DPT tasarı hazırlıyor... Özelleştirme idaresi kalkacak

Özelleştirme geliri verimli kullanıldı mı?

Yavuz Semerci'nin yazısı

2002 yılında yalnızca 89 milyon dolar olan kâr transferleri, 2007 yılında Ekim ayı itibarıyla 1,5 milyar doları aştı ve hızla artmaktadır. Yapısal nedenlere bağlı olarak cari açık sorununa çözüm bulmakta zorluk çekilirken, bu sorunu derinleştirecek yeni bir yapısal unsur ortaya çıkmaktadır. Geleceğe yönelik olarak özelleştirme stratejisi, söz konusu sorundan bağımsız olarak belirlenmemeli.''

Yukarıdaki tespit, bir dönem AKP'nin ikinci adamı olan Devlet eski Bakanı Abdüllatif Şener ile ÖİB'nin eski Başkan Yardımcısı Kenan Işık'ın beraber kaleme aldıkları ?Türkiye'de Özelleştirme Uygulama ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi'' konulu araştırmasında yer alıyor.

Türkiye büyümekte olan bir ülke ve dış ticaret açıkları miktar olarak (oranda tehlike sinyali henüz yok ve ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 60'lar seviyesinde) artıyor. Ve cari işlemler açığı her geçen gün büyüyor. Türkiye son 4 yılda bu açığı yabancı sermaye girişi ile karşıladı. Gerçekten de AKP döneminde Türkiye'nin toplam özelleştirmesinin (miktar olarak) yüzde 73'ü gerçekleşti ve bu ülkeye 30 milyar dolar geldi. TMSF'nin satışlarından elde edilen 14 milyar doları da eklediğinizde kasalar dövizle doldu. Dalgalı kur politikalarının uygulandığı bir dönemde bu durum, YTL'nin döviz sepeti karşısında sürekli değer kazanması ile neticelendi.

Şener ve Işık yeni bir tehlikeye işaret ediyor. Özelleştirme ile yabancı firmaların hakimiyetine geçen şirketlerdeki kâr transferleri yeni bir döviz darboğazının yolunu açabilir. Bugün rakam çok küçük görünüyor olabilir. Yerli veya yabancı firmaların fiyatlandırma adı altında (maliyetleri şişirerek) kâr transferi yaptığı biliniyor. Özellikle Latin Amerika ülkelerinde bundan birkaç sene önce ortaya çıkan cari işlemler açığının temel nedeni bu tip kâr transferleriydi. Yani bugün günü kurtarmak için yapılan ve cari işlemler açığını finanse eden olgu, bizzat açığın kendisine yol açabilir.

Özelleştirme İdaresi eski başkanlarından Süleyman Yaşar ise bir başka noktaya dikkat çekiyor. Yaşar'a göre Turgut Özal döneminde çıkarılan ve özelleştirme gelirlerinin alt yapıya harcanacağını emreden kanun maddesinin 2002 yılında ?borç ödemelerinde kullanılır? şeklinde değiştirilmesi büyük hataydı ve bu hatanın bedelini ödüyoruz. Yaşar, ?Son beş yılda nereden bakarsanız bakın 40 milyar dolara yakın özelleştirme geliri (TMSF'de ve diğerleri de dahil) elde edildi. Ülkeye tek bir çivi çakılmadı. Otobanlar, sulama, elektrik gibi alt yapı eksikliklerini giderecek kaynağı borç ödemelerinde kullandık? görüşünde. Akla şöyle bir soru geliyor: Bu para çarçur edilmedi, dış borç ödemelerinde kullanıldı ve özellikle IMF'ye olan borçlar bu sayede ödendi... Yaşar diyor ki: ?Yanlış olan da buydu. Çünkü dünyada paranın bugüne göre bol olduğu bir dönemde borçlarımızı 5 yıl 10 yıl 20 yıl öteleyerek alt yapı sorunlarımızı halledeceğimize gittik borçlarımızı ödedik.?

Yaşar, ilginç ve dikkate alınması gereken bir yaklaşım sergiliyor. Dün Yaşar'ın ?Taraf? gazetesinde yazdıkları da önemliydi.

Yaşar, Devlet Planlama Teşkilatı bünyesinde, Özelleştirme İdaresine alternatif bir yapı oluşturulacağını ileri sürüyor ve DPT'nin ?Kamu ve Özel İşbirliği? adı altında bir yasa tasarısı hazırladığına dikkat çekiyor. Yaşar, bu yasa tasarısına göre DPT içinde KÖİ adıyla yeni bir genel müdürlük kurulacağını iddia ediyor. Yeni genel müdürlük, yap-işlet-devret, yap-işlet, yap-kirala ve işletme hakkı devri gibi yöntemlerle özelleştirme uygulamaları yapacakmış. Yaşar, bu tasarı nedeniyle ÖİB'in beş yıllık özelleştirme programını hazırlamadığını savunuyor. DPT'nin planlama yapan bir birim olmasına rağmen özelleştirme uygulamalarıyla icraatın içine girmesini Başbakan Yardımcısı Nazım Ekren'in ekonomi yönetimindeki ağırlığını artırmak istemesine bağlıyor.

Yaşar haklı ise Maliye Bakanı Unakıtan'ın yetkileri kısıtlanıyor ve Erken ile Unakıtan arasında gizli bir savaş sürüyor.