Hazine Müsteşarlığı dağıtılıyor mu?
Mahfi Eğilmez/Radikal
Basına yansıyan hazırlıklardan yakın gelecekte Hazine Müsteşarlığı diye bir
birimin kalmayacağı anlaşılıyor. Bana sorarsanız geçmişte Hazine'nin, Maliye'den
ayrılması yanlıştı. Bildiğim kadarıyla da dünyada böyle bir ayrım yok. Bazı
ülkelerde Maliye Bakanlığı, bazı ülkelerde Ekonomi Bakanlığı, bazı ülkelerde
ise Hazine Bakanlığı adını taşısa da bizdeki Maliye ve Hazine işlevleri aynı
bakanlık bünyesinde toplanıyor. Yalnızca ABD'de bütçe idaresi Hazine Bakanlığı'na
bağlı değil, doğrudan başkana bağlı.
Bugünkü sistemde bir kamu harcamasının yapılması için Maliye Bakanlığı tahakkuku
yapıyor ama bunu harcamaya dönüştürme yetkisi Hazine'de. Yani Maliye 'Para ödenebilir'
dediği halde Hazine 'kasamda yeterli nakit yok, şimdilik ödeyemem' diyebiliyor.
Şikâyet konusu olan şeylerin başında bu geliyor. Bana sorarsanız asıl sorun
burada değil, devletin tüzelkişiliğinin temsilinde ortaya çıkıyor. Devlet, tek
bir tüzelkişilik olduğu ve tek tek bakanlıkların tüzelkişiliği olmadığı için
devletin bütün gayrimenkulleri tapuda Hazine adına tescil edilir ve kullanacak
idareye Maliye Bakanlığı tarafından tahsis edilir. Örneğin Dışişleri Bakanlığı'nın
ya da Milli Savunma Bakanlığı'nın oturduğu binalar kendi adlarına değil, Hazine
adına tapuda kayıtlıdır ve Maliye Bakanlığı tarafından yönetilir. Yani bu açıdan
devletin tüzelkişiliğini Maliye Bakanlığı temsil eder.
Devlette her isteyen bakanlık çıkıp kendi adına borçlanma yapamaz. Devlet adına
iç ve dış borçlanmayı yapan veya borçlanmalara garanti veren kurum Hazine'dir.
Yani borçlanma açısından devlet tüzelkişiliğini Hazine temsil eder. Bence sorun
buradadır. Yani devletin gayrimenkulleri açısından tüzelkişiliği Maliye'nin,
buna karşılık devlet borçlanması açısından tüzelkişiliği Hazine'nin temsil etmesi
yanlıştır. O nedenle bu iki idare bir arada ve tek bir bakana bağlı olmalıdır.
Yani sorun, devlet tüzelkişiliğini iki ayrı kurumun temsil etmesiyle ortaya
çıkmakta ve ekonomik olmaktan çok hukuki boyut taşımaktadır.
Basına yansıyanlara bakılırsa Hazine Müsteşarlığı bünyesindeki KİT Genel Müdürlüğü
Özelleştirme İdaresi'ne, Yabancı Sermaye ve Teşvik ve Uygulama Genel Müdürlükleri
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'na, Banka ve Kambiyo ve Sigortacılık Genel Müdürlükleri
de BDDK'ya devredilecekmiş. Bu düzenlemelere hiçbir itirazım yok. Bugün gelinen
noktada doğrusu budur. Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü Maliye Bakanlığı'na ve
Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü de Dışişleri Bakanlığı'na devredilecekmiş.
İşte bu noktada itirazım var. Bana sorarsanız bu iki genel müdürlük birbirinden
ayrılamaz. Çünkü her ikisi de devletin tüzelkişiliğinin en önemli parçalarından
olan iç ve dış borçlanmayı yürütüyor ve devlet adına garanti veriyorlar. Diyelim
ki Milli Eğitim Bakanlığı ilköğretimi geliştirmek için Dünya Bankası'ndan kredi
alacak. Bu kredinin koşullarını görüşüp anlaşmayı imzalayan birim Hazine'deki
Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü'dür. Deneyim, dış piyasa bilgisi birikimi
gibi Hazine'nın yıllardır edindiklerini ihmal etsek bile bu anlaşmayı bir başka
bakanlığın yetkilisinin imzalaması devletin tüzelkişiliğinin bölünmesi sorununu
devam ettirmiş olacaktır.
Kaldı ki IMF ve Dünya Bankası'nın Ana sözleşmelerinde bu kurumlarla muhatap
olmak üzere üye ülkenin iki birimi tanımlanmıştır: Hazine (ya da Maliye Bakanlığı)
ve Merkez Bankası. İlki IMF nezdinde üye ülkenin mali ajanı (fiscal agent),
ikincisi de saklama kurumu (depository) görevi görür.
Geçmişte yapılan yanlış, devletin tüzelkişiliğinin bölünmesiydi. Yeniden yapılanmaya giderken bu yanlışı tekrarlamaktan kaçınmak gerekir. Eğer düzenleme basına yansıdığı gibi yapılırsa devlet adına tescil edilen gayrimenkullerin yönetimiyle devlet adına yapılacak iç borçlanmanın yetkisi Maliye'de, buna karşılık devlet adına yapılacak dış borçlanmanın ve dış borçlanmalara verilecek garantilerin yetkisi Dışişleri Bakanlığı'nda olacak. Yani devletin tüzelkişiliğinin temsili geçmişte Hazine ile Maliye ayrılırken ortaya çıkan bölünmeden daha da ileri gitmiş olacak ve bu karmaşaya IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası kuruluşlarla ilişkiler de dahil edilmiş olacak.