nedir?

İşçiler adına her yıl yatırılan primler, brüt asgari ücret ile bu ücretin 6,5 katı arasındaki 'prime esas kazanç'lar üzerinden hesaplanıyor. Bir sigortalı 25 yıllık çalışma sonucu emekli olacağı zaman aylığı hesaplanırken, tüm ödediği primlerin ortalaması esas alınıyor. 25 yıl önce yatırılan primin emekli olunan tarihteki değeri de 'güncelleme katsayısı' ile hesaplanıyor.

Mevcut sistem nasıl?

Mecut sistemde 'güncelleme katsayısı', sadece işçi statüsündeki sigortalılar (SSK'lılar) için söz konusu. İşçi statüsündekilerin emekli aylığı hesaplanırken, primin yatırıldığı tarih ile emekli olunacak tarih arasındaki "enflasyon ve GSMH artışlarının toplamı" dikkate alınıyor.

Mevcut sistemde emekli aylığı Bağ-Kur'lularda son basamakları, memurlarda son maaşları üzerinden hesaplanıyor. Anayasa Mahkemesi'nin iptal ettiği 5510 Sayılı Kanun'da ise güncelleme katsayısı, SSK, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur'lular için, "prime esas kazançlardaki artış ile GSMH'deki artışın yarısı" şeklinde değiştirildi.

Anayasa Mahkemesi, mevcut sistemde SSK'lıların tabi olduğu, hem enflasyon hem GSMH'deki artışın tümüyle dikkate alındığı güncelleme katsayısının hakkaniyete uygun olduğuna dikkat çekip, yasadaki değişikliğin sigorta emekliliklerinde refah artışından yararlanmasını engelleyeceği yorumunu yaptı. Gerekçeli kararda ise, bu düzenlemenin "refahtan pay almasını engelleyerek değişen ekonomik koşullar karşısında sigortalıyı koruyup refah düzeyini artırmadığı için Anayasa'nın 2. ve 60 maddesine aykırı" olduğu belirtildi.

Nasıl değişti?

İptal kararı üzerine hazırlanan ve halen TBMM'de alt komisyonda görüşülmekte olan tasarıda ise güncelleme katsayısında, "enflasyonun tamamı ve GSMH artış hızının yüzde 25'inin" dikkate alınması kararlaştırıldı. Gerekçe olarak da, Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre 1987-2006 yılları arasında işgücünün gayri safi yurtiçi hasıla içindeki ortalama payının yüzde 26,53 olması gösterildi.

CHP'den itiraz

Söz konusu düzenlemenin alt komisyondaki görüşmeleri sırasında CHP'li Faik Öztrak, tasarıdaki, hükmün, iptal edilen 5510 Sayılı Kanundaki düzenlemenin bile gerisine düştüğüne dikkati çekti. Öztrak, iptal edilen maddede hiç değilse GSMH'deki artış hızının yarısının dikkate alındığını, oysa tasarıda gelişme hızının sadece yüzde 25'inin yansıtıldığını belirterek, bu düzenlemenin Anayasa Mahkemesi'nin iptal kararını karşılamadığı gibi, sigortalılar açısından daha da fazla kayıp anlamına geldiğini dile getirdi.

Sigortalılar yeni yasayla ne kaybedecek?

Mevcut sistemde SSK'lılar açısından güncelleme katsayısında enflasyon artı GSMH artış hızının dikkate alındığı göz önünde bulundurularak hesap yapılırsa; örneğin 2002 yılı aralık ayında yatırılan primin 2008 yılı ocak ayı itibarıyla güncelleştirilmesi sırasında o tarihten bugüne gerçekleşen yüzde 65.77'lik enflasyon ve yüzde 38 oranındaki GSMH artış hızının ayrı ayrı toplamı oranında artış yapılması gerekiyor. Bu da yüzde 128.8'lik artışa tekabül ediyor.

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı'na göre prime esas kazançlardaki artış oranı ile GSMH artış hızının yarısı oranında artış yapılması öngörülüyor. Söz konusu tarihler arasında prime esas kazançlar yüzde 133, GSMH ise toplam yüzde 38 oranında arttığı için, 5510 Sayılı Kanun'a göre, 2002 Aralık ayındaki primin 2008 ocak ayı itibarıyla güncellenmesinde yüzde 99.8 oranında artış yapılması gerekiyor. SSK'lılar, mevcut duruma göre 5510 Sayılı Kanun'da zaten bir hak kaybına uğramıştı.

Süre uzadıkça kayıp artıyor

Tasarıdaki düzenlemeye göre ise 2002 Aralık ayında yatırılan primin 2008 Ocak ayı itibarıyla güncellenmesi sırasında yüzde 81.52 oranında artış yapılması gerekecek. Süre uzadıkça, sigortalıların uğrayacağı hak kaybı da artacak.

Tasarının bu hükmü işçi ve esnaf statüsündeki sigortalılar ile kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa işe başlayacak kamu görevlileri için uygulanacak. Kanun yürürlüğe girmeden önce devlette çalışmaya başlayan kamu görevlileri ise bu düzenlemeden etkilenmeyecek ve bunların emekli aylıkları, son aldıkları maaş göz önünde bulundurularak hesaplanacak.