Defterdara vali yetkisi veren CBK'ya iptal kararı

İl idaresi kanunla düzenlenmişken CBK ile değiştirilemez

161 sayılı CBK'nın 3. maddesiyle, 1 sayılı CBK'nın 239. maddesine şu cümle eklenmişti:

"Defterdar bulunduğu ilde Bakanlığın en büyük memuru ve il ve bağlı ilçeler teşkilatının amiri sıfatını haizdir."

Anayasa Mahkemesi, bu ifadenin defterdarı il düzeyinde Maliye teşkilatının en üst amiri olarak konumlandırdığını, il ve ilçelerdeki tüm mali birimler üzerinde genel bir yetki tanımladığını belirtti.

Mahkeme, söz konusu yetkilendirme yapılırken indirilmesi gereken ilk hukuki ölçütün, il idaresinin çerçevesini çizen 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu olduğunu vurguladı.

AYM: 5442 sayılı Kanun, il yönetiminin başını açıkça belirlemiştir

Kararda, 5442 sayılı Kanun'un şu hükümlerine özellikle dikkat çekildi:

9. madde: Vali, ilde "devletin ve hükümetin temsilcisidir".

10. madde: Vali, "il genel idaresinin başı ve mercii" olup, ildeki tüm kamu kurumlarını gözetir.

21. madde: Defterdar da dahil olmak üzere il idare şube başkanları, yürüttükleri tüm işlerde valiye karşı sorumludur.

Bu hükümlerden hareketle AYM, ildeki en üst kamu otoritesinin vali, ilçelerde ise kaymakam olduğunu, hiyerarşinin kanunla kesin olarak kurulduğunu belirtti.

Mahkeme, defterdara CBK ile verilen "il ve ilçeler teşkilatının amiri" sıfatının, 5442 sayılı Kanun'da kurulan hiyerarşiyle çeliştiğini tespit etti.

AYM: Konusu kanunla düzenlenmiş bir alanda CBK ile yeni hiyerarşi kurulamaz

Anayasa Mahkemesi, Anayasa'nın 104. maddesi uyarınca Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin kanunla düzenlenmiş alanlarda hüküm koyamayacağını hatırlattı.

Gerekçede şu değerlendirme öne çıktı:

"İl idaresinin başı kanunla vali olarak belirlenmişken, defterdara il ve bağlı ilçeler teşkilatı üzerinde genel amirlik sıfatı tanınması, konu bakımından yetki yönünden Anayasa'ya aykırıdır."

Mahkeme, CBK'nın defterdarı ildeki Maliye teşkilatının tepesine yerleştiren hükmünün, kanunda yer alan vali-kaymakam-idare şube başkanları sistemini değiştirerek kanun alanına müdahale ettiğini vurguladı.

İptal kararıyla birlikte defterdarlara verilen üst amir sıfatı yürürlükten çıktı

AYM, söz konusu cümlenin Anayasa'ya aykırı olduğuna ve iptaline hükmetti. Karar, Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Bu karar sonucunda defterdarların, "Bakanlığın en büyük memuru", "İl ve ilçeler teşkilatının amiri" şeklindeki CBK kaynaklı üst konumu sona erdi; defterdarlar yeniden valiye bağlı il idare şube başkanı konumunda kalmaya devam edecek.

Kamu yönetimi açısından emsal niteliğinde

Karar, sadece Hazine ve Maliye Bakanlığı taşra teşkilatı açısından değil, diğer bakanlıkların CBK'larla hiyerarşi oluşturma girişimleri açısından da önemli bir sınır çiziyor. AYM, bu kararla:

• İl idaresinin temel yapısının kanunla kurulu olduğu,
• CBK'nın bu alanı yeniden düzenleyemeyeceği,
• Bakanlık teşkilatındaki hiyerarşinin kanunun kurduğu çerçeveye uyması gerektiği

ilkelerini bir kez daha teyit etmiş oldu.

1 Aralık 2025 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan karar için tıklayınız.