Tam başkanlık!

Hakkı Kurban

AK Parti, uzun süredir üzerinde çalıştığı anayasa değişiklik teklifini, MHP'ye gönderdi. AK Parti'nin sunduğu teklifte, hükümet sisteminin adı "cumhurbaşkanlığı" olarak belirtildi. Buna karşın, cumhurbaşkanının görev ve yetkileriyle ilgili bölümde, "tam başkanlık" yetkileri esas alındı. "Cumhurbaşkanlığı" ibaresinin korunmasında, halktaki hassasiyetin de gözetildiği öğrenildi. Bazı kesimlerin "başkanlık" konusundaki propagandalarının, belli kesimlerde etkili olduğu, "bölünme", "diktatörlük", "eyalet sistemi" gibi kavramları çağrıştırmasından dolayı "cumhurbaşkanlığı"nın tercih edildiği belirtiliyor. Teklifte şu hususlar öne çıkıyor:

5+5 YILLIĞINA SEÇİLECEK

- Cumhurbaşkanı 5+5 yıllığına iki kez seçilebilecek.

- "Başbakanlık" makamı olmayacak, "Cumhurbaşkanı Yardımcısı" da, Cumhurbaşkanı'yla birlikte seçilecek.

- Cumhurbaşkanı'na yeni dönemde TBMM Başkanı değil, Cumhurbaşkanı Yardımcısı vekalet edecek.

- Tek parlamento olacak, TBMM seçimleri, Cumhurbaşkanlığı seçimleriyle birlikte yapılacak. Üniter sistemin korunduğu teklifte, "eyalet", "federatif yönetim" gibi bir ibare yok.

BAKANLAR DIŞARIDAN

- Bakanlar, cumhurbaşkanı tarafından, milletvekili olmayanlar arasından atanacak.

- Cumhurbaşkanının sorumluluğu ve sorumsuzluğuyla ilgili değerlendirmeler, MHP'nin de yaklaşımıyla ortaya konulacak. AK Parti, "idari" değil, "cezai" sorumluluk" hali üzerinde duruyor. Resen imzaladığı kararlar ve emirler aleyhine yargı mercilerine başvurulamaması öngörüldü. Buna karşın, bazı suçlar konusunda TBMM'de üye tam sayısının en az dörtte üçünün onayının aranabileceği kaydediliyor.

ATAMA YETKİSİ ARTIYOR

- Teklifte, Cumhurbaşkanı'nın "yasama", "yürütme" ve "yargı"ya ilişkin görevleri tek tek sıralanıyor.

- Cumhurbaşkanı'nın YÖK üyelerinden Devlet Denetleme Kuruluna kadar çeşitli kurum ve kuruluşlarla ilgili atama yetkileri olacak. Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerinin belirlenmesinde belli sayıda isim konusunda yetki Cumhurbaşkanında bulunacak.

- Cumhurbaşkanı, TSK'nın Başkomutanlığını temsil etme, kararname yayınlama yetkilerini de kullanacak. MGK, YAŞ gibi kurumlar, cumhurbaşkanının başkanlığında toplanacak.

100 bin imza ya da yüzde 5

- Başkan, 40 yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip vatandaşlar arasından, halk tarafından seçilir.

- Başkanlığa son genel seçimde en az yüzde beş oranında oy almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin vatandaş aday gösterebilir.

- Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday başkan seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır.

- İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde başkan seçilmiş olur.

SORUMLULUK

- Başkan devletin ve yürütmenin başıdır.

- Başkan, yürütmenin başı olarak genel/(iç ve dış) siyaseti yürütür.

YETKİLER

- Kanunları onaylamak, kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM'ye geri göndermek.

- Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak.

- Kanunlarla ilgili Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açmak.

- TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek, bakanları atamak ve görevlerine son vermek.

- Başkanlık kararnamesi çıkarmak, milletlerarası antlaşma akdetmek ve yayınlamak.

Karşılıklı denetim formülü

Yeni sistemde TBMM ile başkanın birbirini karşılıklı olarak denetleyeceği bir sistem üzerinde duruluyor.

