Dolar yükselten ana etken mayıstaki dış borç geri ödemeleri

Dolar kuru dün yine Türk Lirası karşısında rekor kırarak 4.5995 ile tarihi zirvesini gördü. Türk Lirası'ndaki değer kaybının nedeni olarak başta dolardaki küresel değer kazancı, Standard and Poors'un (S&P) not indirimi, ABD faizlerinin yüzde 3'ün de üzerine yükselmesi ve petrol fiyatlarındaki sert yükseliş görülüyor. Bunlara yaklaşan seçimler öncesi genişlemeci politikalar ile yüksek enflasyon ve yüksek cari açığı da ekleyebiliriz. Ancak belki tüm bunlarla da etkileşim içinde olan özellikle de yüksek cari açığın da nedenleri arasında sayabileceğimiz şirketlerin döviz borçlarının geri ödenme tarihlerine bakıldığında nisan ayından itibaren başlayan sert yükselişin de açıklaması yapılabiliyor. Öncelikle kurun yılbaşından sonraki yolculuğuna bakalım. Yılbaşına 3.76 lira ile giren dolar mart sonunda yüzde 4.8 yükseliş ile 3.94'e ancak çıkmışken nisan ve mayıs ayında büyük kopuş yaşandı. Nisan ayında 4.10'a çıkan kur sonraki dönemde toplamda yüzde 13.4 tırmandı ve dünkü değerini buldu. Toplamda Türk Lirası'nda yılbaşından bu yana yüzde 22 ve nisan ayından bu yana ise yüzde 16.2'lik bir değer kaybı söz konusu oldu.

BİR YILDA 69.1 MİLYAR DOLAR ÖDEME VAR

Şirketlerin döviz borçları ise her kur yükseldiğinde gündemimizi işgal eden bir konu. Şu anda 228 milyar doları uzun vadeli 18.6 milyar doları kısa vadeli olmak üzere özel sektörün yurtdışı borcu 246.6 milyar dolar düzeyinde. Bu borçlar vadesi geldiğinde ödeniyor veya yeniden borçlanılıp çevriliyor. Uluslararası piyasalar çalkantılı olduğu dönemlerde ülkelerin risk primleri yükseldiği için bu borçların faiz oranları da yükseliyor veya kredi veren bunu yenilemediği için şirketler piyasadan dolar bulup borcunu ödemek zorunda kalıyor. Şimdi global piyasalarda önemli bir çalkantıdan söz edebiliriz. Yani kredilerin yenileme dönemlerinde faiz çok yüksek olduğu için şirketler yenileme yerine borcunu ödemeyi tercih etmiş olabilir. Bu ise piyasadan dolar alımı ile mümkün. Merkez Bankası rakamlarına göre bundan sonraki 1 yılda şirketlerin kısa ve uzun vadeli borç geri ödemesi 69.1 milyar dolar düzeyinde. Yılbaşından bu yana baktığımızda da kurun sakin olduğu ocak şubat ve mart aylarında dış borç geri ödemelerinin 4 ile 6 milyar dolar arasında olduğu göze çarpıyor.

10 YILLIK FAİZ YÜZDE 15.22

TL'nin dolar karşısındaki değer kaybı yüzde 2'yi aştı. Dolar/TL 4.5995 ile yeni zirvesini test etti. ABD faizlerindeki yükseliş, seçim dönemi öncesi artan harcamaların bütçeyi baskılayacağı endişesi ile gösterge 10 yıllık tahvilde bileşik faiz dün yüzde 15.22 seviyesini test etti.

GELECEK YIL ÖDEME AZALACAK

Yıllar itibarıyla borç geri ödemelerine bakıldığında da en yüksek borç ödemesinin bu yıl olduğu görülüyor. Bu yıl şimdiye kadar 14,5 milyar dolar borç ödendi. Nisandan itibarense 42.9 milyar dolar daha ödenecek. 19 milyar doları da nisan ve mayıs aylarına ait. Toplamda ise 57.5 milyar dolar 2018'in payına düşüyor. Ödeme 2019'da 37 ve 2020'de ise 29 milyar dolara düşüyor. Diğer yıllar da azalarak sürecek. Tabii eğer borçlar ötelenirse bu yıllarda da borç artacak.

NİSAN, MAYIS VE EKİMDE YÜKSEK

Doların ateşinin yükseldiği nisan ve mayıs aylarında geri ödemenin aniden 9 ve 10.9 milyar dolara yükseldiği görülüyor. İşte bu korelasyon diğer nedenlerle birlikte doların fitilini ateşleyen etkenin yüklü dış borç geri ödemesi olduğunu da ortaya koyuyor. Tabloya göre bu yıl hazirandan eylül sonuna kadar borç ödemesi 5-6 milyar dolara gerileyecek ve ekimde ise yeniden 8.1 milyar dolara tırmanacak. Aralık ayında da 6.4 milyar dolarlık bir ödeme gerçekleşecek. Diğer aylarda ise rahat olunacağı söylenebilir.