Anayasa teklifine göre, Meclisin belirlenecek çoğunlukta milletvekilinin onayıyla Yüce Divan'a gönderilmesi yetkisi de verilmesi öngörülüyor. Buna karşın, "karşılıklı fesih" yetkisinin de olacağı belirtiliyor. Cumhurbaşkanı, Meclis'i fesh ederse, kendisi de Meclis'le birlikte seçime gidecek.

EK HÜKÜMLER OLABİLİR

Anayasa teklifine bazı hükümlerin de eklenmesi değerlendiriliyor. Bunlardan biri de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın geçmişte önerdiği "yedek milletvekilliği" olacak. Meclisteki milletvekili sayısının 600'e çıkması tartışılıyor. Meclis'te üyelerden eksilme olursa, o partinin bildireceği yedek milletvekili yerine geçecek. Bu husus, liderlere bırakıldı. Kurulacak komisyon, teklife son şeklini verince yeni anayasa paketi Meclis'e getirilerek oylamaya sunulacak.

Bütçe ve KHK yetkisi olacak

Cumhurbaşkanının tek bir kanun teklifi verme yetkisi olacak; o da bütçe. Diğer kanunları Meclis yapacak. Bakanlar Kurulu'nun kararname yetkisi cumhurbaşkanına geçiyor. Kararname sayısına sınırlama olmayacak.

SEÇİMLER İÇİN 2019 PLANI

Erdoğan'ın 2019 yılına kadar görevini sürdürmesi öngörüldü. Bu süreçte "intikal (geçiş) hükümleri" devrede olacak. Bu hükümlerin de, paketle birlikte değerlendirileceği belirtildi. Atamalardan bütçeye kadar çeşitli hükümlerde bazı maddeler çıkarılacak. Üç partinin, 15 Temmuz darbe girişimi sonrasında üzerinde uzlaştığı 7 maddelik değişiklik paketinin, teklife eklenip eklenmeyeceğine liderler karar verecek. AK Parti, fiili durumun bir an önce anayasal zemine oturtulması ve tartışmaların çetrefilli hale gelmemesi için teklifin daha dar kapsamla Meclis'e gönderilmesinden yana olduğunu MHP'ye iletti.

Takvim belirlemek çok zor

Başbakan Yadımcısı Nurettin Canikli, başkanlık sistemine ilişkin anayasa değişikliği teklifini en kısa zamanda Meclis'ten geçirip referanduma götürmeyi hedeflediklerini belirterek, kapsamının MHP ile yapılacak görüşmelere bağlı olduğunu söyledi. Canikli, "Konuyla ilgili bir takvim vermek doğru değil. Çünkü sonuç itibarıyla bunu tek başımıza biz belirlemiyoruz. MHP ile birlikte yapıyoruz. MHP, bu konuda ortağımız..." ifadelerini kullandı.

Ortak komisyon çalışacak

AK Partili Gül ve MHP'li Parsak çalışmaları yürütecek.

Anayasa teklifini, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin inceleyerek, gerekli detay çalışması için, daha önce parti adına anayasa çalışmalarına katılan, Afyonkarahisar Milletvekili Mehmet Parsak'ı görevlendirdiği belirtildi.

İstişare süreci

MHP'nin incelemesi sonrası, iki partinin "ortak çalışma" yapmak üzere bir ekip görevlendirmesi öngörülüyor. AK Parti'de son çalışmalar Genel Sekreter Abdülhamit Gül koordinesinde yürütülmüştü. Ortak Komisyon, iki partinin ayrıştığı noktaları istişare ederek, ortak bir metin oluşturacak. Teklifin, bu hafta içinde büyük oranda şekillenmesi bekleniyor.

15 Temmuz sonrası paradigma değişti

MHP'de anayasa değişikliğiyle ilgili istişareleri yürüten Mehmet Parsak, "Elbetteki bize gelen metni olduğu gibi benimseyeceğiz veya sadece onlar üzerinden eleştiriler getireceğiz gibi bir kayıt yok" dedi. "15 Temmuz itibarıyla kim ne derse desin bir paradigma değişikliği ile karşı karşıyayız" diyen Parsak, partisinin de bu süreçte bir inisiyatif almak zorunda olduğunu ifade etti.